С тұр сын ға лиева
жүктеу/скачать 10,65 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ХХІ ға сыр оқыр ма ны на Тапсырма А РМ А Н -П В б ас па
- СЫ РЫМ ДА ТҰЛЫ
| Әде би ет тео рия сы
Әде би шы ғар ма да ғы пси хо ло гизм Әр жа зу шы кей іп ке рі нің іш кі жан дү ние сін ашу да әр түр лі көр кем дік тә сіл дер ге жү гі не ді. Әде би шы ғар ма да ғы пси хо ло гизм де ге ні міз – шы ғар ма кей іп ке рі нің ойы мен ісәре ке ті нің іш кі дауы лы нан, са на қақ ты ғы сы нан тұ ра тын ерек ше көр кем дік жүйе, яғ ни көр кем шы ғар ма да ғы адам ның жан дү ние сін, іш кі се зі мін те рең ашып көр се ту ге ай рық ша мән бе ру. Пси хо ло гизм бір де іш кі мо но лог, бір де пси хо ло гия лық па рал ле лизм, бір де пси хо ло гия лық реп ли ка түр ле рін де кө рі ніс тап са, кей де та ғы бас қа тә сіл дер ар қы лы да жү зе ге аса ды. Әде би ет тің не гіз гі ны са ны адам бол ған дық тан, оның ру ха ни әле мін, ойсе зі мін, тү сі ніктүй сі гін, дү ни ета ны мын, іш кі қай шы лық та рын ашып көр се ту – су рет кер дің не гіз гі мін дет те рі нің бі рі. Пси хо ло гизм – эпос тық, дра ма лық, ли ри ка лық шы ғар ма лар дың бар лы ғы на тән тә сіл. «Қазақәдебиеті»анықтамалығы Әде би шы ғар ма лар дан пси хо ло гизм тә сіл де рі не мы сал дар із дес ті рің дер. ХХІ ға сыр оқыр ма ны на Тапсырма А РМ А Н -П В б ас па сы 76 Ре сей пат ша сы ның отар лау сая са ты на қар сы кү рес кен Кі ші жүз қа зақ та ры кө те рі лі сі нің көр нек ті бас шы сы, атақ ты ба тыр, әй гі лі ше шен, өзі нің ас қан ақыл ды лы ғы ар қа сын да өз ор та сын да тым ер те та ны лып, әділ ді гі мен аты шық қан, «Ба ла би» атан ған тұлға – Сы рым Да тұлы. «Қазақстантарихы»оқулығы СЫ РЫМ ДА ТҰЛЫ Сы рым Да тұлы – қол бас шы ба тыр, би, ше шен, 1783–1797 жыл дар да ғы Кі ші жүз ру ла ры ның орыс отар шы ла ры на қар сы ұлт-азат тық кө те рі лі сі нің же тек ші сі. Сы рым Да тұлы Ба тыс Қа зақ стан об лы сын да дү ние ге кел ген. Сы рым же ті-се гіз жа сы нан-ақ ес ті лі- гі, сөз тап қыш ты ғы мен ел ау зы на ілі ге ді. Өсе ке ле сол өңір де гі би , ше шен , сұл тан, хан дар ды та ни жү ріп, олар дан ше шен дік тап қыр лық ты, ел би леу ісін үй ре не ді. Ел ау зын да сақ тал ған әң гі ме-аңыз- дар да Сы рым Да тұлы, Ма лай са ры, Ал- дар, Есет се кіл ді би лер ден ба та ал ған. Мұ ның өзі Сы рым Да тұлы ның Кі ші жүз қа зақ та ры ның ара сын да өзін дік бе дел ге ие бол ға нын аң ғар та ды. Ас қан ақыл ды- лы ғы ар қа сын да өз ор та сын да тым ер те та ны лып, әділ ді гі мен «Ба ла би» ата на ды. Сы рым ның де не бі ті мі, кес кін-кел бе ті мін сіз, жан-жақ ты же тіл ген, сом бо лат тан құй ыл ған дай бол са ке рек. Осы ған бай ла- ныс ты ел ау зын да қал ған аңыз да Бай бақ ты руынан шық қан Сы рым ның қа рын да сы күңдікке түсіп, Сы рым ды көптен көр ме- се де, кездескенде қы рық жі гіт тің іші нен жаз бай та нып ты. Сол ау ыл дың ақ са қа лы: «Сы рым ды сен қа лай та ны дың?» – деп сұ ра ған да қыз: «Сы рым ның үш қа сие ті бар. Бі рін ші сі – ба тыр ға біт кен тұл ға сы, екін ші сі – өжет мі не зі, үшін ші сі – ас қан Тұл ға сы на қа ра сам, Адам ға біт кен бір алып… Ажа ры на қа ра сам, Ашу лы көк жал арыс тан дай, Қа ба ғы тым қа тың қы Қа ра бұлт бас қан ас пан дай. Сәуке ле қа ра са қал ды, Азыншо ғын ақ бар дай. Ж.Тілешов жүктеу/скачать 10,65 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|