С. К. Ахметкалиева А. Ш. Оразымбетова

 
18 
 
Бірақ,  осы  айырмашылықтарға  қарамастан,  олардың  барлығына 
қолданылатын базалық қағидалар жиынтығы бар. Егер оларға мән бермесек - 
логистика пайдасыз немесе тіпті зиянды болып кетеді. 
1. Жүйелілік қағидасы. Логистика ұйымның қызметінің барлығына әсер 
етуі  тиіс  және  олардан  жауап  әсерін  алуы  мүмкін.  Кейбір  компанияларда 
логистика  бөлімі  өзін–өзі  ақтайды.  Ұйымның  қаржылық  құрылымымен 
технологиялық  бөлім  айналысады,  қойма  жұмысын  қойма  бастығы 
ұйымдастырады, өнімді бөлуді сату бөлімі немесе  маркетинг бөлімі жүргізеді. 
Бұл  жағдайда  логистика  туралы  ақпаратты  жинау,  ұйымның  барлық 
функцияларын  жүзеге  асыру  және  диаграммаларды  салу  және  оларды 
жиналыстарда таныстырып отыру ғана қалады. Бұл жағдайда логистика бөлімі 
компания  үшін  пайдасыз.  Ол  өз  мақсаттарына  жете  алмайды,  ұйымға 
шығындарды  азайтуға  немесе  жұмыстың  ырғақтылығын  арттыруға 
көмектеспейді.  Ұйым  бөлімшелері  мен  қызметтерінің  көп  болуына 
байланысты  логистика  бөлімі,  көп  ақпарат  алған  сайын,  ол  фирманың 
тиімділігіне күшті әсер етеді. 
2.  Икемділік  қағидасы.  Логистикалық  жүйе  ұйымның  сыртқы  немесе 
ішкі  ортасындағы  өзгерістерге  әсер  етуі  мүмкін.  Бүгін,  екінші  ғылыми-
техникалық  дағдарыс  дәуірінде,  нарық  талаптары  өте  тез  өзгереді.  Өндіріс 
технологиясы,  сипаттамалары,  шикізат  қойылатын  талаптар,  соңғы  өнім 
өзгереді.  Үнемі  өндіріс  технологиясына  шектеулер  қойылады  (мысалы, 
экологиялық талаптар). Кәсіпорынның логистикалық жүйесі өте тиімді және 
сенімді  болуы  мүмкін,  бірақ  сыртқы  талаптарға  бейімделу  кезінде  жаңа 
логистикалық жүйені құру өзгерген жағдайда көптеген шығындарға ұшырауы 
немесе тіпті жойылуы мүмкін.   
Икемді  емес  логистикалық  жүйелерді  біздің  еліміздің  әртүрлі 
кәсіпкерлікте  көруге  болады.  Мысалы,  стандартты  өндіріс  технологиясы 
материалдары  келесідей  болалы:  негізгі  шикізат  –  2-3  мм  өлшемді  әр  түрлі 
сұрыпты корунд кристалдарды. Өңдеуді бастау үшін, шикізат цехтың жоғарғы 
қабатына  көтеріледі.  Бұл  кристалдар  мүлдем  бақыланбайды  және  оның 
салмағымен  операциялардан  операцияларға    цех  қабырғаларында  салынған 
брезент жеңдері бойынша берілуі мүмкін. Жартылай фабрикаттар жертөлеге 
түспейінше,  қабаттан  қабатқа  түседі,  онда  массаны  араластыру,  пеште 
қалыптау  және  күйдіру    2-3  тәулік  бойы  жүреді.  Бұдан  әрі,  дайын  өнім 
салқындап,    кәсіпорын  қоймасына  беріледі.  Көріп  отырғаныңыздай, 
құралының    логистикалық  өндіріс  жүйесі  өте  арзан  және  қарапайым  болып 
келеді.  Іс  жүзінде  бірде-бір    күш  пен  энергия  қажет  емес-шикізат  ауырлық 
күшінің әсерімен өңдеуден өңдеуге, учаскелер бойынша қозғалады.  
Енді  елестетип  көрейік,  сыртқы  ортаның  қысымымен  зауыт  өндіріс 
технологиясын  сәл  өзгертуге  мәжбүр  болады  (мысалы,  бір-екі  операцияны 
қосу)  немесе  жалпы  цехты  қажетті  өнімді  бейіндеуге  шешім  қабылдады. 
Қолданыстағы  логистикалық  жүйе  шеңберінде  мұны  жасау  мүмкін  емес. 
Қабырғадан    жеңдерді  шығару  және  оларды  басқа  жерде  салу  мүмкін  емес, 
себебі  бұл  ғимараттың  құрылымын  айтарлықтай  әлсірейді.  Жаңа 

 
19 
 
операцияларды қосу мүмкін емес, себебі цех ғимараты тек  қажетті жабдықтар 
үшін  ғана  қолданылатын  технология.  Пешті  қайта  жабдықтау  мүмкін  емес, 
себебі ол цех ғимаратының іргетасы болып табылады. Қазіргі таңдағы икемді 
емес  логистикалық жүйеге  өзгеріс  енгізуге  қарағанда,  мүмкін,  онын жанына 
тағы бір ғимарат салып, онда жаңа өнім өндірісін бастау оңай және арзанырақ 
болады. 
Мұндай  жағдай  жобалау  кезінде  кәсіпорынның  жұмысына  өзгерістер 
енгізу  мүмкіндігі  ескерілмегенде  пайда  болады.  Құрал    шығаратын 
зауыттардың 
тиімділігіне 
қарай, 
технология 
және 
қазақстандық 
тұтынушылардың  өнімге  қойылатын  талаптары  50  жылдан  астам  уақыт 
өзгемеді.  Егер  іс-әрекеттердің  тиіс  қызметкерлердің  санын  бағаласақ,    бұл 
тапсырманы  орындау  оңай  болады.  Тасымалдауды  басқару  орталығын 
үйлестіру (шамамен 80000 адам), және теміржол төсемінің ұзындығы (7000 км 
астам).  Негізгі  орталықтың  логистикалық  операциясы-ұйымдастыру 
құрылымы    теміржолдар  тұрақты  өзгеруі,  оның  бөлімшелерің  функциялары 
өзгеруі.  Бұл  өзгерістерді  ескеру  үшін  үнемі  техникалық  құралдар  кешенін 
қайта  құру,  қосымша  бар  құралдар  арасындағы  байланысты  өзгерту  қажет.  
Кабельдерді ғимаратты салу кезінде төсеу мен қайта төсеуді жеңілдету үшін 
әрбір  қабаттың  еденінің  астында  материалға  толы  бос  орын  қалдырылды. 
Қажет болған жағдайда еден плиталарын тез ашуға болады, мысалы, қосымша 
кабель, қажетті жабдық салу немесе орнатуға болады. 
3.  Оңтайлылық  қағидасы.  Кәсіпорын  логистикалық  жүйе  жұмысының 
тиімділігі  және  оның  құны  арасындағы  тепе-теңдікті  табу.  Егер  кәсіпорын 
дамуға ұмтылса, теориялық тұрғыдан, оны әзірлеу және 100% тиімділігі бар 
логистикалық жүйені құру, барлық операциялар дәл мерзімде орындалуы және 
артық  шығындардың  пайда  болуына  жол  берілмеуі  тиіс.  Логистикалық 
жүйенің құнын бағалау кезінде жүйені бастапқы күйге келтіру және іске қосу 
шығындары,  сондай-ақ  ағымдағы  шығындар  ескерілуі  керек.  Жүйенің 
оңтайлылығын бағалау үшін капиталдардың өзін-өзі өтеу мерзімін есептеудің 
уақыт  факторын  есепке  ала  отырып  немесе  есепке  алмағанда  классикалық 
үлгілерін пайдалану қажет. 
4.  Компьютерлендіру  қағидасы.  Кәсіпорын    барлық  ағымды 
функцияларды  компьютерлендірілуін  қамтамасыз  етуі  тиіс.  Компьютерде 
орындалатын барлық операциялар компьютерлендірілуі тиіс. 

жүктеу/скачать 2,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: