Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы
Елдiѓ ќлеуметтiк-экономикалыћ дамуын жеделдету ќрекеттерi
жүктеу/скачать 14,18 Mb. Pdf көрінісі
|
| Елдiѓ ќлеуметтiк-экономикалыћ дамуын жеделдету ќрекеттерi.
«Ћайта ћџру» жќне «жариялылыћ» саясатыныѓ жариялануы. Жаѓа баѕыт бiрiншi рет 1985 жылѕы сќуiрде КОКП Орталыћ Комитетiнiѓ пленумында жарияланды. КОКП-ныѓ 1986 жылѕы ХХVII съезiнде маћџлданды. Ол ѕылыми-техникалыћ прогрестiѓ жетiстiктерiн тиiмдi пайдалану жќне еѓбек =нiмдiлiгiн арттыру негiзiнде елдiѓ ќлеуметтiк- экономикалыћ дамуын жеделдету деп аталды. Жаѓа басшылыћтыѓ пайымдауынша, жеделдету мына т=мендегi факторларѕа байланысты туды: азыћ-тљлiк, тџрѕын љй, экология, денсаулыћ саћтау, халыћ тџтынатын тауарларды к=бейту сияћты проблемаларды шешу ћажеттiгi. Бџл тиiсiнше сыртћы саясат мќселелерiн шешудiѓ ћажеттi- лiгiн алѕа тартты. Бџлар американ СЋИ баѕдарламасыныѓ =рiсте- тiлуiмен, елдiѓ шеттен тауарлар ќкелуге экономикалыћ жаѕынан наћты тќуелсiздiгiн ћамтамасыз етумен, экономикадаѕы даѕдарыс к=рiнiстерiн жоюѕа џмтылушылыћпен байланысты болды. Жарияланѕан реформаларды жљзеге асырудыѓ айћын баѕдарлама- лары болмаѕандыћтан, М.С.Горбачев партаппараттыѓ љш тобы арасында оларѕа џнамды болатындай ћызмет етуге мќжбљр болды. Бiрiншi топћа Л.И.Брежневтiѓ т=ѓiрегiндегi бџрынѕы тќртiптiѓ саћта- луын жаћтаушылар енген едi. Екiншi топта кеѓес ћоѕамын социалис- тiк жљйе шеѓберiнде реформалау ћажеттiгi туралы айтћан М.С.Горбачевтiѓ с=здерiне ерушi адал коммунистер болды. Оныѓ ћатарында бас хатшыныѓ ќрiптестерi — Н.И.Рыжков, Е.К.Лигачев жќне А.И.Лукьянов бар едi. Ал љшiншi топ капитализмдi ћайта орнатуды жљзеге асыруѕа тырысты, нарыћтыћ ћатынастарѕа к=шудi талап еттi. Бџлар — А.Н.Яковлев, Э.А.Шеварднадзе, Г.Х.Попов, Б.Н.Ельцин едi. 127 Елдi реформалау стратегиясында толыћ айћындылыћтыѓ болма- ѕаны саяси басшылыћты ойластырылмаѕан ћадамдар жасауѕа ќкелiп соћтырды. «Маскљнемдiкке жќне алкоголизмге ћарсы кљрес» жќне «еѓбек етпестен табыс табушылыћћа ћарсы кљрес» деп аталѕан екi наућан осыныѓ мысалы бола алады. Аталѕан осы екi ћџбылысты ќлеуметтiк зџлымдыћ деп дџрыс айћындаса да М.С.Горбачев пен оныѓ т=ѓiрегiндегiлер љкiметтiѓ шаралары ћандай зардаптарѕа ќкелiп соћтыратынын ескерген жоћ. Бџл наѕыз асырасiлтеушiлiктiѓ =зi едi. Ойластырылмаѕан тќжiрибенiѓ зардаптары к=п џзамай кеѓес ћоѕамыныѓ =мiрiне зиянын тигiздi. Бџл экономикаѕа соћћы болып тидi. Еѓбек етпестен табыс табуѕа ћарсы кљрес те сќтсiздiкке џшыраумен аяћталды. Ол =з =нiмдерiн адал =сiрiп, базарда сататын адамдарѕа зардабын тигiздi. Оларды да алыпсатарлар ћатарына ћосатын болды. Ал оныѓ бергi жаѕында, партия мен мемлекеттiк аппараттыѓ параћорлыћпен байланысты бiр б=лiгi, к=леѓкелi экономиканыѓ шонжарлары бџрынѕысынша к=ркеюде болды. Бас хатшы жљргiзген мардымсыз шаралар жќне олардыѓ, ќсiресе алкоголизмге ћарсы наућанныѓ к=рiнеу кљйрегенi М.С.Горбачевтiѓ ћоѕамныѓ ћалыѓ топтары арасында беделден айырылуына ќкелiп соћты. М.С.Горбачевтiѓ беделiне Чернобыль ћасiретi де нџћсан келтiрдi. 1986 жылѕы 26 сќуiрдегi Чернобыльдегi Атом электрстансысыныѓ жарылуы Украина, Ресей жќне Белоруссия аумаѕында ћауiптi радиацияныѓ тарауына ќкелiп соћты. кiмет басындаѕылардыѓ бiрнеше кљн ћатарынан љнсiз ћалуы адамдардыѓ ызасын тудырды. Сыртћы саяси баѕытта да белгiлi бiр =згерiстер болып жатты. Ћарсы тџрушылыћтан ынтымаћтастыћћа бетбџрыс жасалды. Кеѓес ќскерлерiнiѓ Ауѕанстаннан ќкетiлуi, Германияныѓ бiрiктiрiлуi, зымырандардыѓ кейбiр тљрлерiнiѓ ћысћартылуы, осы кезеѓнiѓ аса маѓызды оћиѕалары болды. Алайда кеѓес басшылыѕы жиi-жиi Батыстыѓ алдында бiр жаћты к=нбiстiкке барып отырды. «Жеделдету баѕыты» толыћ кљйрегенi 1987 жылы айдан аныћ болды. Мiне, сол кезде жаѓа «жариялылыћ» саясаты мен «Ћайта ћџру тџжырымдамасы» жарияланды. «Жариялылыћ саясатына» ћатысты бџћаралыћ аћпарат ћџрал- дарында елдiѓ =ткендегiсi мен ћазiргi жаѕдайы туралы сын материал- дар жарияланды. Баспас=з беттерiнде ресми баѕытпен љйлеспейтiн пiкiрлер айтыла бастады. ткен тарихты ћатал сынаушылыћ, кейде ќжептќуiр ћиялшыл сын ћоѕамда саћтанѕандыћ сезiм туѕызды жќне кейбiр азаматтар оны к=збояушылыћ деп ћабылдай бастады. Ћоѕамныѓ басћа =кiлдерi баспас=з беттерiнде антисталиндiк хабарлардыѓ к=птеп жарияланып жатћанына келiспеушiлiк жќне алаѓдаушылыћ бiлдiрдi. М.С.Горбачев айтћан тарихтыѓ «аћтаѓдаћтарын ашу» кеѓес ћоѕамын тiптi барлыћ даћтар атаулыдан жќне жалпы тарихтан алшаћтатады деп ћауiптенушiлiк бiлдiрiлдi. Жариялылыћтыѓ =суiне ћарай оны басћару барѕан сайын ћиындай тљстi. Љкiметтiк емес ћџрылымдардыѓ 128 жекелеген =кiлдерi жоѕарыдан џйымдастырылѕан демократия «шектен шыѕа» бастады деп сезiктендi. М.С.Горбачевтiѓ пiкiрлестерi, атап айтћанда, Б.Н.Ельцин мен Е.К.Лигачев одан iргесiн аулаћтата бастады. 1988 жылѕы маусымда КОКП-нiѓ ХIХ Бљкiлодаћтыћ конфе- ренциясы болды. Оныѓ шешiмдерiне сќйкес заѓ шыѕарушы билiктiѓ жаѓа еѓ жоѕары органы — КСРО халыћ депутаттарыныѓ Съезi жќне оѕан сай республикалыћ съездер таѕайындалды. Депутаттардыѓ сайлауы баламалыћ негiзде жљргiзiлетiн болды. 1990 жылѕы наурызда КСРО халыћ депутаттарыныѓ III съезiнде КСРО президентi ћызметiн енгiзу туралы мќселе ћойылды. Президенттiкке М.С.Горбачев сайланды. Осы съезде КОКП ћоѕамдаѕы басшылыћ жќне баѕыттаушы р=лi туралы конституцияныѓ 6-бабы кљшiн жойды. жүктеу/скачать 14,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|