дайындық, негізгі, қорытынды

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 
331 
- жүру мен жүгірудің `ртүрлі варианттары;  
- жалпы дамыту ж`не дайындық жаттығулары (бір орында, қозғалыста, затсыз ж`не затпен). 
Сабақтың дайындық бөліміне арналған жаттығулар кешенін құрастыру кезінде ж`не оны ретімен 
үлестіруде шұғылданушылардың жасы, жынысы ж`не дене дайындығы ескеріліп, оларды іске асыру 
үшін  жаттығулар  кешені  құрылады.  Бұл  жаттығулар  кешеніне  шұғылданушылардың  орындауына 
оңай, барлық бұлшық ет топтарына арналған жаттығулар енеді. 
Т`ртіп бойынша, жаттығу 2,4,6,8 сияқты санау арқылы орындалады:  
- оқытушының алдын ала көрсетіп ж`не түсіндіргеннен кейін;  
- оқытушының көрсетіп ж`не түсіндіруімен бір уақытта;  
-  тек  көрсету  бойынша;  4/  тек  түсіндіру  бойынша.  Жаттығулар  кешеніндегі  жаттығулар  саны 
`детте 8-10 артық болмайды. 
Шұғылданушылардың  назарын  жандандыру  ж`не  олардың  көңіл  -  күйі  жағдайын  көтеру  үшін 
жалпы дамыту жаттығуларын өткізу кезінде мыналарды пайдалану ұсынылады:  
- қолды шапалақтаумен;  
- жаттығуларды көзді жұмып орындау;  
- жекелеген дене қалпын белгілеумен жаттығуларды 5-7 санаққа орындау;  
- жаттығулардың қозғалыс амплитудасын біртіндеп арттыру арқылы өткізу;  
- `ртүрлі бастапқы дене қалпынан бірдей жаттығуларын орындау. 
Жаттығуларды  орындау  кезінде  шұғылданушылардың  алдына  нақтылы  тапсырмаларды  беру 
ұсынылады.  Мысалы,  алға  иіліп  еңкейгенде  еденге  алақанды  түгел  тигізу  немесе  аяқты  керіп  тұру 
қалпынан кеудені оңға бұруда, оң қолды сол жақ өкшеге ж`не керісінше жасау керек [5,6]. 
Шұғылданушылардың  жалпы  дамыту  жаттығуларын  орындауға  ықыласын  арттыру  үшін  ж`не 
сабақтың қорытынды бөлімінің міндеттерін барынша н`тижелі шешу үшін бұл жаттығуларды өткізу-
дің `ртүрлі `дістерін қолдану ұсынылады. 
1. Бөлікпен өткізу `дісі жаттығулар кешенінің `рбір жаттығуын орындаудан соң үзіліс жасалады. 
Шұғылданушылар  бұл  `дістегі  қозғалыстарды  д`лірек  орындайды,  сондықтан  мұнда  оқытушыға 
оларды бақылау жеңіл болады.  
2.  Толассыз  өткізу  `дісінде  барлық  жаттығулар  кешені  үзіліссіз,  тоқтаусыз,  ж`не  алдындағы 
жаттығудың соңғы қалпы келесі жаттығу үшін негізгісі болуымен сипатталады. 
3. Жаттығуды жеке орындау. 
4.  Жаттығуды  жұппен  орындау  (гимнастикалық  таяқшамен,  секіргіш  резинамен,  тығыздалған  
доппен, гимнастикалық орындықпен, гимнастикалық швед қабырғасында ж`не т.б.). 
5. Жаттығуларды қозғалыста орындау.  
Сабақтың  дайындық бөлімінің міндеттерін табысты шешу үшін оқытушыға мыналар қажет: 
- жаттығуды көрсету үшін орынды дұрыс таңдау; 
- қажетті қарқынмен ж`не қай бұрышпен жаттығатынын көрсету; 
- көрсетілетін жаттығуды қысқаша ж`не д`л атау; 
- бұйрықты (команданы)  дұрыс, өз уақтында ж`не жеткілікті д`режеде дауыстап беру; 
- оқушыларға айналы көрсетумен ж`рдемдесу, білмегенін түсіндіру ж`не есептеулер; 
- жаттығулардың д`л ж`не үйлестікте (синхронды) орындалуына қол жеткізу; 
- жаттығуды орындау барысында оқушылардың жіберген қателерін түзету. 
Сабақтың  дайындық  бөлімін  өткізу  барысында  оқытушыға  жаттығуларды  төмендегі  т`ртіппен 
таңдағаны дұрыс: 
- жаттығулар `ртүрлі бастапқы дене қалпынан басталғаны дұрыс (`ртүрлі тұру, отыру, жату, тіреу 
ж`не қолдың ұстау қалпынан); 
-  жаттығулардың  `ртүрлі  бағыттылық,  кинематикалық  ж`не  динамикалық  сипаттамасы  (`ртүрлі 
бұлшық ет топтары, бағыты, амплитудасы, қарқыны ж`не орындау сипаты); 
- бір циклда 2 -ден 8-ге дейін қозғалыстың мазмұны болуы тиіс. 
Сабақтың негізгі бөлімінің мазмұнына мыналар кіреді: 
-  сабақты  жүргізу  м`нерінде,  оқытып,  үйрету  құралдарымен  `дістерін  іріктеуде  біркелкіліктен 
сақтау; 
-  `ртүрлі  бағалау  `дістері  пайдалану:  мақұлдау,  мадақтау,  ескерту,  ұялту,  мұнда  `ділдікті, 
объективтілікті шара сезімі мен `дептілікті сақтау қажет; 
- өздігінен өз қатесін түзету, яғни оның пайда болу себебін, талапқа, с`йкестігін білуі тиіс.   
 

Вестник КазНПУ им. Абая, серия«Педагогические науки», №2 (50), 2016 г. 
332 
- барлығын ж`не `рбірін жекелей үйрету қажет; 
- оқушылардың дене жаттығуларын өздігінен орындай  білуін қалыптастыру. 
Оқытып,  үйретуде  дағдыны  дұрыс  қалыптастыру  үшін  қозғалысты  8-10  рет  қайталаумен  дұрыс 
орындауы қажет, ал үйренген қозғалысты бекіту үшін 20-30 аралығында қайталанады. Берік  дағды-
ны  қалыптастыру  үшін  жаттығулардың  көп  реттік  қайталануы  оқушылардың  шаршауына,  қозғалыс 
`рекетін  орындауға  ынтасының  жойылуына  `келеді.  Бұл  жағдай  ағзаның  оқу-практикалық  қызметі-
нің біркелкіне сипатына табиғи реакциясы болып табылады. Дене т`рбиесі сабағына қозғалыс-қимыл 
ойындарын,  ойындық  тапсырмалар  мен  жаттығуларды  кіргізу,  ойындық  `дісті  пайдалану  оқушы-
лардың назар аударуын жандандырады, көңіл-күйін көтереді ж`не қызығушылығын арттырады. 
Дегенмен, ойынның көмекші, қосымша `діс, ретінде алға шығатынын назарда ұстау қажет. Олар 
қозғалыс  `рекеті  жеткілікті  д`режеде  меңгерілгенде  ғана  ж`не  оқушылардың  ықылас  назары  тек 
қозғалыс  актісіне  ғана  емес,  орындалатын  `рекет  н`тижесіне  орындалу  жағдайы  мен  шартына  да 
байланысты  болады.  Қозғалыс-қимыл  ойындары  жоғары  қызу  `серленгіш  көңіл-күйі  жағдайында, 
өзгермелі күтпеген жағдайда, сыртқы орта қарсы күштеріне қарсы орындалатын дағдыны бекіту ж`не 
жетілдіру `дісі ретінде алға шығады. 
Дене т`рбиесі сабағында ойындарды бір ізді жүйелілікпен қолдану күні бұрын жоспарлануы тиіс. 
Ойынды  таңдау  сабақ  алдында  қойылатын  педагогикалық  мақсатты  міндетке  тікелей  байланысты. 
Мұнда  сыныптың  дене  ж`не  `дістік  дайындық  деңгейі  де  өте  маңызды  қызмет  атқарады.  Ойынды 
іріктеп, таңдау сонымен бірге, ойынның қай жерде өтілуіне (спорт зал, ашық ойын алаңы, стадион), 
сай келетін спорт құрал жабдықтары мен спорттық қондырғыларына да байланысты болады. Ойынға 
қайсы  бір  қозғалыс  `рекеті  элементін  қосқан  кезде  қозғалыстың  негізгі  құрылымы  ойын  барасында 
бұзылмауын назарда ұстау өте маңызды. 
Ойын н`тижесін анықтау, қателерін дұрыс емес `рекетті табудың үлкен т`рбиелік м`ні бар. 
Н`тижелерді  қорытындылау  кезінде  тек  қана  шапшаңдықты  ғана  емес,  сонымен  бірге  ойын 
`рекеттерінің орындау сапасын есептеу маңызды. 
Майда мектеп жасындағы балалармен сабақтағы жаттығуды үйрену сатысында оқыту мақсатына 
бағынышты санада күні бұрын қарастырылатын оқытудың жарыстық `дісін қолданған дұрыс. 
Жарыстық  қызметтің  нысаны  бүтіндей  қозғалыс  `рекетінің  немесе  оның  `рекеттерінің  орындау 
санасы көрсеткіштері болып табылады (“кім дұрысырақ?”, “кім д`лірек?” ж`не т.б.). 
Сабақта  ұсынылған  тақырыпты  шұғылданушылардың  меңгеруі  үшін  (с`йкес  `рекетті  орындау) 
оқытушы  көптеген  мына  `рекеттерді  іске  асырады:  түсіндіреді,  көрсетеді,  бақылайды,  талдайды, 
оқушылардың жұмысын бағалайды ж`не т.б. 
Оқушылардың оқу тақырыптарын  меңгеру процесі олардың `ртүрлі `ркеттерді орындауы арқылы 
да  құрылады:  м`ліметті  қабылдауы,  оның  элементтерін  меңгеруі,  қайталанатын,  бұрын  түзетілген 
`рекеттерді іске асыру, қозғалыс-қимыл `рекеттерін жетілдіру ж`не т.б. 
Педагог  пен  шұғылданушылардың  барлық  `рекеттері  қорытындыда  нақтылы  н`тижеге,  яғни 
қозғалыс `рекетін дұрыс орындай білуге үйренуге т`уелді. 
Қорыта  айтқанда  қозғалыс  `рекетін  үйрету  барысында  үйретілетін  қозғалыс  `рекетін  көру  ж`не 
есіту  арқылы  қабылдай  білуінің  үлкен  маңызы  бар  (көрнекілік).  Көрнекілікті  пайдалану  оқытып, 
үйрету сатысына байланысты. Т`ртіп бойынша, қозғалыс `рекетін таныстыру ж`не бастапқы үйрету 
сатысында  көрнекілікті  ед`уір  жиі  қолданылады,  ал  жетілдіру  сатысында  пайда  болған  қателерді 
түзету үшін пайдаланылады. 
 
