С тұр сын ға лиева

174
би ік шы ңы. Сол га зет нұс қа сы бой ын ша пі кір айт қан әде би ет ші, 
сын шы лар дың сын-ес ке рт пе ле рін ес ке ре оты рып, ав тор дың 
поэма ның соң ғы нұс қа сын кі тап етіп шы ға ру ға әзір ле ге ні ту ра-
лы М.Қа ра таев бы лай дей ді: «Ілияс Жан сү гі ров тің жа зу шы лық 
қыз ме ті 1937 жы лы үзі ліс тап ты. Үзі ліс ал дын да оның жа зып 
үл гір ге ні – «Құ ла гер» поэма сын кі тап етіп шы ға ру ға әзір ле ген 
то лық, ке мел ді нұс қа сы еді. Га зет нұс қа сы бой ын ша әде би ет ор-
та сы поэма ға дән ри за лы ғын біл ді ру мен бір ге, жақ са ра тү су 
үшін, бір қа тар ақыл-ке ңес айт қан бо ла тын. Ілияс со ның бә рін 
ес ке ріп, бір не ше ай бойы өң деп, жөн деп, то лық қан нұс қа сын 
бас па ға ұсын ған кез де бұл нұс қа жа рық көр мей қал ды да, қол дан 
шы ғып кет ті. Қа зір жа рия ла нып жүр ге ні – га зет нұс қа сы».
Поэма «Тол ға ну» деп атала тын бө лім нен бас тала ды. Ақын:
Са пыр ған сыр лы сөз ді сар қы мыз дай,
За ман ның отыр ғам жоқ сал тын бұз бай,
Асы лын ара мы нан ар шып ал дым,
Қа шан нан қа зы на ға хал қы мыз бай, –
деп оқыр ман ға сөз ар най ды. «Ту ған жер» бө лі мін де жер жан на ты 
Көк ше тау ды:
Оқжетпес
АР
МА
Н
-
ПВ
 
ба
сп
ас
ы

175
Көк ше тау – көп жер дің бір көр кем же рі,
Қыз ор ман, Бу ра бай дың мөл дір ле рі.
Жа мы лып жа сыл бар қыт, асыл құн дыз,
Түр лен ген то тықұс тай тау көр ке мі, –
деп жыр лай ке ле, осы тау да дү ние ден ау лақ тан ған бір жан ның 
жүр ге нін:
Не ет кен жан, әл де даң ғыл, әл де мұң ғыл?
Бұл өзі ән кү ңі рен тіп ай та ды жыр.
Осы лай ер те гі қып ке туін де,
Ел дің де ес кі ау зын да жоқ па екен сыр? –
деп біл ді ре ді. Иен да ла да бай бай лап «Құ ла гер» әнін са лып, жал-
ғыз дық пен дос бол ған Ар қа ның ер ке сі Ақан се рі еке нін ай та 
ке ле, ақын жай ына ауы са ды. Ке зін де тө ре нің қа сы на еріп, ел 
құр ме ті не бө лен ген, жүй рік ат мі ніп, сұ лу сүй ген Ақан өзін қор-
ша ған жа ман дық әле мі нен жы рақ та, өзі аң са ған ты ныш тық ты 
сұ лу Көк ше нің да ла сы нан та ба ды. Осы лай ша Ақан се рі жай ымен 
та ныс ты ра ке ле, се рі тра ге дия сы ның мә ні не үңі ле ді.
Поэма ның «Тол ға ну» ат ты кі ріс пе сін де-ақ Ілияс Жан сү гі ров 
Ақан се рі өмір сүр ген за ман ту ра лы ой тол ғай ды:
Бақ ту ын тұр ған да ұс тап бү гін қа зақ,
Кө ңі лі су дай та сып, от тай маз дап.
Ес кі кү ні елім көр ген ен ді ой ла сам,
Кө рі нер кей де қор лық, кей де ма зақ.
Ақын мақ са ты – ес кі өмір сал ты мен бү гін гі ұр пақ ты та ныс-
ты ра оты рып, сол за ман ға де ген өз көз қа ра сын біл ді ру. 
Поэма ның бас қа һар ма ны – Ақан се рі Қо рам саұлы. Ақын, ең 
ал ды мен, Ақан се рі мен та ныс ты рып өте ді: Ақан «би лік айт қан 
ел жуа ны би» емес, «ау ыл то рып, ел шу лат қан ұры» емес, «ме шіт 
са лып, зе кет алып, дү ние нің нә жі сін бой ға жақ қан мол да» емес, 
тіп ті, бай дың жал шы сы да емес, өз ма лын бақ қан қа ра пай ым 
ша руа да емес. Ақан кім?
Жүй рік ат, со нар саят, қыз-қыр қын мен,
Өмір ді өт кіз ген жан өз қар қын мен.
Өмір дің ащы емес, тұ щы сын да
Қы зық тап жі гіт ой ын, қыз күл кің мен.
Саң лақ ед шық қан мың нан, оз ған жүз ден,
Көп сұ лу кө зін сүз ген күн ді өт кіз ген.

жүктеу/скачать 9,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: