7-14 минут
|
Мақсаты
Жетістік критерийді анықтау
Липидтер - бірегей химиялық сипаттамалары жоқ органикалық қосылыстар жиынтығы. Олар суда ерімейтін, бірақ органикалық еріткіштерде (эфирде, хлороформда, бензинде) еритін жоғары май қышқылдарының туындылары болып табылады.
Л ипидтер жануарлар мен өсімдіктердің барлық жасушаларында кездеседі. Жасушадағы липидтердің құрамы құрғақ салмақтың 1 - 5% құрайды, бірақ майлы ұлпаларда кейде 90% жетуі мүмкін.
Қарапайым липидтер.
1. Майлар. Майлар табиғатта кең таралған. Олар адам ағзасының, жануарлардың, өсімдіктердің, микробтардың, кейбір вирустың бөлігі болып табылады. Биологиялық заттардың, ұлпаларында және органдардың құрамындағы майлардың мөлшері 90% жетуі мүмкін.
Майлар - жоғары май қышқылдарының күрделі эфирлері және үшатомды спирт - глицерин. Химияда органикалық қосылыстардың бұл тобы көбінесе триглицерид деп аталады. Триглицеридтер табиғатта ең көп таралған липидтер болып табылады
Молекулалардың құрылымының ерекшелігіне байланысты олар:
Қарапайым липидтер: екі компоненттен тұрады жоғары май қышқылдарының күрделі эфирлерінен және кейбір спирттер болып табылады.
Көп компонентті молекулалары бар кешенді липидтер: фосфолипидтер, липопротеиндер, гликолипидтер.
Липоидтар, стероидтерді қамтиды - полициклді спирт холестеринді және оның туындыларын қамтиды.
Балауыз
Балауыз - жоғары май қышқылдарының эфирлері және жоғары макромолекулалық спирт болып табылатын қарапайым липидтер тобы.
Балауыз жануарлар мен көкөніс патшалығында кездеседі, онда олар негізінен қорғаныш қызметін орындайды.
Өсімдіктерде, мысалы, судың ылғалдануынан және микроорганизмдердің енуінен қорғайтын жапырақтардың, сабақтар мен жемістердің жұқа қабатын жабады. Жемістің сапалы сақталуы, оның сақталу мерзіміне байланысты.
Балшық мұқабасының астында бал сақталады және личинкалар дамиды. Жануарлардың балауыздың басқа түрлеріне (ланолин) шаш пен теріні су әсерінен қорғайды. Ара балуызының жамылғысының астында бал сақталады және онда дернәсілі дамиды.
Жануарлардың басқа түрлерінде балауыз (ланолин) шаш және теріні судың әсерінен қорғайды.
Күрделі липидтр
Фосфолипид
Фосфолипид — триглицеридті жоғары карбон қышқылдарының соңғы тізбегінің бірі, фосфат тобымен алмастырылады
Кейде оған қосымша топтар (азоттық негіздер, амин қышқылдары, глицерин және т.б.) жатады.
Әдетте, фосфолипидтердің молекуласында жоғары май қышқылының екі қалдығы және бір фосфор қышқылының қалдықтары бар.
Фосфолипидтер жануарлар мен өсімдіктердің организмдерінде кездеседі. Адамның жүйке ұлпаларында және омыртқалы жануарларда көпшілігі, өсімдіктердің тұқымында көптеген фосфолипидтер, жануарлардың жүрегі мен бауырында, құстардың жұмыртқаларында.
Фосфолипидтер негізінен жасушалық мембраналардың қалыптасуына қатысатын және жануарлардың барлық жасушаларында кездесетін өнім.
Гликолипидтер
Гликолипидтер - липидтердің көмірсулар туындылары. Өздерінің молекулаларының құрамында көпатомды спирттер мен жоғары май қышқылдарымен бірге көмірсулар (әдетте глюкоза немесе галактоза) енгізіледі. Олар негізінен плазмалық мембрананың сыртқы бетінде орналасады, онда олардың көмірсулар компоненттері жасуша бетіндегі басқа көмірсуларға қосылады.
Липоидтер
Липоидтер - майлы заттар. Оларға стероидтер (холестерин, эстрадиол және тестостерон, тиісінше әйелдер мен ер жыныс гормондары), терпендер (өсімдіктердің иісі бар эфир майлары), гиббереллиндер (өсімдіктердің өсу заттары), кейбір пигменттер (хлорофилл, билирубин) , витаминдердің бөлігі (А, Д, Е, К) және т.б.жатады.
|
https://bilimland.kz/ru/content/structure/1806-biologiya_ru#lesson=13185
https://bilimland.kz/ru/content/structure/1806-biologiya_ru#lesson=13185
Зертханалық жабдықтар:
сынауық түтіктер, штатив, қысқыш, тамшуыр, лоток, қолғап, көзілдірік.
Реагенттер: жеміс шырыны, судағы ұн ерітіндісі, ет сорпасы, жеміс шырыны, сүт, картоп шырыны, Люгол немесе йод ерітіндісі.
Липидті және көмірсутекті мазмұнды қалай тексеруге болатыны туралы тәжірибелік ақпаратты мына жерден табуға болады:
http://www.biology-resources.com/biology-experiments2.html
Сабаққа тұқымдар, жидектер, жапырақтар, ттамыржемістер (сәбіз) және бақылау ерітінділері, алкоголь (этанол), Бенедикт ерітіндісі, йодтың ерітіндісі.
|