1 nлімжанова Г. Ерғазиева К. «Салауатты өмір салтын ұстау» «Бастауыш мектеп» 2004-2. 
2 Қайымова Ш. «Салауатты өмір салтын құру», «Өзіндік таным» , 2005-2.  
3  Абдрахманова  А.  «Салауатты  өмір  салтына  құрылымдық  модель»,  «Валеология  дене  тeрбиесі  спорт» 
№12 -2003. 
4 Есжанов Б. «Салауатты өмір салтын қалыптастыру», «Ислам eлемі».2005-10 5. Исламова А. «Педаго-
гикалық салауаттанудың даму негіздері», «Мектептегі дене шынықтыру» 2004-3. 
6 Қосуақова З. «Оқушылардың салауатты өмір салтын ынталандыру.» «Валеология дене тeрбиесі спорт». 
2003-3. 
7  Таубаева  Ш.,  НазароваГ.  Педагогикалық  салауаттанудың  даму  негіздері.  «Валеология  жeне  салауат-
тылық негізі» 2003-1. 
8 Назарбаев Н.n. Қазақстан - 2030. - Алматы: Білім, 1997. - 256 бет. 
 
 
 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Педагогика ғылымдары» сериясы, №2 (50), 2016 ж. 
333 

жүктеу/скачать 7,04 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: