Пысықтау үшін сұрақтар
1.Етістіктің категориялық мәнге ие бола алмайтын түрлері қандай?
2.Тұйық етістіктің ерекшілігі неде?
3.Тұйық етістік қалай түрленеді?
4.Есімшенің қандай түрлері бар, сөйлемдегі қызметі қандай?
5.Көсемшенің түрлері мен сөйлемдегі қызметі қандай?
Әдебиеттер:
Қазақ тілінің грамматикасы. І.Морфология. А.,1967. 178-192- беттер.
А. Ысқақов. Қазіргі қазақ тілі. Морфология. А.,1974. 310-321-беттер.
Исследования по сравнительной грамматике тюркских языков, морфология. М.,1956.
Ы. Маманов. Қазіргі қазақ тілі. А.,1966. 3-79-б.
5. Т. Ерғалиев. Қазақ тіліндегі есімше категориясы. А.,1958.
6.С. Исаев. Қазіргі қазақ тіліндегі негізгі грамматикалық ұғымдар. А.,1972.138-140-б.
7. Қазақ тілі. Энциклопедия. 118-120, 185-186, 396-397-б.
ХХІІ. Етістіктің грамматикалық категориялары
Рай категориясы: а)ашық рай; ә)шартты рай; б)бұйрық рай; в) қалау рай.
Шақ категориясы:
а) осы шақ, оның түрлері мен жасалуы;
ә)келер шақ, түрлері мен жасалуы;
б)өткен шақ, түрлері мен жасалуы.
Етістіктің жіктелу ерекшеліктері. Жақ категориясы.
Етістіктің сөйлемдегі қызметі.
Сабақтың мақсаты
Етістіктің тікелей жіктелуіне негіз болатын түрлену жүйесі – таза грамматикалық категориялары мен оның түрлерін (рай, шақ категориялары), өзіндік ерекшеліктерін меңгертіп, етістіктің лексика-грамматикалық категориялары мен ерекше грамматикалық тұлғаларынан айырмашылықтарын ажырата білу, етістік тұлғаларын осы жүйемен талдай білу.
Етістік түбірі білдіретін жалпы грамматикалық мағынаға ешбір өзгеріс енгізбей, оған қосымша грамматикалық мағына үстейтін және жіктелуге негіз болатын белгілі бір грамматикалық тұлғалар жүйесінің жиынтығы етістіктің таза грамматикалық категориялары болып табылады. Оған рай, шақ, жақ категориялары жатады.
Достарыңызбен бөлісу: |