Сабақ Тақырыбы: Білім, ғылым, техника және технологиялар
жүктеу/скачать 60 Kb.
|
| 3.Қазіргі ғылым және этика.
Ғылым дегеніміз не? Ол адамзатқа не үшін керек? Әр адам өмірінде кем дегенде бір рет өзіне осындай сұрақтар қояды. Александр Герцен: "ғылым - бұл күш, ол заттардың қарым-қатынасын, олардың заңдары мен өзара әрекеттесулерін ашады", - деді. Бірақ қазіргі ғылым қаншалықты күшті? Оның мүмкіндіктері қандай? Бүгінгі таңда қазіргі қоғамдағы ғылым адам өмірінің көптеген салалары мен салаларында маңызды рөл атқарады деп айта аламыз. Ғылымның даму деңгейі қоғам дамуының негізгі көрсеткіштерінің бірі болып табылады, сонымен қатар бұл мемлекеттің қазіргі дамуының көрсеткіші болып табылады. Адам айналасындағы барлық нәрсе-ғылымның жетістіктері. Қазіргі уақытта елдердің әл-ауқаты олардың ғылым саласының жағдайына тікелей байланысты. Менің ойымша, ғылыми зерттеулерге елеулі назар аударатын, ғылымды қажет ететін жаңа технологияларды табысты игеретін, бұл үшін жеткілікті қуатты қаржылық, ақпараттық, өндірістік, зияткерлік құралдарды ұсынатын елдер ғана қазіргі саяси-экономикалық жарыста көш бастап, әлемдік аренада жетекші орын алады. Қазіргі қоғамды ғылымсыз басқару мүмкін емес. Дамудың қазіргі кезеңінде ғылым қоғамның әлеуметтік құрылымын өзгертеді. Бүкіл әлемде ақыл-ой жұмысымен айналысатындар санының өсу және біліксіз физикалық еңбекпен айналысатындар санының азаюы байқалады. Ғылым адамға тікелей білім арқылы әсер етеді. Ғылыми еңбектер мен жетістіктерді зерттеу балалардың дамуына, олардың білімді тұлға ретінде қалыптасуына ықпал етеді. Қазіргі білім беру үдерісінің негізінде әлемнің ғылыми көрінісі жатыр. Ғылыми этика-қазіргі ғылымда бұл ресми жарияланған ережелердің жиынтығы, оларды бұзу әкімшілік талқылауға әкеп соғады. XIX ғасырдан бастап ғылыми қызмет Кәсіби болды. Ғылым этикасы Кәсіби этиканың түрі болды . Қазіргі ғылыми этика мыналармен сипатталады: — әмбебап мақсат — объективті білім саласын алу және кеңейту; — төзімділік нормаларына сәйкес келеді . Ғалымның этикалық кодексінде утилитарлық емес, жоғары зияткерлік құндылықтар атап өтіледі. Сондай-ақ, ғылыми адалдық, кең жұрттың танымалдығы, танымалдығы ғана емес, «жақсы атауды» сақтау мәселелеріне ерекше рөл беріледі. XX ғасырда жағдай біршама өзгерді-қатаң талаптар аз, ғылым «Бай»болды. Адамда биомедициналық зерттеулерді жүзеге асыруға байланысты туындайтын этикалық-құқықтық проблемаларды талдауға көшпес бұрын терминология мәселелеріне тоқтаған жөн. Халықаралық-құқықтық актілерде, ішкі құқық нормаларында, заң және медициналық әдебиетте біз зерттейтін құбылыстарды белгілеу үшін әр түрлі терминдер қолданылады. Дамудың әр кезеңінде ғылыми таным өзінің ұйымдастырылуын қиындатты және сараланды. Қазіргі уақытта ғылыми пәндердің төрт негізгі блогы — математика, жаратылыстану, техникалық және гуманитарлық ғылымдар ұсынылған ғылымның тәртіптік ұйымы құрылды. Олардың арасындағы күрделі интегративті байланыстары бар пәндердің дамыған жүйесі пайда болды, олар бұрын қалыптасқан ғылымдарға әсер ете бастады. Ғылыми пәндердің әрқайсысының өзіндік ішкі дифференциациясы және өзіндік негіздері бар-зерттелетін шындықтың өзіне тән көрінісі, зерттеу идеалдары мен нормаларының ерекшелігі және оған тән философиялық және дүниетанымдық негіздер. Барлық дамыған пәндерде теориялық және эмпирикалық зерттеулердің деңгейлері оларға тән әдістер мен білім формаларымен дамыды. Қазіргі ғылымда теориялық білім деңгейінің негізгі формалары — әлемнің ғылыми теориясы мен ғылыми көрінісі; эмпирикалық деңгей-байқау деректері мен ғылыми факт. Сонымен қатар, ғылымдардың өзара әрекеттесуі пәнаралық және проблемалық бағытталған зерттеулерді қалыптастырады, олардың үлесі ғылымның дамуына қарай артады. Осылайша, қазіргі ғылымдағы жаңа білім пәнаралық және пәнаралық өзара әрекеттестіктің нәтижесі болып табылады. Қазіргі кезеңде ғылымның даму процесінде әлем туралы бұрын қалыптасқан идеялар қайта құрылуда. Бұл процесте ғылыми қызметтің барлық компоненттері өзгереді: зерттелетін объектілер, зерттеу құралдары мен әдістері, Ғылыми коммуникациялардың ерекшеліктері, ғылыми еңбекті бөлу және ынтымақтастық формалары және басқалары. Ғылыми қызметтің сипаты да өзгеруде: күрделі және қымбат тұратын техникалық және аспаптық кешендерді (ғарыштық телескоптар, химиялық элементтерді бөлу жүйелері, элементар бөлшектерді үдеткіштер, суперкомпьютерлер) өндірістік қолданумен, ғылыми қызметпен айналысатын және оған қызмет көрсететін адамдар санының күрт артуымен, әртүрлі бейіндегі мамандардың ірі бірлестіктерімен, ғылыми бағдарламаларды мақсатты мемлекеттік және корпоративтік қаржыландырумен және т.б. қазіргі заманғы "үлкен ғылым" ғалымдардың тар қоғамдастықтарының ғылым орнына келді. Тарихи тұрғыдан алғанда, ғылымның даму процесі оның атқаратын функциялары спектрінің кеңеюімен және оның қоғамның басқа салаларымен байланысының күшеюімен бірге жүреді. Қазіргі ғылым ерекше тарихи дәуірде дамып, жұмыс істейді. Оның жалпы мәдени мәні адамзаттың өмірлік стратегияларын таңдау мәселелерін шешуге, өркениетті дамудың жаңа жолдарын іздеуге кеңінен енуімен анықталады. Бұл іздеудің қажеттіліктері ХХ ғасырдың аяғы мен ХХІ ғасырдың басында өркениет кездестірген және қазіргі жаһандық проблемалардың туындауына әкелген дағдарыс құбылыстарымен байланысты. Оларды түсіну төрт ғасыр бойы қалыптасқан және табиғатқа, адамға, іс-әрекетті түсінуге және т.б. байланысты, бұрын прогресс пен өмір сапасын жақсартудың мызғымас шарты болып көрінетін көптеген құндылықтар қазіргі кезде күмән тудыратын техногендік өркениеттің дамуын жаңаша бағалауды талап етеді. Қазіргі уақытта дәстүрлі қоғамдардың антиподтарының бір түрі ретінде дамып келе жатқан техногендік өркениет "бифуркация нүктесіне" жақындады, содан кейін оның жаңа сапалы күйге ауысуы мүмкін. Бұл жүйе қандай бағытты таңдайды, оның дамуы қандай сипатқа ие болады — қоғамдағы ғылымның мәртебесі ғана емес, сонымен бірге адамзаттың одан әрі дамуы да осыған байланысты. жүктеу/скачать 60 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|