Гипотеза (гр. ὑπόθεσις — негізгі, жорамал) — белгілі бір құбылысты түсіндіру үшін алға тартылатын және тәжірибе түрінде тексеруді және сенімді ғылыми теория болып қалыптасу үшін теориялық негізді талап ететін ғылыми болжам, дәлелденбеген тұжырымдама, жорамал.Әдетте гипотеза өзін құптайтын байқауларға (мысалдарға) негізделе жасалады, сондықтан рас болып көрінеді. Гипотезаны аяғында не дәлелдеп ақиқатқа айналдырады, немесе одан (қарсы мысал келтіру арқылы) бас тартып алдамшы тұжырымдамаға жатқызады. Ал, бас тартпаған және дәлелденбеген гипотезаны ашық мәселе (проблема) деп атайды.Гипотезаның пайда болуы ежелгі дәуірдегі математиканың дамуымен тығыз байланысты. Көне заман математиктері гипотезаны математикалық есептер шешімін дәлелдеу әдісі ретінде ұсынды және алғашқы жобаның дұрыстығын тексеру мақсатымен олардан қорытынды жасайтын дедуктивтік ойлау әдістерін кеңінен қолданды. Платон гипотезаны ой қорытудағы абс. ақиқат сипатты қамтамасыз ететін дәлелдеудің синтет. талдау әдісі ретінде қарастырды. Ғылымда гипотеза ғылыми әдіске жатады. Бұл болжам немесе түсініктеме, ол эксперимент арқылы тексеріледі. Бақылаулар мен эксперименттер ғылыми болжамды жоққа шығаруы мүмкін, бірақ ешқашан мүлдем болмайды дәлелдеу бір. Ғылыми зерттеу процесінде гипотеза терминінің қолданылуы 19 ғасырда, тарихшы Уильям Вьювелдің алғашқы идеялары және Гегель, Конт, Энгельс сияқты әйгілі ойшылдардың ықпалы ғылыми әдіс деп аталатын шеңберді қамтамасыз еткен кезден басталады.Алайда, мүмкін, француз дәрігері Клод Бернардтың еңбектерінен эксперименттік зерттеулерде үш кезең сараланған болуы мүмкін: бақылау, гипотеза және тексеру.Бернард үшін тәртіпті ойлау ғылыми жұмыста, сондай-ақ эксперименттік стратегияларды құруда қажет, мұның бәрі әдіспен анықталады. Сонымен, кез-келген зерттеуші бір-біріне қарама-қайшы келген ғылыми білімнің тұжырымдамасына мүмкіндік беретін бір немесе бірнеше гипотезаны ұсынуға мәжбүр. Гипотеза термині грек тілінен шыққан, ол «гипотезадан» шыққан, бұл болжам, гипо: төмен, ал тезистен: қорытындыдан шығады. Өзінің этимологиясына сәйкес гипотеза - бұл қолдау ретінде қызмет ететін белгілі бір жағдайларға негізделген айқын түсінік. Бұл зерттеушіге немесе ғалымға шындықты табуға көмектесетін болжамды түсініктеме.
Қазіргі заманның теориясы
Адамның сенімі мен білімнің шектеулі көлеміне негізделген өмірдің пайда болуы туралы алғашқы гипотезаны