Сабақтың мақсаты: Оқушылар: судың тіршілік үшін маңызын біледі; ауызсуды үнемді пайдалану қажеттігін түсінеді
ІІІ топ Генетиканың негізін салушы чех ғалымы. Г. Мендель
жүктеу/скачать 16,35 Mb.
|
10 кмж обнавл
- Бұл бет үшін навигация:
- Рецесивті Генетикалық белгілердің гендік жиынтығы. Генотип Генетикалық есептерді шығаруда қолданылатын тор көз. Пэннет торы
- ІV топ 1.ІІ қан тобының гомозиготалы күйдегі генотибі. АА 2.Екі жұп белгі бойынша шағылыстыру. Дигетерозиготалы
- бір АВ 4.Мендельдің ІІІ заңы. Тәуелсіз тұқым қуалау заңы
- Жаңа тақырыпты түсіндіру «Ой қозғау»
- 46 хромосома
- Крисс-кросс тұқымқуалау
| ІІІ топ
Генетиканың негізін салушы чех ғалымы. Г. Мендель Мендель нәтижелерді талдау үшін қандай әдіс алды.Санақ(статистикалық) Көрінбей қалатын белгі. Рецесивті Генетикалық белгілердің гендік жиынтығы. Генотип Генетикалық есептерді шығаруда қолданылатын тор көз. Пэннет торы ІV топ 1.ІІ қан тобының гомозиготалы күйдегі генотибі. АА 2.Екі жұп белгі бойынша шағылыстыру. Дигетерозиготалы 3.Дигомозиготалы ААВВ генотибінен неше гамета түзіледі ? бір АВ 4.Мендельдің ІІІ заңы. Тәуелсіз тұқым қуалау заңы 5.Қандай жағдайда балаларының қан тобы ата-аналарының қан тобына сәйкес келмейді? Гомозиготалы және гетерозиготалы генотипті болғанда немесе І және ІV қан топтарында Қолдану: «Он сұрақ» әдісімен үй жұмысын бекіту. Тақтаға топтан бір оқушы шығып, жасырылған сөзді табады. Ол сөзді басқа оқушылар берген сипаттамасына сүйене отырып табады. Жаңа тақырыпты түсіндіру «Ой қозғау» Жаңа тақырыптың мағанасын ашу үшін оқушыларға ойланып жауап беретіндей сұрақ қойылады. -«Барлық бір түрге жататын тірі ағзаларды бір-бірінен қалай ажыратуға болады?( Жыныстық белгі арқылы екі топқа ажыратылады) Тұқымқуалайтын аурулар дегенді қалай түсінесіңдер? Қандай ауруларды білесіндер?» Түсіну:Презентация арқылы жаңа сабақты интернет жаңалықтарымен қосымша мұғалім түсіндіріп өтеді.( 5мин.) Мәтінмен оқушылар 5минут танысады. Цитогенетика ғылымы дамуының нәтижесінде жануарлардың аталық және аналық жасушаларындағы хромосомаларда айырмашылық бар екені анықталды. Организмнің жынысы ұрықтану кезінде анықталады. Ол хромосомалар жиынтығына байланысты. Адамның дене жасушаларында 46 хромосома бар. Олар 23 жұп түзеді. Олардың 44 хромосомасы (22 жұбы) еркектерде де, әйелдерде де мөлшері, қызметі жағынан бірдей ұқсас болып келеді. Оларды аутосомдар деп атайды. Ал 23-жұпты жыныстық хромосомалар деп атайды. Аналықта жұп X хромосомалар болғандықтан, мейоз нәтижесінде оларда бір типті жұмыртқа жасушасы түзіледі, әрқайсысында бірден X хромосома болады. Аталықта сперматозоидтердің бір типінде X хромосома болса, екінші типінде Ү хромосома болады. Сондықтанұрықтанукезіндеекітүрлі комбинация түзіледі. 1. X хромосомасы бар жұмыртқажасушаны X хромосомасы бар сперматозоид ұрықтандырғанжағдайда зиготада жұп XX хромосомаларболады. Мұндайзиготадананалықдараларжетіледі. 2. X хромосомасыбар жұмырткажасушаны Ү хромосомасы бар сперматозоид ұрықтандырғанкезде, зиготада X және Ү хромосомаларболады. Мұндайзиготаданаталықдараларжетіледі. Соныменсүтқоректілердеаналықжыныс — гомогаметалы да, аталықжыныс — гетерогаметалыболады. Ү хромосомадааталықбездердікалыптастыратынгендер бар. Осыныңаркасындажынысоргандары мен белгілеріжетіледі. Жыныспентіркескенбелгілердіңтұқымқуалауы Гендеріжынысхромосомалардаорналасқанбелгілердіжыныспентіркескенбелгілердепатайды. Ал белгілердіджыныстықхромосомалары (X және Ү) арқылыұрпақтан-ұрпаққаберілуінжыныспентіркескенбелгілердіңтұқымқуалауыдепатайды. Бұлқұбылысты Т.Морган дрозофила шыбынынатәжірибежүргізгендеашкан. Дрозофила шыбыныныңкөзініңқоюқызылтүстібелгісі (W), ақбелгісіненбасым (w). Гомозиготалықызылтүстіаналықшыбынды (XWXW), ақкөздіаталықшыбынмен (XWY) шағылыстырғанда, F1-де ұрпақшыбындардыңкөздерініңтүсіқызылболған. Ғ2-ұрпақтабелгілер 3 : 1 қатынасындаажыраудыңорнына, барлықаналықшыбындарқызылкөзді, аталықшыбындардыңжартысықызыл, қалғанжартысыақкөздіболған. Ал ақкөздіаналықшыбынды, көзініңбояуықоюқызылтүстіаталығыменшағылыстырғанда, F1 — ұрпақтааналықшыбындарәкесіненқызылтүсті, аталық шыбындаранасынанақтүстіалатындықтан, белгілерайқастұқымкуалайды. Ғ2— ұрпақтажыныстыкхромосомалардыңтұқымқуалауынасәйкес, аналықшыбындардыңжартысыақкөзді, жартысыкызылкөзді, осыменқатараталықшыбындардың да жартысықызыл, жартысыаккөздіболады. Жыныстықхромосомалардаорналаскангендераныктайтынбелгілердіңтұқымқуалауы, Мендель анықтағанбелгілердіңажырауынанөзгешеболады. X және Ү хромосомалардыңгомологтіемесбөліктері бар, сондықтан да X хромосомадағыгендердіңаллельдері Ү хромосомадаболмайды. Керісінше, Ү хромосомада бар гендердіңаллельдері X хромосомадажоқ. Гендердіңмұндайкүйінгомизиготалыдепатайды. Егер ген X хромосомадаорналасқанболса, онда ген әкесіненқыздарына, шешесіненқыздарынажәнеұлдарынабелгілертеңдейберіледі. Белгілердіңшешесіненұлдарына, ал әкесіненкыздарынаберілуі Крисс-кросс тұқымқуалау депаталады. Белгілердібақылайтынгендер Ү хромосомадаорналасса, онда X хромосомадаоғансәйкесбөлікболмағандықтан, әкеден тек ұлдарынаберіледі. Себебіқыздарына Ү хромосома берілмейді. Мысалретіндеадамдааяқсаусақтарыныңарасындажарғактықболуы, құлақтыңішіндешоқтүктіңболуы, тек әкеденұлдарынаберілетінбелгілер. Құстарда, кейбірбалықтардыңтүрлеріндежәнекөбелектердекөптегенбелгілержыныспентіркесіпберілетініанықталған. Бұлжағдайдабелгілердіанықтайтынгендер X хромосомадаорналасқан. Бірақаналықгетерогаметалы да, аталықгомогаметалыболады. Тіркесіп тұқым қуалау заңын Т.Морган 1910ж ашты. P♀ AA BB x ♂ aabb Г АB аb F1 AaBb Біркелкі сұр денелі жетілген қанатты шыбындар. Белгі: сұр денелі Аа Жетілген, қанатты Вb Қара денелі аа Жетілмеген қанатты bb P♀AaBb x ♂ aabb Г АВ, Аbab aB, ab F2AaBbaabb 50% 50% Қара денелі Қара денелі жетілген жетілмеген қанатты қанатты Тіркесу топтарының саны сол оргнизм түріне тән жұп хромосомалардың санына сәйкес келеді. Мысалы: - 8х = 4х4 тіркесу тобы бар - 14х = 7x 7 тіркесу тобы бар 46х = 23x 23 тіркесу тобы бар Бір хромасомада орналасқан гендердің бірлесіп тұқым қуалауы гендердің тіркесуі немесе тіркес тұқым қуалау деп атайды. Жыныстың хромосалық анықталуы. Мысалы: дрозофила шыбынында 8 хромосома 4 жұп 3 жұп 1жұп аутосом жыныс Жыныстық анықталу сызбанұсқасы P: ♀44A + XX ♂44A + XY 22A + X 22A + X 22A + X 22A + Y ♂44A + XX ♀44A + XY Адамның генетикалық әртүрлілігі Генетикалық әртүрлілік деп бір түр ішіндегі даралардың генотиптік тұрғыдан көп түрлілігін айтады. Адамдағы әртүрлілік мұрын шаш құлақ бет тері Десаулықтың генетикалық негіздері Соңғы дерек бойынша жер шарында 7 млрд адамның 10млннан астамы түрлі тұқым қуалайтын ауруға ұшыраған, ал тұқым қуалайтын саны 5мыңнан асады. Сыртқы орта әсерінен қалыптасатын ауруларға Асқазанмен Жүректің эссенциалды тыныс ұлтабардағы ишемиялық гепертония демікпесі жара ауруы Мұның барлығы қосымша тұқым қулайтын аурулардың жарыққа шығуына себепші. Орта факторлары жағымсыз қолайсыз болса геннің жұмысы бұзылады. Қазіргі кездегі өнеркәсіптің ірі завод фабрикалардан шығарылатын улы газдар топырақты, суды ауаны ластауда. ХХ ғасырдағы түрлі мемлекеттердегі атом бомбалары сынағы ( Хиросима, Нагасаки) ядролық жарылыс (Чернобыль) , сондай – ақ Семей полигоны барысында радияциялық апаттардың салдарынан радиоактивті заттар көп жинақталып қорек арқылы тірі организмге өтті. Мұның салдары қатерлі ісік, ақ қандылық көптеген тұқым қуалаушылық ауруларға себепші болды. Адамның генетикалық аурулары Тұқым қуалайтын аурулар Гендік аурулар Хромосомалық аурулар *Брахидактилия – *Клайнфельтер қысқасаусақты синдромы *Полидактилия- *Шерешевский алтысаусақтық Тернер синдромы *Ахондроплазия- *Даун синдромы ергежейлік *Сүйектің омырылғыштығы жүктеу/скачать 16,35 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|