Сабақтың тақырыбы:Тірі ағзалардағы электрлік үдерістер. Электрорецепторлар және электрлі мүшелер. Сабақтың мақсаты: 9.4.4.1- тірі ағзалардағы электрлік үдерістерді зерттеу
Топтық жұмыс «Жариялау» әдісі.
1 топ.Тапсырма
Электірлік мүшелердің құрылысы мен қызметің ерекшелігін айтыңдар.
2 топ. Тапсырма.
Электірлік мүшелердің қозғыштығын тіршілік ортасы эволюция арасындағы байланысты анықтаңдар.
Жеке жұмыс Тапсырма №2 Төмендегі қажетті сөздерді пайдаланып, сөйлемді толықтырыңыз. Электрлік мүшелер эволюцияда үнемі су ортасында тіршілік еткен ................... ең жақсы дамыған. Эволюция барысында ............. электр тұрғысынан ең белсенді қозғыш ұлпалардан түзілді. .......................-қоршаған ортадан электр сигналдарын сезуге қабілетті жануарлардағы сезімтал түзілімдер. Құрылысы және пайда болу бойынша электрорецепторлар ........... сызығына ұқсайды. Керекті сөздер: электрлік мүшелер, омыртқалы жануарлар, электрорецепторлар, бүйір.
Жауабы Электрлік мүшелер эволюцияда үнемі су ортасында тіршілік еткен омыртқалы жануарлар ең жақсы дамыған. Эволюция барысында электрлік мүшелер электр тұрғысынан ең белсенді қозғыш ұлпалардан түзілді. Электрорецепторлар-қоршаған ортадан электр сигналдарын сезуге қабілетті жануарлардағы сезімтал түзілімдер. Құрылысы және пайда болу бойынша электрорецепторлар бүйір сызығына ұқсайды.
Жұптық жұмыс Тапсырма №3. Зерттеуге алған жануардың атын және биоэлектрлік мүшесінің қуатын анықтау
Жауабы:
Тірі ағзадағы электрлік үрдестер
Тірі ағзадағы электрлік үрдестер
Жануар патшалығының өкілдері едәуір белсенді көп энергия жұмсайды. Белсенді қозғалысқа механикалық энергия қажет, ол өз кезегінде химиялық энергиядан түзілген.Тірі ағзаларға белгілі бір белсендік тән. Эукариотты жасушаларда электрлік зарядталған жасушалар болады.
Адам ағзасындағы электрік белсенділікті зерттеу әдістеріне электроэнцефалограмма мен электрокардиограмма жатады.
Электрі мүше деп аталатын биоэлектрлік орган, тірі ағзаның электр энергиясын өндiру және пайдалану үшін мамандандырылған ұлпалар жүйесі.
Электрорецепторлар-қоршаған ортадан электр сигналдарын сезуге қабілетті жануарлардағы сезімтал түзілімдер.
Күшті электрлі балықтар
Электрлі балықтарда, электрлі жайын мен жұлдызсанаушыдан басқаларында, бүйір сызығының сезгіш органдарына жататын арнаулы рецепторлары болады. Электрлі балықтарда, электрлі жайын мен жұлдызсанаушыдан басқаларында, бүйір сызығының сезгіш органдарына жататын арнаулы рецепторлары болады. Электрлі балықтарда, электрлі жайын мен жұлдызсанаушыдан басқаларында, бүйір сызығының сезгіш органдарына жататын арнаулы рецепторлары болады.
Балықтарда биоэлектрлік кеністігін сезіну.
Балықтарда арнайы сезім мүшесі – «бүйір сызығы » қалыптасқан.
Акулада бүйір сызықтың орналасуы
Жүзіп жүрген «құрбаны» қозғалған кезде оның қозғалысынан тарайтын толқын қозғалысы бүйір сызық рецепторлары арқылы тіркеледі. Бүйір сызық омыртқа бойында орналасқан терідегі ойыс болып табылады. Онда қоршаған су қысымының өзгеруіне әсер көрсететін барорецепторлар болады.
Балықтардың электрлі органдары Күшті жеткілікті тоқ өндіру үшін жасушалар электр бағаналарда жиналады. Бағандағы жасуша пластинкалар мүшелері әртүрлі болуы мүмкін. Мысалы, скаттардың бір мүшесінде (олардың мүшелері жұп) шамамен 500 баған орналасқан. Олардың әрқайсысында тағы да 400жасуша-пластинкадан болады.
