Сабақтың тақырыбы: 100 (1000) көлеміндегі сандарды жазбаша қосу және азайту. Көп таңбалы сандарды қосу және азайту

Ұйымдастыру кезеңі

Үй жұмысын тексеру

Ж.Қараевтың деңгейлеп-саралап оқыту технологиясы бойынша деңгейлік тапсырмалар

1- деңгей : Оқушылық деңгей

Студенттер тақырып бойынша 3 сұраққа жауап береді.

2-деңгей : Алгоритимдік деңгей Тест сұрақтарына жауап беру

Студенттер тақырыпқа байланысты жеке тест тапсырады.

3-деңгей : Эврестикалық деңгей Әр топтағы студенттерге суретті есептер беріледі, сурет бойынша есеп құрастырып есептеу тәсілін айтып есепті ауызша шығарады.

1)

IV класс Миллиардтар класы			III класс Миллиондар класы				II класс Мыңдар класы				I класс Бірліктер класы
Жүздік милиард	Оңдық милиард	Біірлік милиард Бірлік миллиард	Жүздік миллион Жүздік миллион	Оңдық миллион	Бірлік миллион	Жүздік мыңдық		Оңдық мыңдық	Бірлік мыңдық	Жүздік		Оңдық	Бірлік
										5		3	1
						5		4	6	7		8	9
			4	8	9	7		2	1	0		3	5
9	8	7	0	0	6	0		5	4	0		0	7

2) Осы санның сол және оң жағындағы көршілерін ата?

(549012198 және 549012200)

549012199 =500000000+4000000+9000000+10000+2000+100+90+9.

101245999 және 999542110.

1 кластың 7 бірлігінен тұратын. (70700007)

Төмендегі мысалдар ауызша есептеудің қандай тәсілдеріне негізделген ?

30-3= 20+ (10-3) = 20+ 7 = 27

50-24 = (50-20) – 4 = 30-4 = 20+ (10-4) = 20+6 = 26

Математиканы бастауыш буында оқытудың белгілі бір кезеңінде арифметикалық амалдарды орындаудың тәсілдері үйретіледі. 100 көлеміндегі сандар мен 1000 көлеміндегі сандарды жазбаша қосу мен азайту 2- сыныпта енгізіледі, ал көбейту мен бөлу сндай-ақ үш таңбалы санды бір таңбалы санға көбейту мен бөлудің жазбаша тәсілдерін қарастыру 3- сыныпта көзделеді. 4- сыныпта амалдарды орындаудың жазбаша тәсілдері көп таңбалы сандарға қолданылады да, сәйкес есптеулер жүргізу біліктері мен дағдылары қалыптастырылады. Жазбаша есептеу тәсілдері амал алгоритмдерінің мән-мазмұны болып табылады. Амал алгоритмі- қандай да бір амалды орындау процесіндегі саналы іс-әрекеттің әр қадамын бағыттап отыратын орныққан тәртіп-ережелердің жүйесі. Қосу мен азайту амалдары алгоритмдерінің мән-мазмұны мынадай мәселелерді қамтиды: сандарды разряд бірліктерін бірінің астына бірін дәл келтіріп ретті жазу, амалды кіші разрядтан бастап біртіндеп орындау кезінде разряд бірліктерін «ірілеу» немесе «ұсақтау», нәтиженің дұрыс табылғанына тексеру арқылы көз жеткізу. Оқушылар күнделікті тәжірибеде мысалдарды қарастыру барысында сандарды разрядтар бойынша қосу мен азайту дағдысын игереді. Есептеулерді ауызша немесе жазбаша жүргізуге жаттыға келе оқушының екі таңбалы санды қосу мен азайтуға қатысты дағдылары олардың шұғыл түрде орындайтын іс-әрекеті деңгейіне жеткізіледі. Балалар мысалды оқылғанда (есту) және жазылғанда (көру) бірден ондықтар, бірліктер разрядындағы цифрларға назар аударып, іштен есептей отырып нәтижені бірден айтады немесе жазады. Сонымен «Жүздік» тақырыбын оқып-үйренудің соңын ала оқушылар қосу мен азайту алгоритмдерінің мән-мазмұнын игеріп шығады деуге толық негіз бар. Ал «Мыңдар» тақырыбында қосу және азайтудың жазбаша тәсілдері бойынша оқушылар өздерінің игерген білім, білік және дағдыларын сандардың жаңа облысына қолданады.

Жазбаша қосу мынадай ретпен қарастырылады:

1) бірліктерінің қосындысы мен ондықтарының қосындысы 10-нан кіші (кем)болатын жағдайлар;

2) бірліктерінің қосындысы, ондықтарының қосындысы 10-ға тең болатын жағдайлар;

3) бірліктерінің қосындысы, ондықтарының қосындысы 10-нан үлкен болатын жағдайлар;

Оқушылар жазбаша есептеулермен қатар ауызша есептеулерге төселуі үшін мынадай тапсырмалар берген орынды: х – 290 =610, х+294 = 638

Азайтудың жазба әдістерімен орындалатын жұмыс осыған ұқсас жүргізіледі. Қосу амалындағыдай, мысалды баған түрінде жазса, нәтижені табу оңай және жылдам болатынын балалар байқайды. Бұдан кейін ортасында немесе соңында нөлдері бар сандарды азайту жағдайлары қарастырылады : 547-304 = , 547-340 = Оларды енгізуден бұрын 0- мен байланысты амалдарды қайталап алған дұрыс 5+0 , 5-0, 0-7

Есептеу дағдыларын қалыптастыру үшін әр түрлі жаттығулар енгізіп отыру қажет.

540 603 875 900 - 126 - 281 - 528 - 547 ------- --------- -------- ---------

Жаттығуларды орындау процесінде оқушылардың пайымдаулары неғұрлым қысқа болып, ал есептеу тезірек орындалуы тиіс.

«Мыңдар» тақырыбын оқып үйренуде жазбаша қосу мен азайту дағдылары кемелдене түседі де, ол тақырыпты оқып үйренудің соңында барлық оқушылар сәйкес алгоритмдердің мән-мазмұнын және орындаудың кезеңдерін еркін игеруі тиіс, осыған жету үшін қосу және азайту амалдарын орындаудың ерекшелігі мынадай ретпен ашылады.

Ондықтан аттап қосу не азайту кезінде оқушылар қателесетін немесе қиналатын болса, ондай оқушылармен жеке көмек көрсетіліп, оларға мынадай жазулардың көрсетілуі мүмкін:

378 564 570 1010 + 419 + 398 - 246 - 268 ------- ---------- ---------- ----------

«Миллиондар» көлеміндегі сандарды нөмірлеу мен оларға жүргізілетін амалдарды оқып –үйрену барысында жазбаша қосу мен азайту дағдылары дамытыла түседі.Мұнда оқушылар өздеріне үйреншікті алгоритмдерді тек қана көп таңбалы сандарға қолданады.

Көп таңбалы сандарды жазбаша қосу және азайтумен танысу кезінде оқушылар әрбір келесі мысалдың құрамына алдыңғы сандар еніп отырған жағдайларды қарастырады. Көп таңбалы сандарды жазбаша қосу және азайту үш таңбалы сандарды жазбаша қосу және азайтусияқты орындалатындығы жөнінде қорытынды жасайды.

Бұдан кейін қосу мен азайту жағдайлары біртіндеп қиындай түседі.Бірте-бірте разрядтық бірліктерді аттап өту саны артады: азайтуда азайғыштың нөлдері бар болатын жағдайлары енгізіледі; бірнеше қосылғыштарды қосу, сондай-ақ атаулы сандарды қосу мен азайту үйретіледі.Азайтуда азайғыштың кіші разрядтық санмен берілген жағдайлары біршама қиындық келтіреді, жоғарғы разряд бірліктерін төменгі разряд бірліктеріне ұсақтауды көрсеткен тиімді. Көп таңбалы сандарды жазбаша қосу және азайтуды үйренген кезде сол амалдарды ауызша орындау тәсілдеріне көңіл бөлудің маңызы зор, олай болмағанда есептеудің жазбаша әдістерін меңгеріп алғаннан кейін балалар оларды жазбаша үшін де, ауызша жағдайлар үшін де қолдана бастайды. Көп таңбалы сандарды жазбаша қосу және азайтуды оқып үйренгеннен кейін метрикалық өлшеуіштермен өрнектеліп жазылған құрама атаулы сандарды қосуға және азайтуға кіріседі, өйткені бұл есептеулердің әдісі ұқсас.Құрама атаулы сандарға амалдарды түрліше қолдануға болады.Ұқсас атаулы садардан бастап тиісті түрлендіруді бірден орындай отырып, бірдей атаулы бірліктерді қосып не азайтып, алдымен берілген сандарды атаулары бірдей жай атаулы санға түрлендіріп, шыққан нәтижені неғұрлым ірі өлшеу бірліктерімен өрнектеу.

12647 12т 647кг 12км 647м 124 теңге -5384 -5т 384 кг -5км 384 м - 78 теңге 50 тиын ---------- ---------------- ------------------ ------------------------------

Уақыт өлшеуіштерімен өрнектелген атаулы сандарды қосу және азайту 3-сыныптың екінші жартыжылдығының соңына қарай қарастырылады. Уақыт өлшеуіштерімен өрнектелген атаулы сандарды қосу және азайтуды оларды жай атаулы сандармен алмастырмай –ақ орындаған дұрыс.

12 жыл 10 ай - 5 жыл 11 ай ---------------------

Бекіту

Топтық жұмыс

1-топ

Ондықтан аттамай қосу және азайту

1) Бірліктері мен ондықтарының қосындысы 10-нан кем болатын жағдай.

45+23 68-23

26+34 60-26

3) Жүз көлеміндегі жазбаша қосу және азайту алгоритмдері

243+526 769-526

Ондықтан аттап қосу және азайту

1) Бірліктерінің де ондықтарының да қосындысы 0-ге тең болатын жағдай, сәйкесінше азайғыштың бірлігі де, ондығы да 0-ге тең болатын жағдай.

78+22 100-22

2) Бірліктері мен ондықтарының қосындысы 10-нан артық болатын жағдай, сәйкесінше азайғыштың бірлігі азайтқыштың бірлігінен кем болатын ажғдай

27+36 63-36

3) Жүз көлеміндегі жазбаша қосу және азайту алгоритмдері

412+279 691-279

Т.Қ. Оспанов 5.5 тақырып