2-сабақ. Философияның пәні және қызметтері мен әдістері.
5-тапсырма.
Философияның әдістері.
Философиялық білімнің құрылымы.
Философияның негізгі бағыттары мен негізін салушылар
Философияның қызметтері.
Диалектикаға сәйкес барлық заттар мен процестер дамиды, өзгереді, бір-біріне айналады. Демек диалетикалық әдіс жалпы байланыс, даму салаларына негізделген, яғни барлық заттар байланыста және даму процесінде болады.
Метафизикалық әдіс-бойынша диалектикаға керісінше барлық заттар өзгеріссіз, ұйып қалған, дамымаған, байланыссыз күйде болады.
Догматизм-бұл қоршаған әлемді догмттар шеңберінде тек сенімдер, абсолютті дәлелдеуді қажет етпейтін көзқарастар тұрғысынан қарастыратын ойлау әдісі.
Эклектика-шығармашылық бастауы жоқ әртүрлі пікірлерді бір арнаға тоғыстыру әдісі.
Герменевтика-мәтіндер мағынасын дұрыс оқу және түсіндіру әдісі.
Софистика-бұл рационалды құрастырылған, логикалық тұрғыдан дұрыс, бірақ мағынасы жағынан дурыс ойқорытынды жасау әдіс.
Онтология (грекше ontos – болмыс) жалпы болмыс (қозғалыс, кеңістік, уақыт, сана, әлемдік дамудың мақсаты, табиғаттың даму заңдылықтары) туралы ілім. Болмыстың түрлері – адам, заттар мен табиғат, рухани, әлеуметтік болмыстар. Гносеология (грекше gnosis – таным) – таным теориясы. Әлем өз негізінде танымды ма; адамның тану мүмкіндіктері қандай деген сияқты мәселелерді зерттейді. Дүние танылмайды деу – агностицизм деп аталады. Ең әйгілі философ-агностик – И.Кант.
Логика (Қисын) – (грекше logis – сөз, сөйлем, ой, ақыл) – дұрыс ойлау заңдары мен формаларын зерделейтін ғылым. Логиканың үш түрі бар – диалектикалық, математикалық, формальді. Аксиология – құндылықтар мәселелері: игіліктер деген не; құндылықтардың табиғатын, адам қызметінің өзгертушілік мәселелерін (праксиология) немесе адамның әлемді өзгерту қабілетін зерттейді. Этика (грекше ethos – дағды, әдет-ғұрып) – мораль және адагершілік жайындағы ілім. Басты категориялары – жақсылық пен жамандық. Эстетика (грекше aisthetikos– сезіну) – адамның дүниені эстетикалық немесе әсемдік заңдары тұрғыда түсіну ғылымы. Басты категориялары – әсемдік пен ұсқынсыздық. Психология (грекше psyho – жан) – адам жаны мен психикасы туралы ғылым. Басты ұғымдары – психика, мінез, темперамент, ес, интеллект, қиял, іс-әрекет, энергопотенциал, т.б.
Материалистік әдісте шындық шын мәнінде бар деп қабылданады, материя бастапқы зат ретінде қабылданады, ал сана - оның режимі - заттың көрінісі. Кеңестік философияда материалистік-диалектикалық әдіс басым болды және қазіргі орыс тілінде кең таралған. Идеалистік философиялық әдістің мәні идеяның қайнар көзі және анықтаушы күші ретінде тану, ал материя идеяның туындысы, оны жүзеге асырушы болып табылады. Идеалистік әдіс әсіресе Америка Құрама Штаттарында және Батыс Еуропаның бірнеше елінде, мысалы, Германияда кеңінен таралған. Эмпирицизм - танымдағы әдіс пен бағыт, оған сәйкес таным процесінің, білімнің негізі сенсорлық танымның нәтижесінде алынған тәжірибе болып табылады. («Бұрын ойлар мен сезімдерде болмаған ештеңе жоқ».) Рационализм - философиядағы әдіс және бағыт, оның негізінде шынайы, мүлдем сенімді білімге ақылдың көмегімен (яғни ақылдың өзі алынған) тәжірибе мен сезімдердің әсерінсіз қол жеткізуге болады. (Бәріне күмәндануға болады. Күмән жоқ, бұл қазірдің өзінде ойдың, ақылдың жұмысы).
Философияның алғашқы тарихшыларының бірі Аристотель болды, ол метафизиканың алғашқы кітабында өзінен бұрынғыларға тарихи - философиялық экскурсия берді. Біз Фалестің алғашқы философ болғанын білеміз. Содан кейін Диоген Лаэртирус грек философтарының есімдері мен сөздерін сақтау үшін көп жұмыс жасады. "Философия тарихының" авторы Плотиннің шәкірті Порфирий болды.
1.Дүниетанымдық қызмет-бұл әлем туралы тұтас идеяның қалыптасуына әсер етеді-құрылым, бейбітшілік заңдары, ондағы адамның орны, қоршаған ортамен қарым-қатынас принциптері туралы тұтас түсінік.
2.Әдістемелік қызмет-философия қоршаған әлемді танудың негізгі әдістерін белгілейді, нақтылайды.
3.Теориялық қызмет-тұжырымдамалық ойлауды, теорияны негіздеуді, қоршаған әлемді барынша жалпылауды үйретеді.
4.Гносеологиялық қызмет-дұрыс және шынайы әлемді тануды (таным механизмін анықтау) қамтиды.
5.Аксиологиялық қызмет-(грек.axios-құнды) әртүрлі құндылықтар (моральдық, этикалық, әлеуметтік, идеологиялық және т.б.) тұрғысынан құндылықтарды, қоршаған әлемдегі заттарды бағалайтын, барлық құнды, пайдалы және барлық ескі қажетсіз кедергілерді түсіретін "сүзгі" рөлін атқарады.
6.Әлеуметтік қызмет. Қоғамды оның пайда болуын, эволюциясын, қазіргі жағдайын, құрылымын, элементтерін, қозғаушы күштерін зерттейді, ішкі қайшылықтарды анықтайды және оларды жою немесе жетілдіру жолдарын көрсетеді.
7.Тәрбие қызметі. Гуманитарлық-гуманистік құндылықтар мен идеялар зерттеледі, адам мен қоғамға енгізіледі , адамға әлемге бейімделуге, анықтауға, өмірінің мәнін табуға көмектеседі.
Эссе
Мен философияны қалай түсінемін
Мен философияны- дүниеге көзқарас қалыптастыратын ұғым деп білемін. Дүниеде қандай да адам болмасын, белгілі-бір көз қарассыз өмір сүрмейді. Өмірді танып бұл адам белгілі бір қорытындыға келеді, қабылдайды, теріске шығарады, ұнатпайды. Нағыз философия деп осыны айта аламын. Философия адам қайнарынан бастау алатын ғылым. Философия ой елес, адамның нақты факторлеріне жүгінеді. Сондықтан да философия басқа ғылымдар сияқты, обьективті факторларға сүйенеді. Басқа ғылымдар сияқты оның заңдары мен категориялары бар. Сонымен қатар философия- дін мен ғылым екеуінің арасындағы, дәнекер дейтін көзқараста кездеседі. Оның басты салалары- табиғат, қоршаған орта, қоғам, жалпы адам саласын тұтас құбылыс ретінде алып, оның заңдылықтарын ашады. Осы ашу барысында объективті шындық ретінде, белгілі бір қағидалар жүйесін калыптастырады. Сол мақсатқа жетуге, ол баска ғылымдар сияқты, қоғамда өз орны бар сала ретінде өмір сүреді. Философияның мағынасы жауаптарға емес, сұрақтарға жауап береді. Философиялық таңдану- бул әдіснама. Қандай тақырыптың талқыланып жатқандығы және оның қалай жасайтындығы маңызды емес. Философия бұл біз қабылдайтын ұстаным. Философия бұл- ең айқын нәрсені сұрауға әкелетін қатынас. Қорытындылай келе, философия бұл дүниені ақыл арқылы танып білу.
