Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы

104
партиялар ћџрылды. Алайда =кiмет орындарыныѓ =рескел озбырлыѕы
жќне 1956 жылѕы президент сайлауы нќтижелерiнiѓ =рескел
бџрмалануы жаѕдайында олар Ли Сын Манѕа ћарсы ештеѓе жасай
алмады.
1958 жылы Ли Сын Ман мемлекет ћауiпсiздiгi туралы жаѓа заѓды
ћабылдатуѕа ћол жеткiздi. Ол заѓ Демократиялыћ партиядан басћа
оппозициялыћ партиялардыѓ бќрiн таратуѕа мљмкiндiк бердi.
Президенттiѓ орнатћан авторитарлыћ режiмi параћорлыћтыѓ,
заѓсыздыћтыѓ жќне озбырлыћтыѓ =суiмен бiрге етек алды. Мџныѓ
=зi ћоѕамныѓ барлыћ топтарыныѓ жаппай наразылыѕын туѕызды.
Сондыћтан елде сайлаудыѓ ћорытындыларын ћайта ћарауды талап
еткен бџћаралыћ шерулер басталды. Љкiметке ћарсы ћимылдардыѓ
негiзгi ћатысушылары студенттер болды. Ли Сын Ман наразылыћты
кљшпен басуѕа тырысып, Сеулге ќскер кiргiзiп, шеру жасаушыларѕа
оћ атылды. Оѕан жауап ретiнде ћалада президентке ћарсы к=терiлiс
бџрћ ете тљстi. Армия ћару ћолданудан бас тартты, астана к=терiлiс-
шiлердiѓ ћолына к=штi. Парламенттiѓ кезектен тыс мќжiлiсiнде
президенттi ћызметiнен тайдыру жќне жаѓа сайлау =ткiзу туралы
ћарар ћабылданды. 1960 жылѕы 27 сќуiрде Ли Сын Ман билiктен бас
тартатыны туралы мќлiмдемеге ћол ћойып, елден кеттi.
Елде уаћытша =кiмет ћџрылды. Ал 1960 жылѕы маусымда парламент
конституцияѕа енгiзiлетiн тљзетулердi бекiттi. Онда президенттi
парламент сайлайтын тќртiп белгiлендi. Оѓтљстiк Корея парламенттiк
республикаѕа айналды. Парламентке мемлекет басшысыныѓ мiндеттерi
тапсырылды, бiраћ оныѓ одан артыћ атћарушылыћ билiгi болѕан жоћ.
Парламент сайлауында Демократиялыћ партия жеѓiске жетiп,
бџрынѕы оппозицияныѓ ћайраткерi Юн Бо Сон президенттiкке
сайланды.
Љкiметтiѓ ћарулы кљштердi ћысћарту жќне КХДР-мен келiсiмге
жетудi к=здеген шешiмiне наразы болѕан армияда љкiметке ћарсы
пиѕылдар кљшейдi. 1961 жылѕы мамырдыѓ 15-нен 16-на ћараѕан тљнi
елде мемлекеттiк ќскери т=ѓкерiс жасалды, оны генерал-майор Пак
Чжон Хи басћарды. Мемлекеттiк  жоѕарѕы  ћайта  ћџру  кеѓесi (МЖЋК)
ћџрылып, ќскери жаѕдай енгiздi, џлттыћ жиналысты, партиялар мен
ћоѕамдыћ џйымдарды таратып жiбердi, ереуiлдер мен шерулер =ткiзуге
тыйым салынып, к=птеген басылымдарды жапты.
1960—1980 жылдардаѕы кезеѓге басћарудыѓ ќскери формасы тќн болды.
1961 жылѕы 6 маусымда мемлекеттiк ћайта ћџру бойынша т=тенше
шаралар туралы жарияланды, ол конституцияныѓ орнына ћызмет iстедi.
Бљкiл =кiмет билiгiн ћолына алѕан МЖЋК жоѕарѕы басћару органына
айналды. 1962 жылѕы желтоћсанда ќскерилер президенттiѓ жеке =кiмет
режiмiн бекiткен Жаѓа Конституция ж=нiнде референдум жљргiздi. Ол
мейлiнше кеѓ =кiлдiктерге: љкiмет пен премьер-министрдi таѕайындау,
халыћаралыћ шарттар жасау жќне бекiту, соѕыс жариялау жќне бiтiм

105
жасасу, жоѕары бас ћолбасшы болу ћџћыћтарына ие болды. Президент
=здерi мљше болѕан саяси партиялар  џсынѕан кандидаттар арасынан
4 жылѕа сайланатын болды. Конституция екi жылдан аспайтын мерзiмге
ѕана президент болуѕа мљмкiндiк туѕызды.
Ќскерилер сайлауѕа ћатысу љшiн 1963 жылы Демократиялыћ
Республикалыћ  партия (ДРП) ћџрды, ол жаћында ќскери ћызметтен
кеткен Пак Чжон Хидi =здерiнiѓ кандидаты етiп атады. 1963 жылѕы
сайлауда Пак Чжон Хи жеѓдi. К=п џзамай Џлттыћ жиналыстыѓ
сайлауы =тiп, ДРП жеѓiске жеттi. Ел басћарудыѓ конституциялыћ
формасына ћайтып оралды.
Елдiѓ ќлеуметтiк-экономикалыћ дамуыныѓ 60-жылдардаѕы
табыстары =кiметтiѓ позицияларын ныѕайтты. Мџныѓ нќтижесiнде
1967 жылѕы президент жќне парламент сайлауларында таѕы да Пак
Чжон Хи мен ДРП жеѓiп шыћты.
Пак Чжон Хи шексiз билiк орнатуѕа тырысты. 1972 жылѕы 17
ћазанда Сеулге ќскер енгiзiлдi. Президент халыћћа арнап с=з с=йлеп,
ќскери жаѕдай енгiзетiнiн, парламенттi тарататынын, саяси партия-
лардыѓ ћызметiне тыйым салатынын, конституцияныѓ ћимылдарын
тоћтататынын хабарлады жќне Жаѓа Конституцияны ќзiрлеу љшiн
жауапкершiлiктi =зiне алатынын мќлiмдедi.
1972 жылѕы ћарашада Корея Республикасыныѓ Жаѓа Конституциясы
кљшiне ендi, ол антидемократиялыћ сипатта едi. Ендi 7 жылѕа, кез келген
басћа да мерзiмге сайланѕан президент iс жљзiнде шексiз =кiлеттiлiкке
ие болды. Азаматтардыѓ бостандыћтарына шек ћойылды.
1972 жылѕы желтоћсанда Пак Чжон Хи таѕы да президенттiкке
сайланды. Елде авторитарлыћ режiм орнады.
Корея Республикасында бiрте-бiрте оппозициялыћ кљштердiѓ кеѓ
блогы ћалыптаса бастады. Оѕан саясаткерлер, кќсiпкерлер, дiни
ћайраткерлер, зиялы ћауым мен студенттердiѓ =кiлдерi жќне
жџмысшылар ендi. Оппозиция демократиялыћ бостандыћтардыѓ
ћалпына келтiрiлуiн талап еттi. Елде саяси даѕдарыс ћаупi кљшейдi,
бiраћ 1979 жылѕы 26 ћазанда Пак Чжон Хидi =з т=ѓiрегiндегi
ћастандыћ жасаушылар кенеттен =лтiрiп тастады.
Корея Республикасында т=тенше ќскери жаѕдай енгiзiлдi. Елдегi
жаѕдайды генерал-майор Чон Ду Хван басћарѕан ќскерилер баћылауѕа
алды. Генерал-майор Ро Дэ У сол Чон Ду Хванныѓ еѓ жаћын ћыз-
меттесi едi. 1981 жылѕы президент сайлауында Чон Ду Хван жеѓiске
жеттi. 1981 жылы ћџрылѕан љкiметтiк Демократиялыћ ќдiлеттiлiк
партиясы (ДЌП) парламентте жетекшi орынѕа ие болды. Iшкi саяси
жаѕдайдыѓ шиеленiсi бiрте-бiрте бќсеѓдей бастады. 1986 жылы билiк
жљргiзушi лагерь мен оппозиция конституцияѕа =згерiстер енгiзу
ћажеттiгi туралы келiсiмге келдi.
Жаѓа Конституция 1987 жылѕы 27 ћазанда ћабылданды. Ол президенттiѓ
=кiлдiктерiн азайтты, оныѓ ћызметте болу мерзiмiн 7 жылдан 5 жылѕа
дейiн ћысћартып, парламенттiѓ ћџћыћтарын кеѓейттi, баспас=з

106

жүктеу/скачать 14,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: