Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы
АЋШ-тыѓ 60—70-жылдардыѓ соѓындаѕы iшкi жќне сыртћы
жүктеу/скачать 14,18 Mb. Pdf көрінісі
|
дүниежүзі тарихы 11
| АЋШ-тыѓ 60—70-жылдардыѓ соѓындаѕы iшкi жќне сыртћы
саясаты. 1968 жылѕы 5 ћарашадаѕы президент сайлауында республикалыћ партияныѓ =кiлi Ричард Никсон жеѓiске жеттi. 1969— 1971 жылдарда елдi экономикалыћ даѕдарыс жайлап алды. неркќсiп =ндiрiсiнiѓ деѓгейi т=мендеп, жџмыссыздыћ к=бейдi, ћџнсызданудыѓ кљшейгендiгi байћалды. 1971 жылѕы 15 тамызда Никсон «жаѓа экономикалыћ саясатын» жариялады. Бџл баѕдарлама бойынша баѕа мен жалаћы орныћты деѓгейде болуѕа тиiс едi. Бiраћ, шындыѕында, бџл шаралар жалаћыныѓ берiлмей тџрып ћалуына ќкелiп соћтырып, баѕаныѓ ћымбаттауын 54 тоћтату мљмкiн болмады. Р.Никсон љкiметi зейнетаћыныѓ, еѓбек ћабiлетiнен, асыраушысынан айырылуына байланысты адамдарѕа т=ленетiн жќрдемаћыныѓ м=лшерiн ќлденеше рет арттырды. 1972 жылы жџмыссыздыћ ж=нiнде ћолданылатын саћтандыру iсiнде елеулi =згерiстер енгiзген заѓ кљшiне ендi. Таѕы да 4—8 млн жџмысшы мен ћызметшi осындай жќрдем алуѕа ћџћылы болды. Ќсiресе кедейшiлiк шегiнен т=мен жаѕдайдаѕы отбасыларына мемлекеттiк к=мек к=рсету жљйесi ерекше кеѓ тарады. Никсон ќкiмшiлiгi сыртћы саясат саласында «ћарсы тџру заманы орнына келiсс=здер заманы» келуiн жаћтады. Ол 1972 жылѕы мамырда Мќскеуге сапармен келдi. Оныѓ барысында екi ел арасындаѕы ћатынастардыѓ сипатын айћындайтын ћџжаттарѕа, зымырандардан ћорѕану жљйесiн шектеу туралы шартћа ћол ћойылды. 1973 жылы Вьетнамдаѕы соѕыстыѓ аяћталѕандыѕы Никсонныѓ сыртћы саяси ћызметiндегi љлкен табыс болды. Р.Никсон екiншi мерзiмге ћайта сайланды. Бiраћ ол осы мерзiмнiѓ аћырына дейiн ћызметiнде бола алмады. Елде «Уотергейт iсiне» байланысты жанжал туды. Республикалыћ партияныѓ =кiлдерi Никсонды 1972 жылѕы сай- лау наућаныныѓ барысында, оныѓ нџсћауы бойынша, демократиялыћ партияныѓ «Уотергейт» ћонаћљйiндегi пќтерiнде астыртын тыѓдаѕыш ћџралдар орнатты деп айыптады. Р.Никсон бџл iске =зiнiѓ ћатысы жоћ екенiн барынша тљсiндiрiп баћты, бiраћ уќкiлдiгiнен айырылу ћаупiнен ћорыћћандыћтан 1974 жылы ћызметiнен кетуге мќжбљр болды. Р.Никсонныѓ президенттiк ћызмет орнын вице-президент Джеральд Форд ауыстырды. 1975 жылы тџрмыстыћ баѕаныѓ =суiне байланысты ћартайѕанда берiлетiн зейнетаћыны тиiсiнше к=бейту туралы заѓ кљшiне ендi. Дж. Форд сыртћы саясатта халыћаралыћ шиеленiстi бќсеѓдету ћаѕидаларын ћолдауды жалѕастырды. 1974 жылѕы ћарашада Владивостокта АЋШ президентi мен Кеѓес басшысы Л.И.Брежневтiѓ арасында кездесу болды. Екi жаћ бейбiт ћатар =мiр сљру ћаѕидаларын ћуаттады. 1975 жылѕы тамызда АЋШ 35 мемлекеттiѓ Еуропадаѕы ћауiпсiздiк пен ынтымаћтастыћ ж=нiндегi кеѓесiне ћатысып, соѕыстан кейiнгi шекаралардыѓ бџзылмайтындыѕы туралы ћорытынды ћџжатћа ћол ћойды. Алайда 1976 жылѕы президент сайлауы ћарсаѓында жоѕары деѓгейдегi параћорлыћты ќшкерелеу жайындаѕы жаѓа хабарлар таратылды, бџлар президенттiк наућанныѓ нќтижелерiне ќсер етпей ћойѕан жоћ. Аћыр соѓында, 1976 жылы сайлауда демократиялыћ партияныѓ =кiлi Джеймс Картер жеѓiске жеттi. Аћ Љйге келген Картер жџмыссыздыћ — љкiмет жџмысыныѓ басты мќселесi болады деп мќлiмдедi. Бiраћ 1978 жылы ол iшкi проблема деп ћџнсыздануды атады. Демократиялыћ ќкiмшiлiктiѓ ќлеуметтiк ћамсыздандыру жљйесiмен де мыћтап шџѕылдануына тура келдi. 1978 жылѕы ќлеуметтiк мџћтаждарѕа 100 млрд долларѕа жуыћ ћаржы 55 б=лiндi. Картер ќлеуметтiк жобаларда љнемдеу ѕана емес, сонымен ћатар «џтымды пайдаланушылыћћа» џмтылу ћажеттiгiн атап айтты. Осы ћаѕиданы џстанѕан Дж. Картердiѓ ќкiмшiлiгi 1979 жылы ћџрылымы тым жљйесiз болып келген денсаулыћ саћтау, бiлiм жќне ќл-аућат министрлiгiн ћайта ћџруѕа мљмкiндiк алды, министрлiктiѓ штатында 1978 жылы 156 мыѓ адам болѕан екен. Оныѓ орнына Денсаулыћ саћтау жќне Ќлеуметтiк ћызмет министрлiгi мен Бiлiм министрлiгi ћџрылды. Картер ќкiмшiлiгiнiѓ жџмысында Энергети- калыћ мќселе маѓызды орынѕа ие едi. 1977 жылѕы тамызда энергетика министрлiгi ћџрылды, бiраћ ћџрылѕанмен энергетика мќселелерiн тиiстi дќрежеде шеше алмады. Шиеленiскен ереуiл Дж.Картер президенттiгiне тќн болды. 1977—1978 жылдардаѕы кеншiлер мен темiржолшылардыѓ ереуiлдерi солардыѓ еѓ iрiлерi едi. Дж. Картердiѓ сыртћы саясаты ћџбылмалы сипатта болды. Дегенмен Картер ќкiмшiлiгi ћабылданѕан бiрћатар шаралар оѓды сипатта жљргiзiлдi. Бџѕан, еѓ алдымен, 1979 жылы Венада стра- тегиялыћ шабуыл ћаруларын шектеу туралы кеѓес-американ шартына ћол ћойылѕанын атауѕа болады. Американ сенаты бџл шартты бекiтуден бас тартћанына ћарамастан оныѓ негiзгi ћаѕидаларын екi тарап та орындап отырды. 1979 жылѕы желтоћсанда АЋШ Батыс Еуропа елдерiнiѓ бiрћатар елдерiнде орташа ћашыћтыћта ћолданылатын американ зымыран- дарын орналастыру ћажеттiгiне ол мемлекеттердiѓ к=зiн жеткiзуге тырысып баћты. Бiраћ Иранда кепiлдiкке тџтћынѕа алынѕан амери- калыћтарды босатпаћшы болѕан ќрекет Картердiѓ сыртћы саясатындаѕы љлкен ћателiк болып шыћты. 1980 жылѕы сќуiрде Дж. Картердiѓ бџйрыѕымен оларды азат ету љшiн Тегеранѕа ќуе десанты ж=нелтiлдi. Бiраћ Иранныѓ ќуе шабуылынан ћорѕану кљштерi ол џшаћты атып тљсiрдi. Картердiѓ сыртћы жќне iшкi саясаттаѕы барлыћ сќтсiздiктерi АЋШ жџртшылыѕы тарапынан оныѓ атына кљштi сын айтылѕан жаѕдай туѕызды. жүктеу/скачать 14,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|