Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы
ХХ ѕасырдыѓ 90-жылдарыныѓ екiншi жартысы — ХХI
жүктеу/скачать 14,18 Mb. Pdf көрінісі
|
дүниежүзі тарихы 11
| ХХ ѕасырдыѓ 90-жылдарыныѓ екiншi жартысы — ХХI
ѕасырдыѓ басындаѕы халыћаралыћ ћатынастар. КСРО ыдыраѕаннан кейiн стратегиялыћ шабуыл ћаруларын ћысћарту туралы мќселе мџра ретiнде Ресей Федерациясыныѓ билiгiнде ћалды. Алайда бџл саладаѕы ахуал Ресейдiѓ =зi љшiн =те ћолайсыз боп тидi. АЋШ Ракеталыћ шабуылдан ћорѕанудыѓ џлттыћ жљйесiн =рiстету жолына тљстi. Олар =зiнiѓ бџл позициясын “Сенiмсiз мемлекеттер” тарапынан ракеталыћ шабуылдар ћатерiнiѓ артып отырѕандыѕымен тљсiндiрдi. АЋШ ондай 38 мемлекеттердiѓ ћатарына ћажеттi тљрдегi зымырандар =ндiрудiѓ технологияларын меѓгерiп отыр деп Ирак пен Корей Халыћ Демо- кратиялыћ Республикасын жатћызды. Бџдан АЋШ-тыѓ ракеталыћ шабуылдан ћорѕану ж=нiндегi 1972 жылѕы шарттан =з тарапынан бiржаћты тљрде шыћпаћшы екенi аныћ бола бастады. Мџныѓ =зi Ресейдiѓ стратегиялыћ позицияларына соћћы болып тидi, =йткенi Ресей ракеталыћ шабуылдан ћорѕанудыѓ дќл сондай баѕдарламасын =рiстете алмаѕан едi. Ресей ракеталыћ шабуылдарѕа џшырап, зардап шегетiн жаѕдайѕа ћарай ћџлдырап бара жатты. КСРО ыдыраѕаннан кейiн НАТО =зiнiѓ шыѕысћа ћарай баѕытталѕан “Бейбiтшiлiк љшiн серiк- тестiк” баѕдарламасын жариялады. Осы баѕдарлама негiзiнде Польша, Венгрия, Балтыћ жаѕалауы елдерi НАТО-ныѓ ћџрамына алынды. Бџл =з кезегiнде Ресейдiѓ ћорѕаныс жљйесiн ќлсiреттi. Дегенмен 2001 жылы 12 ћарашада президент В. В. Путин АЋШ-та болып, жаѓа президент Д.Бушпен кездестi, онда ракеталыћ соћћылардан ћорѕану туралы мќселе к=терiлдi. Ресей президентiнiѓ сапары барысында =зара тљсiнiстiкке келу мљмкiн болмады. Дегенмен АЋШ ћару-жараћтарѕа баћылау туралы Мќскеумен жаѓа шарт жасасуѕа келiсiмiн бердi. С=йтiп, 2002 жылы мамырдыѓ 24-iндегi президент Дж.Буштыѓ Ресейге ресми сапары кезiнде бџл шартћа ћол ћойылды. Ол Страте- гиялыћ шабуыл потенциалдарын шектеу туралы Шарт деп аталды. Шартта стратегиялыћ ядролыћ ћарулардыѓ жиынтыћ м=лшерiн 2012 жылы 31 желтоћсанѕа дейiн 1700—2200-ге дейiн ћысћарту к=зделдi. Шартта ћатардан алып тасталатын ракеталар жойылады деп к=рсетiлген жоћ. Бџл АЋШ-ћа тиiмдi едi, =йткенi ол ћатардан алып тасталатын ћару-жараћтарды келешекте ћайтадан iске ћосу љшiн жинаћтай беруге мљмкiндiк алатын едi. Ресейдiѓ мџндай мљмкiндiгi жоћ болатын, =йткенi ракеталарды саћтауыѓ еѓ соѓѕы мерзiмi 2012 жылы аяћталатын. Сондыћтан ол ћару =зiнен-=зi оѕан дейiн жарылып кетпеу љшiн ћџртылуѕа тиiс едi. Осыѕан ћарамастан стратегиялыћ шабуыл ћџралдары ж=нiндегi шартты Ресей Думасы 2003 жылѕы мамырда ратификациялады. Ондаѕы маћсат АЋШ-ты дќл осындай жауап ћадам жасауѕа итермелеу болатын. Бiраћ олай болмай шыћты. Мџныѓ љстiне, соѓѕы жылдарда халыћаралыћ жаѕдай дљниежљзiнде жќне Еуропа континентiнде елеулi тљрде шиеленiстi. Еѓ алдымен, НАТО Шыѕысћа ћарай џлѕая бастады. 2002 жылы 21—22 ћарашада Прагада басталѕан НАТО саммитiнде альянсћа жетi ел: Болгария, Латвия, Литва, Румыния, Словакия, Словения, Эстонияны шаћыру туралы шешiм ћабылданды. Осыдан кейiн ойластырылѕан жоба бiрте-бiрте жљзеге асырыла бастады, мџныѓ =зi Ресейдi алаѓдатпай ћоя алмады. 2006 жылдан бастап АЋШ ћорѕанып тежелуден мќжбљрлейтiн =ктем саясат жљргiзуге к=штi. Ал мџныѓ =зi бќрiнен бџрын Еуропа континентiне баѕытталѕан саясат болды. Ћџрама Штаттар Польша мен Чехословакия сияћты Шыѕыс Еуропалыћ елдерде ракеталыћ ћару- жараћтан ћорѕану жљйесiн кеѓейту туралы мќлiмдеме жасады. Бџл 39 =зiнiѓ ћауiпсiздiгi љшiн ћауiптенген Мќскеуге тiптi де џнамады. Бiраћ туындаѕан мќселенi реттеуге тырысћан Ресей =кiмет орындарыныѓ барлыћ ќрекеттерiнен нќтиже шыћћан жоћ, сол сияћты ядролыћ ћаруды жою туралы неѕџрлым аућымды мќселенi Дж. Буштыѓ ќкiмшiлiгiмен шешу де мљмкiн болмады. Ядролыћ ћаруды жою туралы американ саясаткерлерiнiѓ 2007 жќне 2008 жылдардаѕы мќлiмдемелерi декларациялардан ќрi асћан жоћ. Жаѕдай АЋШ-та Демократиялыћ партия жеѓiске жеткеннен кейiн ѕана =згердi. 2010 жылѕы наурыздыѓ басында Вашингтон ќкiм- шiлiгiнiѓ мемлекеттiк хатшысы Хиллари Клинтон Ресейге келдi. Мемлекеттiк хатшыныѓ Ресей президентiмен кездесуiндегi еѓ тљйiндi мќселелердiѓ бiрi стратегиялыћ шабуыл ћару-жараћтары туралы мќселе болды. АЋШ пен Ресей Федерациясы 27 наурызда стратегия- лыћ шабуыл ћарулары туралы шартћа ћол ћойды. Шартта шабуыл жасайтын ћарулардыѓ љштен бiрiнiѓ ћысћартылуы к=зделдi. Стра- тегиялыћ шабуыл ћару-жараћтар ж=нiндегi жаѓа шарттыѓ жобасына сќйкес ядролыћ оћтџмсыћтардыѓ саны 1500—1650-ге дейiн ћыс- ћартылуѕа тиiс болды. Стратегиялыћ ћарулардыѓ санын 500—1100- ге дейiн ћысћарту к=зделдi. Сонымен ћатар осы шартты жљзеге асыру љшiн арнайы комиссия ћџру ж=нiнде келiсiмге ћол жеттi. Шарт 10 жыл мерзiмге жасалды. Келiсiмге ћол ћойылѕанын дљниежљзiнiѓ жџртшылыѕы ядролыћ ћауiпсiздiктi ћамтамасыз ету жолындаѕы маѓызды ћадам деп баѕалады. жүктеу/скачать 14,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|