Сборник научных трудов г. Кокшетау, 2015

214 
термин как синоним доходов от преступной деятельности в целом, другие употребляют его 
для обозначения любых денег, которые перемещаются в мировом финансовом пространстве 
с целью сокрытия их происхождения или принадлежности, а также для того, чтобы сделать 
их недоступными для правоохранительных органов. Неудивительно, что оценки этих сумм 
колеблются от 200 млрд долл. ежегодно отмываемых в США и еще около 100 млрд долл. по 
всему  миру  до  утверждений,  что  ежегодно  отмывается  до  одного  триллиона  долларов.  В 
одной  из  нескольких  попыток  оценить  масштабы  отмывания  денег  на  государственном 
уровне, предпринятой Австралией, общая сумма легализации была названа равной пример-
но 3500 млн. долл [1, с.238]. Существует мнение, что отмывание денег по общей сумме об-
ращаемых капиталов является третьей по величине индустрией в мире. 
В настоящее время многие страны, осознав необходимость международного сотруд-
ничеств в данной области и пытаясь преодолеть противоречия антилегализационных зако-
нодательств,  заключают  международные  договоры,  обеспечивающие  взаимную  помощь  в 
борьбе против «отмывания» денег. Международные соглашения определяют широкий уро-
вень сделок, инструментов и институтов, которые потенциально вовлечены в «отмывание» 
денег. Вот некоторые из них. Смуфинг включает применение разделения денежного депо-
зита на меньшие деньги, не требующие предоставления отчета об их источнике. Минивой-
синг  международной  торговли:  при  ввозе  товаров  происходит  подделка  регистрации  кре-
дитных и таможенных деклараций, которые могут скрывать сделки при пересечении грани-
цы,  свидетельствующие  о  продолжающейся  транспортировке  наркотиков.  Украденное 
имущество  (например,  антиквариат  или  автомобили)  может  обмениваться  в  трансгранич-
ных  или  внутренних  бартерных  операциях.  Параллельные  кредитные  сделки  могут  быть 
применены во избежание необходимости входа в официальную экономику при нелегальной 
рыночной  торговле  товарами  или  услугами.  Межбанковская  система  электронной  связи, 
используемая для совершения платежей и передачи информации, может быть не включена в 
отчет по борьбе с  «отмыванием» денег, следовательно, взяточничество банковских служа-
щих  облегчает  маскировку  крупных  незаконных  перемещений  между  счетами.  Дериваты: 
например, искусственная версия подчинения фонда компании к слиянию или вступление во 
владение могут быть использованы для того, чтобы избежать обнаружения необычного из-
менения, внесенного в список ценных бумаг. «Отмывание» денег представляет собой слож-
ный,  достаточно  продолжительный  процесс,  включающий  множество  разнообразных  опе-
раций.  Существует  несколько  моделей  отмывания  денег:  трехфазовая,  двухступенчатая, 
модель  круговорота  и  четырехсекторная  модель  [2,  с.26-28].  Наиболее  распространенной 
является трехфазовая модель; каждая фаза имеет свою цель и набор способов достижения 
необходимого результата. В первой фазе происходит введение «грязных» наличных денег в 
легальный оборот. Этому нередко предшествует предварительное «отмывание» (преобразо-
вание в другие виды валют, купюры иного достоинства, ценные бумаги). В банковском сек-
торе реализация первой фазы направлена на обход существующих во многих странах поло-
жений об обязательной идентификации клиента. В странах Европы именно эта фаза счита-
ется  критической.  Основными  методами  такого  введения  в  банковском  секторе  являются: 
мошенничество с использованием подставных лиц и фирм; подкуп и запугивание лиц, от-
ветственных за проведение идентификации клиента; организованная покупка легко преоб-
разуемых  имущественных  ценностей,  в  основном  финансовых  инструментов.  При  этом 
каждая покупка осуществляется либо на сумму ниже той, с которой возникает обязанность 
идентификации, либо платежи осуществляются мелкими суммами на один банковский счет. 
В  небанковском  секторе  часто  используются  обменные  сделки  -  обмен  денег  на  купюры 
иного  достоинства  или  другую  валюту  без  использования  банковских  счетов;  использова-
ние предприятий с большим наличным оборотом, к легальной выручке  которых примеши-
ваются «грязные» деньги; создание собственных фиктивных предприятий, декларирующих 
такие деньги в качестве выручки. Кроме того, продолжаются инвестиции преступных дохо-
дов в недвижимость; в меньшей степени отмечается покупка золота и ювелирных изделий. 
Использование же международной торговли в ходе отмывания денег растет. На доходы от 
преступной деятельности покупаются товары и продукция, которые затем отправляются за 

215 
пределы  страны  для  перепродажи.  Один  из  самых  старых  способов  отмывания  денег  - 
обычная контрабанда - по всем признакам переживает расцвет. Экспертами отмечается зна-
чительный рост объемов наличных денег, тайно перевозимых через границу. Контрабанда 
может  осуществляться  путем  непосредственной  транспортировки  наличности  или  денеж-
ных документов или же посредством сокрытия наличных денег в отправляемых за границу 
морских грузах. ТПО обычно осуществляют эту операцию, покупая коммерческие предпри-
ятия, принимающие участие в морских перевозках товаров, и пряча «грязные» деньги среди 
продукции.  Контрабанду  наличных  денег  через  границу  частично  связывают  с  успешной 
реализацией мер противодействия отмыванию денег в банковском секторе. 
Цель второй фазы процесса легализации - отделение преступных доходов от источ-
ника их происхождения путем проведения комплекса финансовых операций. В результате 
обрывается цепочка следов и обеспечивается анонимность имущественных ценностей. Для 
осуществления операций во второй фазе широко используются подставные лица и фиктив-
ные фирмы, выставляющие фиктивные счета, служащие основанием перевода денег.  Опе-
рации второй фазы часто носят международный характер, для их проведения большую роль 
играют оффшорные зоны и иные страны с мягким налоговым режимом и слабой системой 
финансового контроля. В таких странах обычно создаются фиктивные фирмы и обрываются 
следы финансовых операций. В Европе это наиболее часто осуществляется в Андорре, Бол-
гарии, Гибралтаре, Гернси, Джерси, Лихтенштейне, Люксембурге, Монако, Швейцарии и на 
Кипре.  На  Ближнем  Востоке  и  в  Африке  подобные  банковские  операции  наиболее  часто 
проводятся  в  Абу-Даби,  Анголе,  Бахрейне,  Дубайе,  Кувейте,  Ливии,  Либерии,  Омане,  на 
Сейшельских островах и в ОАЭ; в Юго-Восточной Азии и Полинезии - в Австралии, Гонко-
ге, Новой Каледонии, Новой Гвинее, Сингапуре, Шри-Ланке, Таиланде; в Латинской Аме-
рике (Карибский бассейн и Южная Америка) - на Барбадосе, Багамах, Бермудах, Каймано-
вых островах, Коста-Рике, в Чили, на Гаити, Ямайке, Кубе, в Никарагуа, на Нидерландских 
Антильских островах, в Панаме, Уругвае, Венесуэле [3, с.60]. Фирмы и инвесторы являются 
большей частью подставными лицами. Прибыли от преступной деятельности через курье-
ров завозятся наличными и вносятся на доверительные банковские счета с поручением при-
обрести  на  них  ценные  бумаги.  Банк  покупает  ценные  бумаги  не  от  имени  клиента,  а  от 
своего имени и переводит выручку от сделок с ценными бумагами на счет за рубежом. Та-
ким образом, заметаются следы движения денег. 
В третьей фазе деньги обретают легенду происхождения и могут инвестироваться в 
легальную экономику. Размещение средств зависит от их размера, профессиональных зна-
ний  преступников  и  их  советников.  Транснациональные  преступные  организации  исполь-
зуют, как правило, весь спектр инвестиционных возможностей. ТПО депонируют в основ-
ном  краткосрочные  и  среднесрочные  вложения,  которые  при  необходимости  могут  быть 
отозваны. При выборе объекта инвестиций распространено приобретение и создание пред-
приятий,  которые  могут  быть  использованы  для  поддержки  преступной  деятельности  и 
«отмывания» денег. В частности, турецкие торговцы героином и польские группы, занима-
ющиеся  контрабандой  сигарет  и  алкоголя,  как  правило,  приобретают  транспортные  пред-
приятия. Для облегчения «отмывания» денег часто приобретаются предприятия с большим 
наличным оборотом, экспортно-импортные компании. 
С  бурным  развитием  новых  коммуникационных  технологий  возникают  все  новые 
сложности  при  определении  фактов  отмывания  денег.  В  сфере  банковских  и  финансовых 
услуг разработаны и тестируются самые различные новые продукты, в целом называемые 
системой  «киберрасчетов»,  предназначенные  для  использования  в  качестве  заменителей 
наличных  денег  или  альтернативных  средств  проведения  операций.  Ключевым  компонен-
том технологии «киберрасчетов» является применение так называемых «смарт-карт», кото-
рые  представляют  собой  схожие  с  кредитными  карточками  устройства  с  микросхемой,  на 
которой  записана  закодированная  величина  суммы.  Использование  «смарт-карт»  создает 
определенные трудности для поддержания порядка по регулированию обмена валюты, сле-
довательно, они будут широко использоваться для трансферта преступных доходов. Поня-
тие  «киберрасчеты»  также  включает  системы  электронного  банковского  обслуживания,  в 

216 
рамках которых сумма хранится в памяти персонального компьютера и переводится элек-
тронным  способом  по сетям  системы  Интернет.  Учитывая  темпы  развития  сферы  «кибер-
расчетов»,  эта  тенденция  представляет  серьезную  опасность  для  «классических»  механиз-
мов борьбы с отмыванием денег. Существуют и региональные особенности отмывания де-
нег преступными организациями. Так, в Азии например, ситуация в сфере отмывания денег 
характеризуется  наличием  нескольких  факторов.  Во-первых,  экономике  азиатских  стран 
свойственны  интенсивные  операции  с  наличными  деньгами,  но  отсутствуют  механизмы, 
позволяющие отслеживать операции с крупными суммами наличных. Во-вторых, подполь-
ное банковское дело (известное под разными названиями: системы «хунди», «хавала», «чит 
и фэй-чень» - в зависимости от конкретного региона и этнической группы) является тради-
ционным  в  данной  части  света.  Подпольная  банковская  система  предлагает  средства  для 
быстрого дешевого, эффективного и анонимного перемещения денег, которые не оставляют 
бумажного  следа.  Процентные  ставки  азиатских  подпольных  банков  обладают  высокой 
конкурентной способностью по сравнению практически со всеми аналогичными расценка-
ми на операции с преступными средствами в других регионах [4, с.12]. 
Если оценивать страны с позиций их противодействия «отмыванию» денег, то можно 
условно  выделить  три  группы:  -  страны,  активно  борющиеся  с  этим  видом  преступления 
(например, США, Германия, Франция, Великобритания); - так называемые страны «финан-
сового рая» - это оффшорные территории (Швейцария, Лихтенштейн, острова пролива Ла-
Манш и др.), а также страны, которые для притока на свою территорию денежных средств 
небрежно  относятся  к  проверке  легальности  источников  поступающего  капитала  (страны 
Карибского бассейна, Южной Америки и др.). Остальные государства (в том числе и Казах-
стан)  относят  к  странам  с  недостаточно  строгим  и  эффективным  финансовым  контролем, 
которые, однако, предпринимают попытки поставить законодательным путем преграды на 
пути легализации денежных средств. К сожалению, на практике эти преграды по ряду при-
чин имеют довольно незначительный эффект. В целом страны Восточного блока характери-
зуются  несколькими  особенностями,  характерными  для  стран,  отмывающих  деньги:  кор-
румпированные  или  подверженные  коррупции  банковские  системы;  отсутствие  законода-
тельных актов по борьбе с отмыванием денег; возможность купить или основать банк, имея 
на  руках  очень небольшие  капиталы;  правоохранительные  структуры,  плохо подготовлен-
ные к расследованию финансовых преступлений и не желающие сотрудничать друг с дру-
гом; сильная тенденция к коррупции в государственных учреждениях; высокая потребность 
в капитале. 
 
ЛИТЕРАТУРА 
1.
 
Global report on crime and justice. Chap. 9: Transnational Crime. - Oxford, 1999. - P. 238. 
2.
 
Иванов Э.А. Отмывание денег и правовое регулирование борьбы с ним.  - М., 1999. - С. 
26-28. 
3.
 
Кернер Х.-Х., Дах Э. Отмывание денег. - М., 1996. - С. 60. 
4.
 
Волженкин Б.В. Отмывание денег. - СПб., 1998. - С. 12.  
 
 
Галимова Г.Т. - магистрант кафедры «Юриспруденция», 
Тлеубердина У.Т. - м.ю.н., ст. преподаватель  
Кокшетауского университета им. А. Мырзахметова  
(Республика Казахстан, г. Кокшетау) 
 
ЕРЕКШЕ ҚОРҒАЛАТЫН ТАБИҒИ  
ОБЪЕКТІЛЕРДІҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕЖИМІ 
 
Ерекше  қорғалатын  табиғи  аумақтардың  жерiне  мемлекеттiк  табиғи  қорықтардың, 
мемлекеттiк  ұлттық  табиғи  парктердiң,  мемлекеттiк  табиғи  резерваттардың,  мемлекеттiк 
өңiрлiк табиғи парктердің, мемлекеттiк зоологиялық парктердің, мемлекеттiк ботаникалық 

217 
бақтардың, мемлекеттiк дендрологиялық парктер мен мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiнiң 
жерi  жатады.  Мемлекеттiк  қорық  аймақтары  мен  мемлекеттiк  табиғи  қаумалдардың  жер 
учаскелерi  жер  учаскелерiнiң  меншiк  иелерi  мен  жер  пайдаланушылардан  алынбай,  басқа 
санаттардағы жерлер құрамында бөлiнедi және мемлекеттiк жер кадастрын жүргiзу кезiнде 
ескерiледi [1]. 
Мемлекеттiк  қорық  аймақтары  мен  мемлекеттiк  табиғи  қаумалдардың  аумағы 
шегiнде осы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың экологиялық жүйелерiнiң және оларда 
орналасқан  мемлекеттiк  табиғи-қорық  қоры  объектiлерiнiң  жай-күйiне  және  оларды 
қалпына  келтiруге  терiс  әсер  ететiн  кез  келген  қызметтi  шектеу  меншiк  иелерi  мен  жер 
пайдаланушылардың  жер  учаскелерiне  ауыртпалық  болып  енгiзiледi  және  бұл  жерге 
орналастыру құжаттамасында ескерiледi. 
Epeкшe  қорғалатын  табиғи  аумақтардың  жерi  мемлекет  меншiгiнде  болады  және 
жекешелендiруге жатпайды. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерiн өзге қажеттерге 
алып қоюға жол берiлмейдi. Ауыл шаруашылығы өндiрiсiн жүргiзу үшін пайдаланылатын, 
ерекше  қорғалатын  табиғи  аумақтардың  жерiндегi  ауыл  шаруашылығы  алқаптары  аталған 
мақсаттар  үшін  ерекше  қорғалатын  табиғи  аумақтар  шекарасындағы  елдi  мекендерде 
тұратын  Қазақстан  Республикасының  азаматтарына  Қазақстан  Республикасының 
заңдарында белгiленген тәртiппен берiлуi мүмкiн. 
Ерекше  қорғалатын  табиғи  аумақтар  Қазақстан  Республикасының  заңдарында 
көзделген  тәртiппен  және  жағдайларда  ғылыми,  мәдени-ағарту,  оқу,  туристiк  және 
рекреациялық, шектеулi шаруашылық мақсаттары үшін пайдаланылуы мүмкiн [2]. Мәдени-
ағартушылық iс-шаралар жүргiзу үшін ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда мұражайлар, 
лекторийлер, экспозициялар, демонстрациялық  учаскелер  мен басқа  да қажеттi  объектiлер 
құрылуы  мүмкiн.  Туризм  үшін  және  рекреация  жүргiзу  үшін  ерекше  қорғалатын  табиғи 
аумақтарда туристiк соқпақтармен, көрсетiлiм алаңдарымен, қосынды алаңқайлармен, көлiк 
тұрақтарымен,  кемпингтермен,  шатырлы  лагерьлермен,  қонақүйлермен,  мотельдермен, 
туристiк  базалармен,  қоғамдық  тамақтандыру,  сауда  және  басқа  да  мәдени-тұрмыстық 
мақсаттағы объектiлермен жабдықталатын арнайы учаскелер бөлiп шығарылады. 
Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда туристiк және рекреациялық  қызмет оларды 
қорғау режимi ескерiле отырып шектеледi және Қазақстан 
Республикасының  заңдарына  сәйкес  реттеледi.  Ерекше  қорғалатын  табиғи 
аумақтарды шектеулi шаруашылық мақсаттарында пайдалануға тапсырыс режимiмен және 
шаруашылық  қызметтi  реттеу  режимiмен  арнайы  бөлiнген  учаскелерде  ғана  жол  берiлуi 
мүмкiн.  Ерекше  күзетудi  және  қолайсыз  сыртқы  әсерден  қорғауды  қамтамасыз  ету  үшін 
ерекше  қорғалатын  табиғи  аумақтардың  айналасына,  осы  аймақтар  шегiнде  осы  ерекше 
қорғалатын  табиғи  аумақтардың  экологиялық  жүйесiне  және  оларда  орналасқан 
мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiне қолайсыз әсер ететiн кез келген қызметке 
тыйым салынатын және шектеу қойылатын күзет аймақтары белгiленедi [3]. 
Мемлекеттiк  табиғи  қорықтардың,  мемлекеттiк  ұлттық  табиғи  парктердің, 
мемлекеттiк  табиғи  резерваттар  мен  мемлекеттiк  өңiрлiк  табиғи  парктердің  күзет  аймағы 
аумағында табиғат пайдалану мөлшерi, шекарасы, режим түрлерi және тәртiбi оларды құру 
жөнiндегi  жаратылыстану-ғылыми  және  техникалық-экономикалық  негiздемелермен 
айқындалады.  Бұл  ретте  меншiк  иелерi  мен  жер  пайдаланушылардың  жер  учаскелерiнiң 
шекаралары  бойынша  немесе  табиғи  географиялық  межелер  бойынша  белгiленетiн  және 
сол жерлерде арнаулы белгілерімен белгіленетін күзет аймағының енi екi километрден кем 
болмауға тиiс. 
Ерекше  қорғалатын  табиғи  аумақтар  шегiндегi  жер  учаскелерi  осы  аймақтарды 
қорғаудың белгiленген режимiн сақтай  отырып пайдаланылады және кодексте белгiленген 
талаптарға  сәйкес  мемлекет  қажеттiктерi  үшін  алып  қойылуы  мүмкiн.  Жердi  ерекше 
қорғалатын  табиғи  аумақтар  санатына  жатқызу  және  жердi  ерекше  қорғалатын  табиғи 
аумақтар  үшін  резервте  қалдыру  Қазақстан  Республикасының  ерекше  қорғалатын  табиғи 
аумақтар  туралы  заңдарына  сәйкес  жүзеге  асырылады.  Сауықтыру  мақсатындағы  жерге 
табиғи  шипалы  факторлары  бар  курорттар,  сондай-ақ  аурудың  алдын  алу  мен  емдеудi 

218 
ұйымдастыру үшін қолайлы жер учаскелерi жатады. Адам ауруының алдын алу мен емдеудi 
ұйымдастыру үшін қолайлы санитарлық және экологиялық жағдайларды сақтау мақсатында 
сауықтыру мақсатындағы аумақтар жерiнде Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес 
санитарлық-қорғау аймақтары белгiленедi. 
Сауықтыру  мақсатындағы  жердiң  күзет,  санитарлық-қорғау  және  өзге  де  қорғау 
аймақтарының  шекарасы  мен  оны  пайдалану  режимiн  жергiлiктi  әкiлдi  және  атқарушы 
органдар  айқындайды.  Белгiленген  санитарлық  режимге  сәйкес  осы  жер  учаскелерiн 
шаруашылық  айналымынан  толығымен  алып  қою  (санитарлық-қорғау  аймағының  бiрiншi 
белдеуi) көзделетiн жағдайларды қоспағанда, санитарлық-қорғау аймақтары шегiндегi жер 
учаскелерi  жер  учаскелерiнiң  меншiк  иелерi  мен  жер  пайдаланушылардан  алып 
қойылмайды. 
Жер  учаскелерiн  санитарлық-қорғау  аймақтарының  екiншi  және  үшіншi  белдеулерi 
шекарасында  пайдалану  осы  аймақтарды  күзетудiң  белгiленген  режимi  сақтала  отырып 
жүзеге  асырылады.  Халықтың  ұйымдасқан  түрдегi  жаппай  демалысы  мен  туризмiне 
арналған және сол үшін пайдаланылатын жер рекреациялық мақсаттағы жер деп танылады. 
Рекреациялық мақсаттағы жер құрамына демалыс үйлерi, пансионаттар, кемпингтер, 
дене  шынықтыру  және  спорт  объектiлерi,  туристiк  базалар,  стационарлық  және  шатырлы 
туристiк-сауықтыру  лагерьлерi,  балықшы  және  аңшы  үйлерi,  орман  парктерi,  туристiк 
соқпақтар,  трассалар,  балалар  және  спорт  лагерьлерi,  осы  сияқты  басқа  да  объектiлер 
орналасқан  жер  учаскелерi  кiруi  мүмкiн  [4].  Рекреациялық  мақсаттағы  жерге  қала 
маңындағы  жасыл  аймақ  жерлерi  де  жатады.  Рекреациялық  мақсаттағы  жердi  пайдалану 
тәртiбi  мен  режимiн  жергiлiктi  өкiлдi  және  атқарушы  органдар  белгiлейдi.  Жер 
учаскелерiнiң  меншiк  иелерiмен  және  жер  пайдаланушылармен  келiсiм  бойынша 
белгiленген  туристiк  соқпақтар  мен  трассаларды  пайдалану  сервитуттар  негiзiнде  жүзеге 
асырылуы мүмкiн. 
Рекреациялық  мақсаттағы  жерде  олардың  нысаналы  мақсатына  сәйкес  келмейтiн 
қызметке  тыйым  салынады.  Тарихи-мәдени  қорықтар,  мемориалдық  парктер,  қорымдар, 
археологиялық парктер (қорғандар, қала орындары, тұрақтар), сәулет-ландшафт кешендерi, 
жартастағы  бейнелер,  ғибадат  құрылыстары,  шайқас  және  ұрыс  алаңдары  болған  жер 
учаскелерi  тарихи-мәдени  мақсаттағы  жер  деп  танылды.  Қазақстан  Республикасының 
заңдарында  белгiленген  жағдайларды  қоспағанда,  тарихи-мәдени  мақсаттағы  жерге 
жатқызылған  жер  учаскелерi  оның  меншiк  иелерi  мен  жер  пайдаланушылардан  алып 
қойылмайды.  Жергiлiктi  атқарушы  органдар  тарихи-мәдени  мақсаттағы  жердiң  жекелеген 
учаскелерiнде,  соның  iшiнде  зерттеуге  және  сақтап  қоюға  жататын  мәдени  мұра 
объектiлерiнде  кез  келген  шаруашылық  қызметiне  шектеу  қоюы  мүмкiн.  Жануарлардың 
сирек  кездесетін  және  құрып  кету  қаупі  төнген  түрлерінің  тіршілік  ету  ортасы  ретінде 
ерекше құнды болып табылатын, ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың экологиялық жай-
күйін  сақтау  мен  жақсарту  мақсатында  қоршаған  ортаны  қорғау  саласындағы  уәкілетті 
орган  ерекше  қорғалатын  табиғи  аумақтар  саласындағы  уәкілетті  мемлекеттік  органмен 
келісім бойынша осы аумақтарға арналған Қазақстан Республикасының бүкіл аумағы үшін 
белгіленгенге  қарағанда  неғұрлым  қатаң  экологиялық  нормативтер  әзірлеуі  және  енгізуі 
мүмкін [5]. 
Экологиялық  жай-күйді  жақсарту,  сондай-ақ  ерекше  қорғалатын  табиғи  аумақтарға 
залалды  болдырмау  мақсатында  елді  мекендер,  өнеркәсіп,  ауыл  шаруашылығы  мен 
мелиорация,  энергетика,  көлік  пен  байланыс  объектілерін,әскери  және  қорғаныс 
объектілерін және ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мақсатына және жұмыс істеуіне 
байланысты емес құрылыстар орналастыру Қазақстан Республикасының заңнамасына, оның 
ішінде осы аумақтарға арналған экологиялық талаптарға сәйкес жүргізіледі. 
Мемлекеттік  қорық  аймақтары  аумағында:  елді  мекендер,  Өнеркәсіптің,  ауыл 
шаруашылығы  мен  мелиорацияның,  энергетиканың,  көлік  және  байланыстың  тұрақты 
объектілерін,  әскери  және  қорғаныс  объектілерін,  санаторийлер,  демалыс  үйлерін, 
тамақтану  пункттерін,  қонақүйлер,  мемлекеттік  қорық  аймағының  мақсаттары  мен  жұмыс 
істеуіне  байланысты  емес  өзге  де  объектілер  мен  ғимараттар  орналастыруға  және  салуға; 

219 
табиғи  ландшафтың  өзіне  тән  бейнесін  өзгертуге,  экологиялық  жүйенің  бұзылуына  әкеп 
соғуы  мүмкін  жұмыстар  жүргізуге;  өндіріс  және  тұтыну  қалдықтарын,  сондай-ақ 
радиоактивті  материалдарды  көмуге;  жануарлар  дүниесін  қорғау,  есімін  молайту  және 
пайдалану  саласындағы  уәкілетті  мемлекеттік  органмен  келісім  бойынша  келісімшарттық 
аумақта, арнайы бөлінген алаңдарды қоспағанда, жанар-жағар май материалдары мен басқа 
да ластаушы заттарды төгуге тыйым салынады [6]. 
Сонымен,  өткізілген  зерттеу  ерекше  қорғалатын  табиғи  аумақтарды  дамыту 
қажеттігін көрсетеді. Қазіргі таңда, нақты табиғатты қорғау тек заңды тұлға мәртебесі бар 
территорияларда  ғана  жүргізілуде.  Қазақстанның  ерекше  қорғалатын  табиғи  аумақтары 
негізінен  Қазақстан  Республикасының  ауыл  шаруашылығы  министрлігі  ішіндегі  орман 
және аң шаруашылығы комитетінің, ботаникалық бақтар Қазақстан Республикасының білім 
және  ғылым  министрлігінің,  ал  зоологиялық  парктер  Қазақстан  Республикасының 
мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министрлігінің басқаруында. 
Қорыта  айтқанда,  Қазақстан  Республикасының  ұлан-байтақ  кең  даласы  көптеген 
ерекше  қорғалатын  табиғи  аумақтар  ашуға  лайық,  қоршаған  табиғи  ортаға  қамқорлық 
жасау,  оның  бар  байлығын  адам  игiлiгi  үшiн  мейлiнше  ұтымды  пайдалану,  қорғау  және 
көркейту  iсi  бүгiнгi  күн  талабына  сай  туындап  отырған  келелi  мәселе.  Дархан  табиғат 
қаншама  бай  болғанымен,  оның  сан  алуан  ресурстарының  қай-қайсысы  болмасын  шексiз 
емес  екендiгiн  күнделiктi  өмiрдiң  өзi  дәлелдеп  отырған  тұста  экологиялық  үздiксiз  бiлiм 
беру мен қоршаған табиғи ортаны қорғау саласында экология кодексiн жетілдіру ұсынысы 
еңжарлыққа  бой  алдырмай,  көзi  қарақты,  ойы  ұшқыр  азаматтардың  қолдауын  күтетiн 
қоғамдық  тұжырым  деп  бiлемiз  [7].  Ал,  бұл  iс-шара  халықтың  жаппай  экологиялық 
мәдениетiн  көрсететiн  белсендiлiк  қабiлетiнсiз  мүмкiн  емес.  Сондықтан  да  экологиялық 
бiлiм  мен  тәрбие  қоғамның  әрбiр  мүшесiне  табиғатты  қорғауға  немқұрайдылықпен 
қарамауды үйретiп, қоғам мүшесiн әрқашанда қоршаған ортаны қорғауға дағдыландыруды 
көздейдi. 
 

жүктеу/скачать 3,53 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: