Жедел жадыны ұйымдастыру, жадының өнімділігі мен жылдамдығы
Жоспары: 1. Жедел жадыны ұйымдастыру 2. Жады түрлері 3. Оперативті жады модульдері 1. Жедел жадыны ұйымдастыру Жоғарғы қабат орталық процессордың ішкі регистрлерінен құралады. Олар процессор жасалған материалдардан жасалады және олар процессор сияқты өте жылдам жұмыс істейді. Ішкі регистрлер 32-разрядтық процессорда 23×23 битті сақтауға, ал 64-разрядты процессорда 64×64 битті сақтауға мүмкіндік бар. Бағдарламалар аппаратураның қатысуынсыз регистрлерді басқаруға алады.
Келесі қабатта құрал-жабдықтармен байланысатын кэш-жады орналасқан. Оперативті жады кэш-жолдарға бөлінген, әдетте ол 64 байт болады, ал адресация мен нөлдік жолда 0-ден 63-ке дейін, ал бірінші жолда 64-тен 127-ге дейін және т.б. Кэштің көп қолданылатын жолдары орталық процессорлардың ішінде немесе оған өте жақын орналасқан жоғары жылдамдықты кэш-жадыда сақталады. Бағдарламаға жадыдан бір сөзді оқу керек болатын болса, онда кэш-микроүрді, кэшта осындай жол бар ма, әлде ондай жол жоқ па екендігін тексереді. Егер осындай болатын болса, онда кэш-жадыға тиімді хабарласу болады, берілген сұранысымыз кэштан түгелімен қанағаттандырылады. Кэшке тиімді хабарласу 2 такт уақытты алады, ал тиімді емес хабарласу кезінде уақыт көп жұмсалады. Кэш- жадының көлемі өте шектеулі, сол себептен оның бағасы өте жоғары болады. Кейбір машиналарда кэштің 2 немесе 3 деңгейі бар, әдетте олардың кейінгілері алдыңғылардан баяу және үлкендеу болып келеді.
2. Жады түрлері Негізгі жады – бұл ақпараттарды сақтау құрылғысы. Ол оперативті және тұрақты еске сақтап отыратын құрылғылардан құралады. Оперативті еске сақтайтын құрылғы (орысша баламасы ОЗУ), белгілі бір уақытта орындалатын бағдарламаларды дискіден көшіріп отырады.Оны көбінесе оперативті жады деп те атайды.
Тұрақты еске сақтайтын құрылғы (ТЕСҚ) – ол компьютерді құрастырған кезде жазылатын тұрақты ақпараттар сақталуының жері. Тұрақты жады (ROM, Read Only Memory – тек оқуға ғана арналған жады) – энергияға тәуелсіз жады, бұл өзгертулерді қажет етпейтін мәліметтерді сақтау үшін қолданылады. ТЕСҚ-ны тек оқуға ғана болады.
Қайта бағдарламаланатын тұрақты жады (ҚПТЖ, Flash Memory). Өзінің мазмұнын қайта жазуға болатын энергияға тәуелсіз жады. Тұрақты жадыға процессордың жұмысының басқару бағдарламасы жазылады. ҚПТЖ-да дисплейды, пернетақтаны, принтерді, сыртқы жадыны басқару, компьютерді іске қосу және тоқтату, құрылғыларды тестілеу бағдарламалары орналасқан.
BIOS (Basic Input/Output System – енгізу және шығару базалық жүйесі) –компьютер іске қосылғаннан кейін құрылғыларды автоматты түрде тестілеу; операциялық жүйені жадыға қосу үшін арналған бағдарламалар жиынтығы. BIOS-тың ролі екі түрлі: бір жағынан бұл аппаратураның (Hardware) ажырамас элементі, ал екінші жағынан бұл кез-келген операциялық жүйенің (Software) негізгі модулі.
Тұрақты еске сақтау құрылғыларының түрлері – CMOSRAM.
CMOSRAM – бұл жоғары жылдамдықты әрекет ететін және батарейкадан аз энергияны қамтамасыз ететін жады. Бұл компьютерлер конфигурациясы туралы ақпараттарды және компьютерлер құрамындағы құрылғыларды, сонымен қатар оның жұмыс істеу режимдері туралы мәліметтерді сақтау үшін қолданылады.
CMOS-та ағымдағы күн мен уақыт сақталынады. Уақыт үшін жауап беретін CMOS-жады және уақыт микроүрдісі кішкентай аккумулятордан қорек алады. CMOS-тың мазмұнын өзгерту BIOS-та орналасқан арнайы Setup бағдарламасымен өзгертіледі.
Графикалық ақпартарды сақтау үшін бейне жадысы қолданылады.
Бейне жадысы (VRAM) – кодталған бейнелер сақтайтын оперативті еске сақтаудың (ЕС) бір түрі. Осы ЕС-тің құрылуы 2 құрылғыға да бір уақытта қызмет көрсетеді – процессор және дисплей. Сол себептен экрандағы бейне жадыда видео мәліметттердің жаңартылуымен сәйкес өзгертіліп отырыды.
3. Оперативті жады модульдері Жадының ең алғашқы модульдерінің бірі SIMM (Single In-line Memory Module – бір тізбекті контактілі жады) болып табылады.
Кезінде 32 контактілі 8 битті модульдер шығарылған. Кейіннен 72 контактілі 23-битті модульдер шығарыла бастады. 486 машинелерде мұндай модульдер бір-біріне орналастырылған, ал Pentium-ді 2 топпен орналасқан модульдер бар. Осындай орналасудың басты себебі Pentium-дағы жады шинасы 64-разрядты.
Келесі даму барысында 64-разрядты 168-контактілі модуль DIMM (Dual In-line Memory Module – 2 тізбекті контактілі жады). Rambus жадысына арнайы RIMM модулі жасалды. Модульге қойылған талаптар өте қатал.
Бақылау сұрақтары: Жедел жадыны қалай ұйымдастыруға болады?
Жады түрлеріне анықтама беріңдер.
Оперативті жады модульдеріне сипаттама беріңдер.
Үйге тапсырма:Бақылау сұрақтарына жазбаша жауап жазу.