С тұр сын ға лиева

82
шы да ма ған Нұ ра лы шека ра лық шеп те гі 
қа мал ға қа шу ға мәж бүр бол ды. Оның 
ақы ры сол жы лы ІІ Ека те ри на ның Нұ ра-
лы ны хан дық тан тү сі ру жө нін де гі жар-
лық қа қол қоюына әкеп соқ ты. Хан та ғы-
нан Нұ ра лы ке тіп, Ера лы отыр ға ны мен де 
жағ дай тү зел ме ді. Ха лық тың на ра зы лы ғы 
одан са йын кү шейе түс ті. Сы рым бас та ған 
кө те рі ліс ші лер ен ді ашық со ғыс қи мыл да ры на кө шіп, пат ша қа мал-
да ры на ша бу ыл жа сай бас та ды, бі рақ олар нә ти же ге же те ал ма ды. 
Елек қа ма лы на жа са ған ша бу ыл дың сәт сіз ді гі нен кей ін Сы рым со-
ғыс тә сі лін өз гер тіп, пар ти зан дық әре кет тер жа сау ға көш ті. Шека-
ра лық бе кі ніс тер ге, сұл тан дар мен олар ды қол дау шы лар дың ауы лы-
на тұт қи ыл дан ша бу ыл дап, адам да рын тұт қын ға ал ды. 1797 жы лы 
кө те рі ліс ші лер дің үл кен бір то бы Ера лы дан кей ін хан та ғы на отыр-
ған Есім нің ауы лы на тұт қи ыл дан ша бу ыл жа сап, хан ды өл ті ре ді. 
Есім хан ның өл ті рі луі Сы рым ға ті лек тес би лер мен стар шын дар дың 
одан ір ге ашуы на се беп ші бол ды. Есім нің ор ны на Айшуақ хан сай-
лан ған нан кей ін, ол Eсім нің ке гін ал мақ бо лып, ар найы от ряд жа-
сақ тап, Сы рым ға қар сы ат тан ды. Со ңы нан қу ып, ма за бер ме ген пат-
ша жа са ғы нан ығы сып, Сы рым Хиуа хан ды ғы же рі не өтіп кет ті. Ел 
ара сы на ата ғы ке ңі нен та ра ған ба тыр дан қау іп тен ген Хиуа ха ны 
оның кө зін жою дың ама лын жа са ды. Ақы ры оның есе бін тау ып, у 
беріп өл тір ді. Бұл жө нін де ха лық ау зын да түр лі әң гі ме лер ай ты ла ды.
Ар тық бол мас біл ге нің
1832 жы лы Санкт­Пе тер бург тен шық қан А.И.Лев шин нің «Опи са­
ние кир гиз­ка зачь их или кир гиз­кай сац ких орд и сте пей» де ген ең­
бе гі бар. Осы ең бек тің то мы ның қы рық шақ ты бе ті тек қа на Сы рым 
қоз ға лы сы ның та ри хы на ар нал ған. А.И.Лев шин нің бұл ең бе гі Сы рым 
қоз ға лы сы ның та рих на ма сын да кей ін гі зерт теу ші лер дің кө бі не не гіз 
бол ға ны бел гі лі. Қан ды оқи ға дан кей ін 1797 жы лы 29 та мыз да орыс 
ше ка ра сы нан қа шық емес Кі ші Қоб да бой ын да өт кен «Хан Ке ңе сі­
не» бе дел ді де ген Әлі мұл да ры, Бай ұл да ры жә не Же ті ру ру ла ры ның 
1000­ға жу ық би, ба тыр ла рын ер тіп ке луі Сы рым ның би ік па ра са тын 
дә лел де ген дей. Сы рым та ри хы – елі міз дің тәу ел сіз ді гі жо лын да ғы 
хал қы мыз дың азат тық кү ре сі нің құ рам дас бө лі гі, оның қай ыс па ған 
қай рат кер ер ле рі нің жар қын бей не сі. Оның та ри хы бо ла шақ ұр пақ 
үшін әр қа шан да үл гі­өне ге, тәр бие алар са бақ бо лып қал мақ.
«Қазақстан­тарихы»­оқулығы

жүктеу/скачать 10,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: