Сборник статей по материалам XLVII международной научно-практической конференции №2 (47) Февраль 2016 г



Pdf көрінісі
бет17/17
Дата06.03.2017
өлшемі2,95 Mb.
#8087
түріСборник статей
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17

 
Аннотация.  Статья  посвящена  исследованию  самооценки 
дошкольников с нарушениями речи. Показано, что самооценка у детей 
формируется именно в дошкольном возрасте. Проведено исследование 
самооценки детей дошкольного возраста с общим недоразвитием речи 
при  помощи  методик:  Лесенка»  Т.Д. Марцинковской,  Проба  Де 
Греефе,  методика  «Какой  Я?».  Представлены  результаты  этого 
исследования. 
 
Ключевые  слова:  дошкольник,  общее  недоразвитие  речи, 
самооценка. 

 
201
 
В  работах  отечественных  психологов  показано  влияние 
самооценки  на  познавательную  деятельность  человека  (восприятие, 
представление, решение интеллектуальных задач) и место самооценки 
в  системе  межличностных  отношений,  определены  приемы 
формирования  адекватной  самооценки,  а  в  случае  ее  деформации  – 
ее преобразований  путем  воспитательных  воздействий  на  личность. 
Самооценка  выступает  как  относительно  устойчивое  структурное 
образование,  компонент  Я-концепции,  самосознания,  и  как  процесс 
самооценивания.  Основу  самооценки  составляет  система  личностных 
смыслов индивида, принятая им система ценностей [1].  
Главные  функции,  выполняемые  самооценкой:  регуляторная  – 
на основе  которой  происходит  решение  задач  личностного  выбора; 
защитная  –  обеспечивающая  относительную  стабильность  и  незави-
симость  личности.  Самооценка  может  быть  разного  уровня 
осознанности и обобщенности.  
Самооценка характеризуется по следующим параметрам: уровень 
(величина) – высокая, средняя и низкая самооценка; реалистичность – 
адекватная  и  неадекватная  (завышенная  и  заниженная)  самооценка; 
особенностям строения – конфликтная и бесконфликтная самооценка; 
временной 
отнесенности 
– 
прогностическая, 
актуальная, 
ретроспективная самооценка.  
А.М. Прихожан  отмечает,  что  для  развития  личности  эффек-
тивным  является  такой  характер  самоотношения,  когда  достаточно 
высокая  общая  самооценка  сочетается  с  адекватными,  дифференци-
рованными парциальными самооценками разного уровня. Самооценка 
формируется  на  базе  оценок  окружающих,  оценки  результатов 
собственной деятельности,  а  также  на  основе соотношения реального 
и идеального представлений о себе.  Проблема самооценки рассматри-
вается с двух позиций: взаимосвязи личности и самооценки, а также – 
самосознания и самооценки (Б.Г. Ананьев, Л.И. Божович, Л.С. Выготский, 
A.H. Леонтьев, С.Л. Рубинштейн, В.В. Столин, И.И. Чеснокова). 
Развитие самооценки происходит во время всей жизни человека, 
и  «именно  ориентиры  для  самооценки,  заложенные  в  детстве, 
поддерживают сами себя в течение всей жизни человека, и отказаться 
от них чрезвычайно трудно» [7].  
Важно  отметить,  что  старший  дошкольный  возраст  играет 
значимую  роль  для  начала  становления  самооценки.  К  шести  годам 
ребенок становится значительно более самостоятельным, независимым 
от 
взрослого, 
расширяются, 
усложняются 
его 
отношения 
с окружающими.  Активно  развивается  в  этот  период  самооценка  – 
важная форма проявления самосознания.  

 
202
 
Самооценка  шестилетнего  ребенка  в  одном  виде  деятельности 
может  отличаться  от  его  самооценки  в  других.  В  оценке  своих 
достижений,  например,  в  рисовании  он  может  оценивать  себя 
правильно, в овладении грамотой – переоценивать, в пении – недооце-
нивать  себя.  Критерии,  используемые  ребенком  при  самооценке, 
в значительной степени зависят от педагога.  
Учеными  была  обнаружена  зависимость  осознания  собственных 
качеств  и  качеств  сверстников  от  воспитательной  работы.  Дети 
первым делом осознают те качества и особенности поведения, которые 
чаще всего оцениваются окружающими и от которых,  следовательно, 
а большей  степени  зависит  их  положение  в  группе.  Это  связано 
с возрастающим  к  концу  дошкольного  возраста  стремлением  ребенка 
к взаимопониманию,  совпадению  своего  отношения  и  оценки 
окружающего с оценкой и отношением взрослого [2].  
Дети с высокой самооценкой чувствуют себя в группе увереннее, 
смелее, активнее проявляют свои интересы, способности, ставят перед 
собой  более  высокие  цели,  чем  те,  кто  при  прочих  равных  условиях 
занижает  самооценку.  Однако,  существует  и  другая  крайность  – 
чрезмерно  завышенная  самооценка,  которая  может  привести 
к возникновению высокомерия, агрессивности.  
Популярность  ребенка  в  группе,  его  общая  самооценка  зависят 
в первую  очередь  от  успеха,  которого  он  добивается  в  совместной 
с детьми деятельности.  
Л.С. Выготский  предполагал,  что  именно  в  семилетнем  возрасте 
начинает  складываться  самооценка  –  обобщенное,  т. е.  устойчивое, 
внеситуативное  и,  вместе  с  тем,  дифференцированное  отношение 
ребенка к себе. 
Г.А. Урунтаева, Г.А. Репина отмечают, что  к семи годам мнение 
окружающих  его  людей  (сверстники,  воспитатели)  непосредственно 
определяют самоотношение ребенка. Самооценка ребенка развивается 
под  влиянием  успешности  в  деятельности,  а  затем,  в  старшем 
дошкольном 
возрасте 
– 
под 
влиянием 
взаимоотношений 
со сверстниками,  взрослыми  людьми.  Хотя  результаты  работы 
В.Г. Щур  по  исследованию  общего  отношения  к  себе  дошкольников  
5–7 лет  показали,  что  подавляющее  большинство  детей  имеют 
тенденцию  к  завышению  прогнозирования  своих  возможностей,  что, 
по мнению А.И. Селиверстова, является возрастным феноменом. 
К  детям  с  общим  недоразвитием  речи  относятся  дети 
с психофизическими  отклонениями  различной  выраженности,  вызы-
вающими  расстройства  коммуникативной  и  обобщающей  (познава-
тельной)  функции  речи.  От  других  категорий  детей  с  особенностями 

 
203
 
развития  их  отличают  нормальный  биологический  слух,  зрение 
и полноценные  предпосылки  интеллектуального  развития.  Выделение 
этих дифференцирующих признаков необходимо для их отграничения 
от  детей  с  олигофренией,  задержкой  психического  развития,  слепых 
и слабовидящих,  детей  с  расстройствами  аутистического  спектра, 
имеющих нарушения речи [4]. 
К детям с нарушениями речи относятся дети с психофизическими 
отклонениями  различной  выраженности,  вызывающими  расстройства 
коммуникативной  и  обобщающей  (познавательной)  функции  речи. 
От других  категорий  детей  с  особыми  нуждами  их  отличают 
нормальный биологический слух, зрение и полноценные предпосылки 
интеллектуального  развития.  Выделение  этих  дифференцирующих 
признаков  необходимо  для  их  отграничения  от  речевых  нарушений, 
отмечаемых  у  детей  с  олигофренией,  задержкой  психического 
развития,  слепых  и  слабовидящих,  детей  с  ранним  детским  аутизмом 
и др. [3]. 
Работы,  посвящённые  изучению  самооценки  при  речевых 
нарушениях, 
немногочисленны 
(Л.С. Волковой, 
Л.Е. Гончарук, 
Л.А. Зайцевой,  В.И. Селиверстова,  О.С. Орловой,  О.Н. Усановой, 
О.А. Слинько,  Л.М. Шипициной  и др.).  Наиболее  подробно  освещен 
этот вопрос  для лиц с  афазией, заиканием и школьников с  тяжелыми 
нарушениями речи.  
У  детей с  отклонениями  в  развитии речи можно  довольно часто 
наблюдать  переоценку  собственных  сил  и  возможностей  и  своего 
положения  в  группе,  то  есть  неадекватно  завышенный  уровень 
притязаний. Такие дети некритично стремятся к лидерству, реагируют 
негативизмом  и  агрессией  на  любые  затруднения,  сопротивляются 
требованиям 
взрослых 
либо 
отказываются 
от 
выполнения 
деятельности,  в  которой  могут  обнаружить  свою  несостоятельность. 
В основе  возникающих  у  них  резко  отрицательных  эмоций  лежит 
внутренний  конфликт  между  притязаниями  и  неуверенностью  в  себе. 
Однако часто можно наблюдать  и  прямо противоположное  явление  – 
недооценку своих возможностей [6]. 
Применительно  к  заикающимся  детям  (в  работах  С.С. Ляпидев-
ского,  С.И. Павловой,  В.И. Селиверстова,  Л.А. Зайцевой)  и  детям 
с нарушениями  голоса  (в  работах  О.С. Орловой,  Л.Е. Гончарук) 
изучалось осознание своего речевого дефекта. Исследователями были 
выделены разные степени отношения к своему дефекту: от тягостного 
чувства  собственной  неполноценности  до  нулевой  степени 
фиксированности  на  своем  дефекте,  когда  дети  даже  не  замечают 
недостатков своей речи [5]. 

 
204
 
Исследование проводилось в муниципальном казенном дошкольном 
образовательном учреждении «Детский сад комбинированного вида № 17 
Радуга».  Общий  объем  выборки  составляет  12 детей  старшего 
дошкольного  возраста  (от  5  до  6 лет).  Изучение  анамнеза  показало,  что 
8 детей  имеют  ОНР  III уровня,  2 ребенка  ОНР  IV уровня,  2 ребенка 
ОНР II уровня. 
Психологические  особенности  проявления  самооценки  детей 
дошкольного возраста с нарушениями речи определялись при помощи 
следующих  методик:  «Лесенка»  Т.Д. Марцинковской,  Проба  Де 
Греефе, методика «Какой Я?». 
1.
 
Методика  «Лесенка» предназначена  для выявления системы 
представлений  ребёнка  о  том,  как  он  оценивает  себя  сам,  как,  по  его 
мнению,  его  оценивают  другие  люди  и  как  соотносятся  эти 
представления  между  собой.  У  каждого  участника  –  бланк 
с нарисованной  лесенкой,  ручка  или  карандаш.  Значение  каждой 
ступеньки разъясняется детям. Ребенку предлагают поставить себя на 
одну из ступенек.  
Обработка результатов и интерпретация: 
При  анализе  полученных  данных  учитывают,  что  ступенька  1  – 
завышенная  самооценка.  Ступеньки  2,  3  –  адекватная  самооценка. 
Ступенька  4  –  заниженная  самооценка.  Ступеньки  5,  6  –  низкая 
самооценка. Ступенька 7 – резко заниженная самооценка [16].  
На  вопрос  «На  какую  ступень  поставишь  сам  себя?»  все 
испытуемые  (100 %)  ответили  на  1 ступеньку.  Это  свидетельствует 
о том, что у всех детей самооценка завышена. 
На 
вопрос 
«На 
какую 
ступеньку 
тебя 
поставила 
бы воспитательница?»: 
Одинаковое  количество  детей  поставили  себя  на  первую 
ступеньку –  15 % (2 человека: Виталий;  Женя)  и  на  вторую ступеньку  – 
15 %  (2 человека:  Злата;  Рома).  Несколько  человек  поставили  себя 
на третью  ступеньку  –  24 %  (3 человека:  Ада;  Лера;  Даша). 
Большинство  испытуемых  поставили  себя  на  четвертую  ступеньку  – 
46 % (6 человек: Данил; Саша; Лиза; Настя; Кирилл; Вадим). 
На вопрос «На какую ступеньку тебя поставила бы мама?»: 
Большинство  детей  поставили  себя  на  вторую  ступеньку  –  54 % 
(7 человек: Ада; Лера; Лиза; Настя; Вадим; Даша; Кирилл). 
Несколько  испытуемых  поставили  себя  на  первую  ступеньку  – 
38 %  (5 человек:  Женя;  Виталий;  Саша;  Рома;  Злата).  И  только  8 % 
(1 человек: Данил) поставил себя на пятую ступеньку.  
Анализ  данных  показал,  что  у  100 %  детей  завышенная 
самооценка в позиции «Я».  

 
205
 
В  позиции  «Воспитатель»  завышенная  самооценка  наблюдается 
только  в  15 %  случаев.  У  39 %  испытуемых  выявлен  адекватный 
уровень  развития  самооценки.  46 %  испытуемых  –  заниженный 
уровень самооценки. 
В  позиции  «Мама»:  39 %  –  завышенный  уровень;  53 %  – 
адекватный уровень; 8 % – низкий уровень самооценки. 
2.
 
Методика  «Проба  Де  Греефе»,  предложенная  французским 
психиатром  Де  Греефе  является  простым  приемом  исследования 
самооценки  у  детей.  Эта  проба  относится  к  прямым  методам 
определения самооценки. Методика представляет собой 3-х балльную 
шкалу,  адаптированную  для  детей.  Процедура  проведения  методики
перед  проведением  методики  с  детьми  проведено  занятие  на  тему 
«Чем  отличается  поведение  плохих  и  хороших  детей,  какими 
качествами  они  обладают».  Оборудование:  лист  бумаги,  с  нарисо-
ванными  вверху,  тремя  одинаковыми  кругами:  круг,  обозначающий 
самого ребенка – с зеленым крестиком, воспитателя – с красным, друга – с 
голубым; карандаш. 
От  каждого  кружка  надо  опустить  вниз  линию.  От  того,  кто 
из вас  троих  самый  хороший  надо  опустить  самую  длинную  линию, 
от того,  кто  самый  плохой,  –  самую  короткую;  от  того,  кто 
не хороший, но и не плохой, – среднюю». 
После  выполнения  этого  задания  с  каждым  ребенком  беседуют 
индивидуально и просят объяснить свое решение. Анализ результатов 
эксперимента показал, что: 
Места для «Я» распределились следующим образом: 
№ 1  –  9  человек  (69 %)  не  смогли  никого  выделить,  одинаковое 
место  присвоили  всем  –  5 человек  (Ада С.;  Женя Б.;  Саша Ш.; 
Вадим С.; Рома Б.); 

 
определили  себя  на  первое  место  –  4 человека  (Виталий С.; 
Настя К.; Кирилл К.; Даша С.). 
№ 2  –  3 человека  (23 %):  2 человека  (Лера К.;  Злата С.)  – 
определили  одинаковое  место  себе  и  другу,  после  воспитателя; 
1 человек (Данил Б.) – поставил себя на второе место. 
№ 3  –  1  человек  (8 %)  –  оценил  себя  хуже  воспитателя  и  друга 
(Лиза П.). 
Места для «Воспитателя» распределились следующим образом: 
№ 1  –  9 человек  (70 %):  5 человек  (Ада С.;  Женя Б.;  Саша Ш.; 
Вадим С.;  Рома Б.)  –  определили  всем  одинаковое  место;  4 человека 
(Лера К.;  Данил Б.;  Лиза П.;  Злата С.)  –  определили  воспитателя 
на первое место; 

 
206
 
№ 2  –  2 человека  (15 %)  –  определили  воспитателя  на  второе 
место после себя (Виталий С.; Кирилл К.); 
№ 3  –  2 человека  (15 %)  –  оценили  воспитателя  хуже  всех 
(Настя К.; Даша С.). 
Места для «Друга» распределились следующим образом: 
№ 1  –  5 человек  (38 %)  –  определили  одинаковые  места  всем 
(Ада С.; Женя Б.; Саша Ш.; Вадим С.; Рома Б.); 
№ 2 – 5 человек (38 %): 3 человека (Лиза П.; Настя К.; Даша С.) – 
присвоили  другу  второе  место;  2 человека  (Лера К.;  Злата С.)  – 
присвоили одинаковое место другу и себе, после воспитателя. 
№ 3 – 3 человека (24 %): оценили друга хуже себя и воспитателя 
(Виталий С.; Данил Б.; Кирилл К.). 
Методика «Какой Я?»  
Цель: определение самооценки ребёнка-дошкольника. 
Инструкция:  экспериментатор,  пользуясь  представленным 
протоколом, спрашивает у ребёнка: «Как ты сам себя воспринимаешь 
и оцениваешь по десяти различным положительным качествам?» 
Оценки,  предлагаемые  ребёнком  самому  себе,  проставляются 
экспериментатором  в  соответствующих  колонках  протокола,  а  затем 
переводятся в баллы 
Оценка  результатов:  ответы  типа  «да»  оцениваются  в  1 балл. 
Ответы  типа  «нет»  оцениваются  в  0 баллов.  Ответы  типа  «не  знаю» 
и также ответы типа «иногда» оцениваются в 0,5 балла. 
Самооценка  ребёнка  определяется  по  общей  сумме  баллов, 
набранной им по всем качествам личности. 
Выводы  об  уровне  самооценки  ребенка:  10 баллов  очень 
высокий,  8–9 баллов  –  высокий,  4–7 баллов  –  средний,  2–3 балла  – 
низкий, 0–1 балл – очень низкий. 
Дети  достаточно  высоко  оценивают  собственную  доброту,  при 
этом  дошкольники  с  речевыми  нарушениями  ставят  это  качество 
на первое  место.  Это  свидетельствует  о  том,  что  для  детей 
с нарушением  речи  доброта  имеет  особое  значение,  так  как  они 
нуждаются  в  благожелательном  отношении  к  себе.  Дошкольники 
с речевыми нарушениями отдают предпочтение физическим качествам 
(росту и быстроте). 
Свое  внимание  дети  оценивают  хуже  всего,  что  является 
реакцией  на  постоянные  требования  к  детям  со  стороны  взрослых. 
Также  весьма  низко  оценивают  дошкольники  с  речевыми 
нарушениями  свою  речь  и  ловкость,  что  показывает  критичность 
их суждений  о  себе  и  объективный  характер  их  оценки  своей  речи 
и моторных затруднений.  

 
207
 
Таким  образом,  старший  дошкольный  возраст  является  важным 
периодом  для  становления  самооценки,  дальнейшего  ее  развития 
и влияния на формирование личности, большинству детей с речевыми 
нарушениями старшего дошкольного возраста характерна неадекватно 
завышенная самооценка. 
 
Список литературы: 
1.
 
Ананьев Б.Г.  К  постановке  проблемы  развития  детского  самосознания 
[Текст] / Б.Г. Ананьев // Избр. психологические труды. – М., 1980. С. 119. 
2.
 
Детская  практическая  психология  –  [Текст]  /  под  редакцией  проф. 
Марцинковской Т.Д. – Москва, 2001. 
3.
 
Калягин В.А.  Логопсихология [Текст]:  учеб.  пособие  для  студ.  высш. 
учеб. заведений / В.А. Калягин, Т.С. Овчинникова – М.: Академия, 2006. – 
320 с. 
4.
 
Прихожан А.М.,  Дубровина И.В.,  Психология [Текст]  /  А.М. Прихожан, 
И.В. Дубровина. – М., 2002. 
5.
 
Трошин О.В.,  Жулина Е.В.  Логопсихология [Текст]:  Учебное  пособие.  / 
О.В. Трошин, Е.В. Жулина. – М.: ТЦ Сфера, 2005. – 256 с. 
6.
 
Урунтаева Г.А. 
Диагностика 
психологических 
особенностей 
дошкольника: Практикум [Текст] / Г.А. Урунтаева. – М., 2000. 
7.
 
Хухлаева О.В., Хухлаев О.Е., Первушина И.М. Тропинка к своему Я:  как 
сохранить 
психологическое 
здоровье 
дошкольников [Текст] 

О.В. Хухлаева, О.Е. Хухлаев. – М., 2004. 
 
 
 

 
208
 
КАЗАҚ ТІЛІНДЕ КОНФЕРЕНЦИЯ БАЯНДАМАЛАР 
 
БӨЛІМ 1.  
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР 
 
1.1. ЖАЛПЫ ПЕДАГОГИКА,  
ПЕДАГОГИКА ЖӘНЕ БІЛІМ ТАРИХЫ 
 
БАСТАУЫШ МЕКТЕПТІҢ БІЛІМ МАЗМҰНЫН 
ЖЕТІЛДІРУДЕГІ МҰҒАЛІМНІҢ КӘСІБИ БІЛІКТІЛІГІН 
АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ 
Болат Мархабат Болатқызы 
Павлодар мемлекеттік педагогикалық институтының  
3 курс студенті,  
Қазақстан Республикасы, Павлодар қаласы 
Кененбаева Маржан Ахметкаримовна 
п.ғ.к. жетекшісі Павлодар мемлекеттік педагогикалық институты, 
Қазақстан Республикасы, Павлодар қаласы 
 
Аннотация.  Статья  посвящена  модернизации  содержания 
начального образования в Республике Казахстан. Авторы анализируют 
содержание 
математического 
образования 
в 
существующем 
в настоящее  время  ГОСО  и  проекте  нового  стандарта.  В  настоящее 
время 
модернизация 
образования 
является 
ведущей 
идеей 
образовательной политики  и,  соответственно, одной  из главных  ее задач 
является  профессиональная  подготовка  будущих  специалистов.  Авторы 
выделяют  основные  тенденции  развития  начального  образования, 
ожидаемые  результаты,  получаемые  после  модернизации  содержания 
начального  образования  в  Республике  Казахстан. 
В 
статье 

 
209
 
рассматриваются  и  пути  повышения  квалификации  учителей 
начальных классов в условиях модернизации системы образования. 
Abstract. The article is dedicated to the modernization of the content 
of  primary  education  in  the  Republic  of  Kazakhstan.  The  authors  analyze 
the content of mathematics education in the current SGSE and the project of 
the  new  standard.  The  modernization  of  education  is  the  leading  idea  of 
educational policy and, accordingly, one of its main tasks is the training of 
future  specialists  now.  The  authors  describe  the  main  trends  in  the 
development  of  primary  education,  the  expected  results  after  the 
modernization  of  the  content  of  primary  education  in  the  Republic  of 
Kazakhstan.  The  article  discusses  ways  of  boosting  the  vocational 
qualification of primary school teachers in the conditions of modernization 
of system of education. 
 
Ключевые  слова:  модернизация,  преемственность,  матема-
тического  образования,  содержание  образования,  педагогические 
умения. 
Keywords:  training,  modern  approaches,  continuity,  mathematic 
education, the content of education, pedagogical abilities 
 
Елімізде  оқыту  мазмұны  жаңартылып  12 жылдық  білім  беру 
жүйесіне  көшу  мақсатында  жаңа  буын  оқулықтарының  негізінде 
жасалған  бағдарламалар  бастауыш  мектептің  жаңа  жүйеге  көшуін, 
әрбір  мұғалімнен  жаңаша  жұмыс  істеуін,  батыл  шығармашылық 
ізденісін, оқушылардың  белсенділігі мен қызығушылығын арттыруды 
талап  етеді.  Сондықтан,  мұғалім  өз  білімін  жан-жақты  жетілдіре 
отырып,  оқушыны  қызықтырып  оқыту  керек  екені  сөзсіз. 
Президентіміз  Н.Ә. Назарбаев  айтқандай,  сапалы  білім  беру 
Қазақстанның индустрияландыруының негізіне айналуы тиіс.  
ХХI ғасырдың  бет-бейнесі  біліммен  өлшенбек.  Ертеңгі  келер 
күннің  бүгінгіден  гөрі  нұрлы  болуына  ықпал  етіп,  адамзат  қоғамын 
алға  апаратын  құдіретті  күш  тек  білімге  ғана  тән.  Қай  елдің  болсын 
өсіп-өркендеуі,  өркениетті  дүниеде  өзіндік  орын  алуы  оның  ұлттық 
білім жүйесінің деңгейіне, даму бағытына тікелей байланысты [1].  
Қазақстан  Республикасының  Білім  туралы  Заңында:  «Білім  беру 
жүйесінің  басты  міндеті  –  ұлттық  және  жалпы  адамзаттық 
құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды 
қалыптастыруға  және  кәсіби  шыңдауға  бағытталған  білім  алу  үшін 
қажетті  жағдайлар  жасау,  оқытудың  жаңа  технологиясы  мен 
инновациялық  әдіс  –  тәсілдерді  енгізу,  білім  беруді  ақпараттандыру, 
халықаралық  ғаламдық  коммуникациялық  желілерге  шығу»  –  деп 

 
210
 
білім  беру  жүйесін  одан  әрі  дамыту  міндеттерін  көздейді.  Бұл 
міндеттерді  шешу  үшін  мектеп  ұжымдарының,  әрбір  мұғалімінің 
күнделікті  ізденісі  арқылы,  барлық  жаңалықтар  мен  қайта  құру, 
өзгерістерге  батыл  жол  ашарлық  жаңа  практикаға,  жаңа  қарым-
қатынасқа өту қажеттігі туындайды [2]. 
Әлемдік  білім  кеңістігіне  кіру  мақсатында  қазіргі  кезде 
Қазақстанда  білімнің  жаңа  жүйесі  құрылуда.  Бұл  үрдіс  педагогика 
теориясы  мен  оқу-тәрбие  үрдісіне  нақты  өзгерістер  енгізумен  қатар 
жүргізіледі.  Елімізде  болып  жатқан  түрлі  бағыттағы  өзгерістер  білім 
беру  қызметіне  жаңаша  қарауды,  қол  жеткен  табыстарды  сын  көзбен 
бағалай  отырып  саралауды,  оқушылардың  шығармашылық  әлеуметін 
дамытудың,  мұғалім  іс-әрекетін  жаңаша  тұрғыда  ұйымдастыруды 
талап етеді. 
Білім  берудің  бастауыш  сатысы  –  бұл  оқушы  тұлғасы  мен 
санасының  қарқынды  дамитын  құнды,  қайталанбайтын  кезеңі. 
Сондықтан бастауыш мектеп – оқушыны тұлға етіп қалыптастырудың 
алғашқы  баспалдағы.  Президент  жолдауында:  «Ұлттың  бәсекеге 
қабілеттілігі  бірінші  кезекте  білім  деңгейімен  айқындалады»  –  деген 
байламы жеке адамның құндылығын арттыру, оны дайындайтын ұстаз 
жауапкершілігінің  өсуі,  тынымсыз  еңбек,  сапалы  нәтиже  деген 
ұғыммен егіз. 
Қазіргі таңда білім беру жүйесінде жастардың бойындағы адами 
құндылықтарды,  қайырымдылықты,  сүйіспеншілікті  дамыту,  сөйтіп 
тәрбиелей  отырып  оқыту.  Білім  беру  жүйесіндегі  бұрынғы 
ағартушылық  бағытын  сақтай  отырып  адамгершілік  тұрғысынан 
кемелденуіне  аудару.  Ендеше  жеке  тұлғаның  қасиетін  ашып  көрсету 
заман талабы. Баланы жан – жақты дамытуды тек қана тәрбие саласы 
емес оқыту процесіне де асырылып жатады. Оны күнделікті оқу тәрбие 
жұмысы  әр  сабақтан  байқауға  болатынын  өмірдің  өзі  көрсетіп  отыр. 
Сабақ беретін әр пәнде оқытушы ізденіп пайдаланып келгенде, қазіргі 
оқу  талабының  қойып  отырған  әдіс,  тәсілдерін  қолдана  отырып 
жоспарлау  керек.  Әр  мұғалім  жаңа  сабақты  жоспарлағанда  тек 
тақырыпты мазмұндау міндет емес, оқушы ойын қалай дамыту, керек 
оқушыға  не  берем  деген  мақсат  тұрса  қазіргі  оқытудың  жаңа 
технологиялық әдіс, тәсілдерін қолдана білсе, оқытушы аз сөйлеп, көп 
білім мен тәрбие бере алады. 
Қазіргі қоғам талабына сай білім беру жүйесінің мақсатының бірі 
–әлемдік  білім  беру  кеңістігіне  ықпалдастырылған  және  қоғам 
қажеттіліктеріне сай көп деңгейлі үздіксіз білім берудің ұлттық үлгісін 
қалыптастыру болып табылады. 

 
211
 
Мектепте  жалпы  орта  білім  беру  сапасын  арттыру  мақсатында 
білім беру жүйесінің даму бағыттарын айқындап, даму траекториясын 
белгілеу  және  соның  негізінде  күтілетін  нәтижеге  бағытталған 
құзыреттілік  тұрғысынан  келуге  бағытталған  білім  беру  жүйесін 
жетілдірудің қажеттілігі арта түсуде. 
Елімізде  білім  беру  жүйесінің  қазіргі  жағдайына  жасалған 
талдаулар  негізінде  білім  беруді  жетілдіру  бағыттарын  айқындауға 
үлкен  мүмкіндік  туады.  Қазақстанның  әлемдік  білім  беру  кеңістігіне 
кіруі,  елдегі  білім  беру  жүйесінің  даму  бағыттарын  айқындап,  оның 
мазмұнын  ашуды  талап  етуде.  Мемлекеттік  бағдарламаға  сәйкес 
дайындалған  12-  жылдық  білім  беруді  жүзеге  асыруға  бағытталған 
Қазақстан  Республикасының  мемлекеттік  жалпыға  міндетті  білім 
стандартының (2013 ж) негізгі ерекшелігі: 

 
білім  берудегі  жеке  тұлғалық,  іс-әрекеттілік  және 
құзыреттілік тұрғыларының енгізілуімен; 

 
білім  мазмұнын  жетілдіруге  негізделген  кіріктірілген 
(интегрецияланған) пәндердің ендірілуімен; 

 
оқу және демелыс мерзімдеріне өзгертулер ендірілуімен;  

 
білім сапасын бағалау жүйесінің өзгертілуімен; 

 
бағдарлы оқыту бағытының кеңейтілуімен сипатталады.  

 
Қазіргі  таңда  білім  мазмұнын  жетілдірудің  негізгі 
бағыттары: 

 
мектептегі  білім  мазмұнын  қоғамның  жылдам  өзгермелі 
сұраныстарына сәйкестендіру;  

 
сұранысты  қанағаттандыруға  үйрету,  өздігінше  білім  алуға 
және оны  

 
іс  жүзінде  пайдалана  білуге,  оқушыны  іс-әрекет  субьектісі 
ретінде нақты, үздіксіз дамуға жағдай жасау; 

 
білім мазмұнын білім алушылардың жеке дамуындағы білім 
беру ортасы ретінде қарастыру; 

 
білім  мазмұнының  білім  берушілік  компоненетін  жетілдіру, 
яғни  білім  мазмұнына  білім  алушылардың  игеруі  қажет  негізгі 
компетенцияларды, технологияларды енгізу; 

 
білім алушыларды жүйелі түрде бағытталған ғылыми таным 
әрекеттерімен  таныстырып,  ақпараттық  технология  негізінде  жетекші 
мотивацияны қалыптастыратын оқу ситуацияларын кеңінен қолдану;  

 
білім  мазмұнын  гуманизациялауды  қамтамасыз  ету  және 
білім  алушының  білім  алудағы  талғамын  ескеру [3]  болып  саналып, 
білім  беру  мазмұны  жағынан  бұрынғы  стандарттан  айтарлықтай 
өзгерістері жоқ. Осы стандартты 2015 жылғы ұсынылып отырған жаңа 
білім беру стандарты мен бағдарламасы жобасымен салыстыра келсек 

 
212
 
елеулі  өзгерістерді  байқаймыз.  Бұл  бағдарламада  бастауыш  білім 
беруді  жүйелі  жаңарту  ерекшеліктері  көзделген:  –  нәтижеге 
бағытталған жаңа бастауыш білім беру моделін жасау.  

 
«өмір  бойы  білім  алу»  бағдарламасын  жүзеге  асыру  үшін 
жағдай жасау. 

 
тек оқушылардың  жүктемесін жеңілдету үшін бір жыл  қосу 
емес, 
балалардың 
дамуындағы 
өтпелі 
(дағдарыс) 
кезеңнің 
психологиялық-физиологиялық 
ерекшеліктерін 
ескере 
отырып, 
бастауыш мектепте білім беру мерзімін ұзарту. 
Білім  беру  мазмұнын  жаңарту  аясында  ұсынылып  отырған 
бастауыш  мектеп  1–5 сыныптарға  арналған  «Математика»  пәні 
бағдарламасының жобасының мазмұны мен құрылымы пәндік білімнің 
мазмұны  бөлімдерге  бөлінген.  Бұл  бөлімдер  өз  ішінде  білім,  түсінік 
және  дағдыларды  қалыптастыруды  көздейтін  бөлімшелерден  тұрады. 
Оқу  мақсаттары  әр  бөлімше  ішінде  мұғалім  мен  оқушыға  болашақ 
қадамдары  жөнінде  өзара  ой  бөлісуге,  оларды  жоспарлау  мен 
бағалауға мүмкіндік беретін бірізділік пен сабақтастықты көрсетеді [4] 
және  бұл  бағдарламада  білім  беру  мазмұнын  жетілдіру  мақсаты 
көзделген (1 – кесте). 
1 – кесте.  
2013 жылы ұсынылған бастауыш мектепте математиканы оқыту 
бағдарламасының жобасының мазмұны 
№ 
Бөлім 
Бөлімше 

Сандар 
Натурал және рационал сандар. Шамалар. 
Сандарға амалдар қолдану  

Алгебра 
Алгебралық өрнектер және оларды түрлендіру  
Теңдеулер мен теңсіздіктер 
Тізбектеу 
 
 
Жиындар және логика элементтері 
Комбинаторика негіздері: заттардың және 
сандардың комбинациясы  

Геометрия 
Геометриялық фигуралар 
Геометриялық фигуралардың өзара орналасуы 
Метрикалық қатынастар 
Нүктелердің кординаталары және қозғалыс 
бағыты  

Математикалық 
модельдеу 
Математикалық модельдеудің көмегімен есептер 
шығару  
 

 
213
 
Бұл  кестені  талдай  келе  біз  бастауыш  мектепте  білім  беру 
мазмұнындағы 
өзгерістерді 
байқадық. 
Айталық, 
бұрынғы 
бағдарламада  бастауыш  мектеп  математикасы  концентрлер  бойынша 
оқылып, арифметикалық амалдар, алгебра және геометрия элементтері 
қарастырылса,  бұл  ұсынылып  отырған  бағдарлама  жобасында 
бастауыш  мектепте  математиканы  оқыту  мазмұны  жетілдіріліп: 
«Тізбектеу»,  «Жиындар  және  логика  элементтері»,  «Комбинаторика 
негіздері:  заттардың  және  сандардың  комбинациясы»,  «Метрикалық 
қатынастар»,  «Нүктелердің  кординаталары  және  қозғалыс  бағыты», 
«Математикалық  модельдеудің  көмегімен  есептер  шығару»  сияқты 
жаңа  бөлімдер еңгізілген. Бастауыш мектеп оқушысы  бұл бағдарлама 
бойынша  терең  білім  ала  алады  және  негізгі  буынмен  де  білім  беру 
мазмұны  арасындағы  сабақтастық  мәселесі  қарастырылған  тиімді 
бағдарлама  деген  ойдамыз.  Бұл  бағдарламамен  жұмыс  істейтін 
болашақ  мамандардың  кәсіби  біліктіліктерін  арттыру  жолдары 
қарастырылу  керек.  Оның  ең  алғашқысы,  маманға  терең  теориялық 
білім беру; екінші жаңартылған білім мазмұнын оқушыға жеткізу үшін 
оқытудың  жаңаша  әдіс-тәсілдерін  үйрену,  үшінші  критериалды 
бағалау  және  оның  түрлері,  оның  практикалық  маңыздылығы,  жаңа 
журналмен  жұмыс  істеу  дағдыларын  қалаптастыру  бойынша 
сауаттылығын арттыру қажет деп ойлаймыз. 
Заман  талабына  сай  педагог  қауымының  білімін  жетілдіруде 
біліктілік  арттыру  институттарының  жүргізіп  отырған  жоспарлы 
жұмыстары  өз  нәтижелерін  беріп  келеді,  дегенмен  жоспарлы 
курстармен  қатар  курсаралық  кезеңде  бастауыш  сынып  мұғалімінің 
кәсіптік  қызметі  табысты  жүзеге  асыру  үшін  технологиялық, 
ақпараттық  мәдениетті  қалыптастыру  арқылы  ізденісі,  өзін-өзі 
жетілдіруі, кәсіби біліктілігін арттыруы басты шарт. 
Қазір мұғалімнің біліктілігін арттыруды жалпы қоғамдық мәселе 
ретінде  қарастыру  қажеттігі  туған  кезең.  Себебі  білімді  тереңдету, 
молайту, жетілдіру, арттыру жеке басы үшін ғана емес, қазіргі қоғамға 
қажет әрекет деп қабылдауымыз керек. Бұл мұғалімнің өз қызметінде 
табысқа  жетуін  ғана  көздемейді,  оның  аясын  одан  әлдеқайда  кеңірек 
қарастырған жөн. 
Еліміздің  бүгіні  мен  ертеңі  өскелең  ұрпақ  еншісінде.  Ал  осы 
ұрпақты  бүгінгі  таңда  жан–жақты,  терең  білімді,  интеллектуалдық 
деңгейі  жоғары  өз  бетімен  ізденуге  қабілетті  етіп  қалыптастырудың 
бірден-бір  жолы  –  оқушыны  шығармашылыққа  жетелеп,  өздігінен 
білім  алу.  Бұл  мұғалімнен  терең  біліктілікті  қажет  етеді.  Себебі 
шығармашыл  ұстаз  ғана  шығармашыл  тұлғаны  қалыптастыра  алады. 
Бүгінгі  қазақстандық  мектептерге  қоғамның  қарқынды  дамуына  ілесе 

 
214
 
алатын,  заман  талабына  сай  ойлайтын,  ғылыми-әдістемелік  білімі 
жеткілікті,  педагогика  мен  психологияны  терең  меңгерген  ізденімпаз 
мұғалім қажет. Бұл мұғалімнің кәсіби шеберлігінен көрінеді. Басқаша 
айтқанда,  білім  беру  үдерісі  мұғалімнің  дайындық  деңгейі  мен 
мамандық  сапасына  үлкен  талап  қояды [5].  Ол  мұғалімнің  өзін-өзі 
дамуына,  өзіндік  білім  алуына  және  өздігінен  шығармашылық  түрде 
қызметтерін  іске  асыруға  мүмкіндік  береді.  Мұғалімнің  кәсіби 
біліктілігі оның іс-әрекетінің тиімді болуының теориялық және жалпы 
әдіснамалық  негізі  болып  табылады.  Мұғалімнің  кәсіби  білігі  оның 
практикалық  қызметінде  іске  асырылады,  сондықтан  ол,  оның  жалпы 
педагогикалық,  әдістемелік  біліктілігімен,  дағдысымен  тығыз 
байланысты.  Біліктілікті  арттыру  курстары  арқылы  мұғалімдерді 
оқытуда оқытушы жетекшілік, бағыт берушілік, ұйымдастырушылық, 
түзетушілік  әрекеттерді  атқаруы  керек.  Оқытушының  осындай 
әрекетіне  білім  алушы  мұғалімнің  өзі  де  бойындағы  бар  білімін 
көрсете  байланыс  жасағанда  ғана  сапалы  нәтижеге  жетуге  болады. 
Мұғалімдердің  өз  білімдерін  жүйелі  көтеріп  отырулары  –  олардың 
шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ететін негізгі фактор. 
Мұғалімдердің  кәсіби  біліктілігін  арттыру  мәселесін  зерттеген 
ғалымдар бұл саланың даму тенденциясын жан-жақты көрсеткен. 
Б.А. Әлмұхамбетов өз  зерттеулерінде  кәсіби  біліктілікті арттыру 
жүйесінің  тарихы  мен  даму  болашағын  еліміздің  біліктілікті  арттыру 
мәселесін  шетелдік  тәжірибелермен  салыстыра  көрсеткен [6]. 
Республикада  біліктілікті  арттырудың  сапасын  арттыру,  деңгейін 
көтеруге ықпал ететін жолдарды ұсынған. 
А.Ә. Жайтапова  біліктілікті  арттыру  жүйесіне  ғылыми  талдау 
жасай  отырып,  жаңа  инновациялық  бағыттарда  ұйымдастырудың 
теориясы мен әдістемесін зерттеген [5]. Сондай-ақ қазақстандық ғалым 
Ш. Таубаева  мұғалімнің  зерттеушілік  қызметін,  озық  тәжірибені 
жинақтау,  инновациялық  әрекетті  үздіксіз  жүргізуді  ғылыми  тұрғыда 
негіздеген. 
М.С. Керімбаеваның 
зерттеулері 
жас 
маманды 
қалыптастырудағы  жоғарғы  оқу  орындары  мен  біліктілікті  арттыру 
институттарындағы  сабақтастыққа,  Б.Қ. Төлбасова  мұғалімдердің 
қазіргі  ақпараттық  технологияларды  қолдануға  әзірлігіне  арналса,  ал 
К.С. Құдайбергенова мұғалімнің өзін -өзі жүзеге асыруына мектептегі 
инновациялық жұмыстың жүйелі жүргізілуінің ықпалын айқындаған. 
Ғалымдардың 
зерттеулері 
бойынша 
дамыған 
елдерде 
педагогтерді дайындау және біліктілігін арттыруды жергілікті жердегі 
білім  ұйымдарында  өткізу  тиімді  деп  есептеледі.  Сондықтан  бұл 
елдерде педагогтердің сынақтан өтуі үздік мектептерде, соның ішінде 
жоғары  оқу  орындары  және  біліктілікті  арттыру  институттары 

 
215
 
жанындағы  мектептерде  ұйымдастырылады.  Бұл  мектептерде 
педагогтер  әріптестерінің  жетістіктерімен  танысады  және  үздік 
педагогикалық  тәжірибелерді  өз  мектептерінде  таратады.  Институтта 
үздіксіз  біліктілікті  арттыру  мазмұнын  жаңарту,  оқу  үдерістерін 
ұйымдастырудағы  жаңа  амалдар  педагогтың  кәсіби  дамуын 
қамтамасыз  ететін  біліктілікті  арттыру  қызметінің  тиімді  құрылымын 
жасауға  және  оның  сапасын  көтеруге  мүмкіндік  тудырды.  Себебі 
бүгінгі  күні  зерттеу,  шығармашылық  ойлауды  жүзеге  асыратын, 
ғылым  жетістіктерін  педагогикалық  тәжірибеде  қолдану  арқылы  өз 
қызметінің мазмұнын жаңарта алатын педагогтерге сұраныс өсіп отыр. 
Ендеше  біз  қорытындылай  келе  бастауыш  білім  беру  мазмұнын 
жаңарта  отырып,  осыған  сай  болашақ  мамандардың  кәсіби 
біліктіліктерін арттырудың мәні ерекше деп білеміз.  
  
Әдебиеттер тізімі: 
1.
 
Аганина К.Ж. ЖОББ жетілдіру бағыттары // Вестник ПГУ – Педагогика – 
2010. – № 1. – 9 – 15 б. 
2.
 
school1.skom.kz Қазақстан Республикасының Білім туралы заңы 2007 жыл 
27 шілде № 319 – 111 ҚРЗ.  
3.
 
bilim_beru_standarty.dok  Мемлекеттік  жалпыға  міндетті  білім  беру 
стандарты, 2013 ж.  
4.
 
Білім  беру  мазмұнын  жаңарту  аясында  ұсынылып  отырған  бастауыш 
мектепте «Математика» пәнін оқыту бағдарламасы жобасы. 2013 ж. 
5.
 
Жайтапова А.А.  Моделирование  и  мониторинг  профессионального  роста 
учителей  в  системе  повышения  квалификации:  учебное  пособие  – 
Алматы: РИПКСО, 2006 – C. 4; 36. 
6.
 
Әлмұхамбетов Б.А.  Жаңа  мазмұнды  білім  беру  ісін  жүзеге  асырудағы 
біліктілікті арттыру жүйеснің рөлі // Білім беру мекемесі  басшыларының 
анықтамалығы  //  Справочник  образовательного  учреждения.  –  2007  –  
№ 1. – С. 23–28. 
 
 
 

 
216
 
КЫРГЫЗ ТИЛИНДЕГИ КОНФЕРЕНЦИЯ 
БАЯНДАМАЛАРЫ 
 
1 СЕКЦИЯ  
ПЕДАГОГИКАЛЫК ИЛИМ 
 
1.1. ЖАЛПЫ ПЕДАГОГИКА, ПЕДАГОГИКАНЫН  
ЖАНА БИЛИМ БЕРҮҮНҮН ТАРЫХЫ 
 
ДИСТАНТТЫК(АРАЛЫКТАН) ОКУТУУ ЗАМАНБАП 
БИЛИМ БЕРҮҮНҮН КЕЛЕЧЕГИ 
Акунова Айнура Рысбековна 
И. Арабаев атындагы КМУнун доценти,  
педагогика илимдеринин кандидаты,  
Кыргызстан,Бишкек 
Арымбаева Бурулкан 
Н. Исанов атындагы Кыргыз Мамлекеттик Архитектура,  
Курулуш жана Транспорт Университетинин доц.м.а., 
Кыргызстан, Бишкек 
Эргешева Насиба Абдилахаевна 
Н. Исанов атындагы Кыргыз мамлекеттик Архитектура,  
Курулуш жана Транспорт Университетинин Магистри, 
Кыргызстан,Бишкек 
 
Аннотация.  Берилген  статьяда  авторлор  дистанттык  окутуунун 
артыкчылыгын жана аны окутуу жолдору менен тааныштырат.  
В  статье  описываются  преимущества  и  способы  дистантного 
обучения.  
The article deals with the advantages and ways of distant study forms. 

 
217
 
XX кылымдан  баштап  билим  берүүнүн  традициялык  формасы 
калктын  улам  өсүп  келе  жаткан  муктаждыктарын  толук  камсыз  кыла 
албай  калды.  Анын  күндүзгү,  сырттан  окуу  деген  формалары  дагы 
башка 
билим 
берүүнүн 
азыркы 
маалымат 
технологиялар, 
мобилдүүлүк, 
глобалдаштыруу 
заманында 
ыңгайлуу, 
ачык, 
эффективдүү  жолдору  менен  коштолууга  туура  келүүдө.  Мына 
ушундай жолдордун бири катары дистанттык окутууну атасак болот. 
Дистанттык 
окутуу 
бул 
– 
маалымат 
билим 
берүү 
технологиялардын, 
телекоммуникация  (компьютердик  система, 
электрондук почта, телеберүү жана Интернет) жардамы менен ЖОЖго 
түздөн-түз  барбастан  педагогдун  жетекчилиги  астында  өз  алдынча 
билим  алуу  дегендик.  Окуу  материалдарын  электрондук,  же  басма 
түрүндө  алуу  менен  студент  билимди  каалаган  жеринен  каалаган 
убакта ала алат. Дистанттык окутуунун негизги өзгөчөлүктөрү: 
1.
 
Атайын технологияларды жана каражаттарды колдонуу. 
2.
 
Билим сапатын тест менен текшерүү. 
3.
 
Экономикалык жактан натыйжалуу. 
4.
 
Билим алуунун ийкемдүүлүгү. 
5.
 
Билим алуунун параллелдүүлүгү. 
6.
 
Билим алуунун индивидуалдуулугу. 
7.
 
Билим берүүдөгү мугалимдин жаңы ролу. 
8.
 
Билим алуудагы студенттин жаңы ролу. 
9.
 
Маалымат булактарынын кеңири колдонулушу. 
 
Дистанттык  окутууда  компьютердик  системалар  студенттен 
экзамен алып, каталарын көрсөтүп, практикалык жактан машыктырат. 
Электрондук китепканадан бир аз убакыттын ичинде эле керек болгон 
теманы  таап,  конспект  түзөт.  Студенттин  жеке  өзгөчөлүгүнө, 
муктаждыгына,  бош 
убактысынын  болушуна 
жараша  окуу 
курстарынын  жай,  ылдам  өздөштүрүлүшү  дистанттык  окутууну 
традициялык  окутуудан  сапаттуу,  жеткиликтүү  жана  арзан  болушун 
шарттайт.  Ошондуктан  азыркы  билим  берүү  системасында  маалымат 
технологияларын  колдонуу  абдан  актуалдуу.  Ал  илимдин  бардык 
тармагы  гана  эмес  күнүмдүк  турмушка  да  өзүнүн  таасирин  күндөн-
күнгө күчөтүүдө. 
 
Окутуучу  дистанттык  окутуунун  өзгөчөлүктөрүн  үйрөнүп, 
квалификациясын  жогорулатуусу  керек.  Курсту  дистанттык 
окутууга  ылайыктап  иштеп  чыгуу  жана  ага  ийгиликтүү  жетекчилик 
кылуу  үчүн  окутуучу  биринчиден,  окутуунун  бул  технологиясын 
толук  өздөштүрүүсү  зарыл.  Окутуунун  бул  формасында  лекция, 
практикалык  сабактар,  консультациялар,  текшерүү  иштеринин 
төмөндөгүдөй өзгөчолүктөрүн эске сала кетели 

 
218
 
 Экинчиден,  компьютердик  жактан  сабаттуу  болушу  керек.  Ал 
үчүн семинарларга, окуу курстарына катышуу, өз алдынча билим алуу, 
тажырыйба  алмашуу,  маалымат  каражаттарын  пайдалануу  жакшы 
натыйжаларды  берет.  Натыйжада  окутуучу  керек  болгон  билгичтик 
менен  куралданат.  Мындан  тышкары  төмөнкү  шарт  милдеттүү  түрдө 
аткарылышы керек. Ал: 
Окутуучунун, 
же 
институттун 
өздүк 
сайтынын 
(окуу 
порталынын) болушу. 
Ошондо  гана  окутуучу  менен  студенттин  толук  кандуу 
байланышы  болот.  Себеби,  курсту  өз  алдынча  үйрөнүп  жаткан 
студенттин окутуучу менен болгон байланышы ар убак камсыз болуш 
керек.  Ал  эми  сайт-окуу  порталы  студент  үчүн  дисциплинаны 
өздөштүрүүдө  маалымат  булагы  катары  пайдаланылат,  тиешелүү 
маселелерди чечүү үчүн керектелет. 
Мына  ушул  милдеттерди  ишке  ашыруу  үчүн  азыркы  заманбап 
компьютердик  аудиториялар,  жогорку  ылдамдыктагы  Интернет 
түйүнү  менен  студенттин  да,  окутуучунун  да  эркин  колдонуу 
мүмкүнчүлүгү  болуусу  зарыл  шарт  экени  түшүнүктүү.  Мына  ушул 
шарттын  жетишсиздиги  жана  дагы  да  болсо  мектеп  окуучуларынын, 
ЖОЖдун  мугалимдеринин  компьютердик  сабатсыздыгы,  өз  алдынча 
билим  алуунун  жетиштүү  пропагандаланбай,  билим  алуучунун  көз 
карашындагы жаңылануунун өнүкпүй жатышы дистанттык окутуунун 
жайылышына кедерги болууда. 
Окуу 
китептери, 
окуу 
куралдары, 
методикалык 
колдонмолордун электрондук варианттарын түзүү. «Берилген окуу 
китебинин»  бардык  бөлүмдөрү  боюнча  электрондук  курстар  түзүлүп, 
ага лекциялардын тексттери, практикалык машыгуу үчүн көнүгүүлөр, 
тапшырмалар  системасы,  студенттердин  өз  алдынча  кошумча  окуусу 
үчүн темалар, курс боюнча  жазылуучу текшерүү, курстук, дипломдук 
иштер  тематиксы,  тиешелүү  адабияттар,  тесттин  варианттары 
камтылат.  Студент  үчүн  лекцияларды  өздөштүрүү,  өз  алдынча 
иштерди 
аткаруунун 
методикалык 
көрсөтмөлөрү 
берилет. 
Электрондук  китептер  аудио,  видео  тиркемелери  менен  коштолсо, 
студенттердин билим алуусунун натыйжасы артат. 
Электрондук лекциялар – дисциплинанын окуу мазмунун толук 
камтылган, окутуу көлөмү, максаты эске алынуу менен түзүлгөн жана 
компьютерге  терилип,  CD-DVD  дисктерге  жазылган  лекциянын 
тексти.  Студент  электрондук  лекцияларды  аудиторияда,  үйдө, 
компьютер,  залында  өз  алдынча,  өзүнө  ыңгайлуу  мезгилде  окуй  ала 
турган  (салттуу  лекциялардан)  артыкчылыкка  ээ.  Электрондук 

 
219
 
лекциялар  аркылуу  окутуучунун  түздөн-түз  катышпоосу  менен  деле 
студент материалды өз алдынча таанып билет, өздөштүрөт. 
Курс 
боюнча 
көрсөтмө 
куралдарды 
иштеп 
чыгуу. 
Электрондук  китеп  сөзсүз  түрдө  көрсөтмөлүүлүк  менен  коштолушу 
керек. 
Таблицаларды, 
таяныч 
схемаларды, 
дидактикалык 
материалдарды  колдонуу  менен  студенттин  билим  алуусуна 
жеңилдетип,  компьютер  техниканын  мүмкүнчүлүгү  менен  аны  абдан 
көркөм,  жеткиликтүү  формада  сунуштоого  болот.  Лингвистикалык 
талдоолорго  машыктырууда  тиешелүү  көрсөтмө  куралдары  иштеп 
чыгуу  менен  сүрөт  боюнча  эссе,  кластер,  баяндоо  түзүү  менен 
интерактивдүү көрсөтмөлүүлүктү чагылдыруу керек. 
Дистанттык 
окутуудагы 
лекция-Жаңы 
маалымат 
технологияларын 
колдонуу 
мисалы, 
мультимедиа 
аркылуу 
лекцияларды  көркөм  жана  көрсөтмөлүү  кылат.  Лекцияларды  түзүү 
үчүн  видео  каражаттарын  да  активдүү  колдонууга  болот.  Мындай 
лекцияларды  каалаган  убакытта  жана  аралыкта  угууга  болот  жана 
материалды конспектилөө талап кылынбайт. 
Дистанттык  окутуудагы  консультация  –  өз  алдынча  билимге 
ээ болуп жаткан студенттин окуу процессине жетекчилик кылуу жана 
жардам  берүү.  Ал  үчүн  үй  же  мобилдик  телефон,  электрондук  почта 
колдонулат. Педагогдун окутуп жаткан студентинин жеке сапаттарын 
(интеллектин,  көңүл  буруусун,  эске  тутуусун,  кабыл  алуусун,  ой 
жүгүртүүсүн ж.б.) баалоого жардам берет. 
Дистанттык  окутуудагы  практикалык,  лабороториялык 
иштер.  Студенттин  алган  теориялык  билимдерин  иш  жүзүндө 
колдонууга  машыктырат.  Студент  компьютердин  жардамы  менен  ар 
кыл  көнүгүүлөрдү  аткарат,  талдоолорду  жүргүзөт,  жазуу  иштерине 
көнүгөт. 
Веб-сайттарды колдонуу.  
Билим  алуучулар  өз  алдынча  изденүү  менен  билимдерин 
толуктап, жаӊыртып, керектүү материалды дүйнө алкагы боюнча таап, 
окуп, өзүнө көчүрүп алууга ыӊгайлуу формасы менен азыркы муундун 
жашоо-турмушунун  ажырагыс  бир  бөлүгү  катары  каралып  калды. 
Интернет мейкиндигинен материалды табуу, аны өзүнүн керектөөсүнө 
карай жеткиликтүү, өздүк кабыл алуу өзгөчөлүгүнө ыӊгайлуу формада 
туура табуу маселеси жаралат.Глобалдык 
Googleиздоо  сайтынын  жардамы  менен  жуздогон  окуу 
булактарын табууга болот. 
Аудио-видео материалдарды даярдоо. 
1.
 
Аудио сабактар – курста окулуучу лекцияларды студенттин 
өз алдынча угуп өздөштүрүүсүнө арналган активдүү окутуу каражаты 

 
220
 
болуп  саналат.  Улам  кайталап  угуу;  токтотуп,  конспектилөө  сыяктуу 
ыкмаларды  колдонуу  мүмкүндүгү  бар.  Аудио-видео  материалдарды 
окутуунун  кошумча  каражаты  катары  студенттерди  окутуунун 
натыйжалуулугун көтөрүүгө болот.  
2.
 
Видео 
сабактар 
– 
видеокөрсөтүүлөр 
лекциялык, 
практикалык  жана  семинардык  сабактактарга  карата  да  тартылып, 
студенттерге  сунушталса  ыңгайлуу  окутуунун  ыкмасы  болуп  кызмат 
өтөйт.  Материалдарды  YouTube  видео  булагын  пайдалануу 
сунушталат. 
 
Колдонулган адабияттар: 
1.
 
HARMER,  J.:  The  practice  of  English  Language  Teaching.  4
th
  edition.  Essex: 
Pearson Education Limited, 2007. ISBN 978-1-4058-5311-8. 
2.
 
Warschauser M, 
Shetser N, 
Melony, 
Ch. 
Internet 
for 
English 
teaching.Bloomington, 2000.p.178 ISBN 0-939791-88-9. 
3.
 
COOK,D  McDonald F.:  E-learning.  Is  there  anything  special  about  the  „e“? 
Perspectives in Biology and Medicine. Vol.51, No1. 2008. E-ISSN: 1529-8795. 
4.
 
Симаков В.В., 
Никитина Л.В., 
Ефанова В.В., 
Михайлова А.М. 
Дистанционное  обучение  студентовзаочников    Cб.  Управление 
самостоятельной  познавательной  деятельностью  студентов.  –  Саратов
2002. С. 9–-95. 
5.
 
Virtual 
library 
of 
world 
conferences 
http://www.conferencealerts.com/elearning. 
6.
 
Warschauser M, 
Shetser N, 
Melony, 
Ch. 
Internet 
for 
English 
teaching.Bloomington, 2000.p.178 ISBN 0-939791-88-9. 
7.
 
Сайт Марка Розенберга http://www.marcrosenberg.com/ 10. 
8.
 
Сайт Стефана Доуна http://www.downes.ca. 
 
 

 
221
 
ЭЛЕКТРОНДУК КУРСТАРДЫ ТҮЗҮҮНҮН ТАЛАПТАРЫ 
Арымбаева Бурулкан 
Н. Исанов атындагы Кыргыз Мамлекеттик Архитектура,  
Курулуш жана Транспорт Университетинин доц.м.а. 
Кыргызстан, Бишкек 
Акунова Айнура Рысбековна 
И. Арабаев атындагы КМУнун доценти, 
 педагогика илимдеринин кандидаты,  
Кыргызстан, Бишкек 
Эргешева Насиба Абдилахаевна 
Н. Исанов атындагы Кыргыз мамлекеттик Архитектура, 
 Курулуш жана Транспорт Университетинин Магистри, 
Кыргызстан, Бишкек 
 
Аннотация.  Жаңы  сан  ариптик  (цифровой)  муундун  талабына 
жооп  берүүчү  электрондук  курстарды  жайылтып  өтүүгө  убакыт 
жетти.Берилген статьяда автор электрондук курстардын түзүү жолдору 
жана  ал  курс  менен  чет  өлкөдө  жүргүзүп  келген  иш  тажрыйбасы 
жөнүндө ой бөлүшөт.  
Пришло  время  активно  применять  электронные  курсы, 
отвечающие  на  требования  нового  цифрового  поколения.  В  статье 
описываются  способы  создания  электронных  курсов,  и  автор  статьи 
делится своим опытом, проведенным по этой теме за рубежом.  
It  is  high  time  to  apply  e-courses  to  meet  the  needs  of  digital 
generation. The article deals with the ways of creation of e-courses and the 
author shares with her experiences on teaching e-courses in abroad. 
  
Tүйүндүү  сөздөр;  on-line,  off-line,  content,  айкалыштырып 
окутуу, салттуу окутуу 
Дүйнөлүк глобализация бүткүл дуйнөдогу адамдардын күнүмдүк 
жашоосун 
жогорку 
деңгээлге 
өзгөртүүдө. 
Aл 
кубаттуу 
коммуникациялык  байланыштардын  жардамы  менен  бүтүндөй  чоң 
ааламды  бир  дуйнөгө  бириктирип,  дуйнө  элдерине  бирдей  билим 
алууга,  иштөөгө  жана  саякаттоого  мумкундук  тузуп  берип,  дуйөну 
тездик  менен  өсүүгө  жана  өзгөртүүгө  өбөлгө  түзүүдө.  Өзгөргөн 
дүйнөгө жараша андагы коом жана өсүп келе жаткан жаш муундар да 
өзгөрүүдө.  Жаңы  сан  ариптик  (цифровой)  муундун  көз  карашы 
мындан  бир  нече  аз  эле  жыл  мурдагы  муундун  көз  карашына 

 
222
 
караганда  такыр  башкача.  Алар  убактысын  жана  акчасын  үнөмдөө 
менен көп нерсе жасоого жетишкиси келет. Дүйнөлук цивилизациядан 
артта  калбоо  үчүн  алар  көпту  билүүсү  зарыл.  Алар  башка  чет 
өлкөлөрдүн  окуугусу,  иштегиси  жана  жер  кыдырып,  эл  тааныгысы 
келет. Ошентип жаңы муундун талабын камсыз кылуу үчүн келечекте 
электрондук  курстарды  жайылтып  отуп,  аларга  аз  убакытта  көптү 
үйрөтүүгө туура келет.  
Электрондук курсту түзүүнун талаптары. 
Электронудук курсту түзүүдөн мурда анын негиздик талаптарын 
билүү  абдан  маанилүү.  Окумуштуулар  Зикушка,  Шкурик  (2009) 
электрондук  курсту  түзүүдө  аябагандай  зор  эмгек  жана  көп  убакыт 
талап  кылаарын  айтып,  курсту  түзүүдө  төмөнкү  талаптардын 
зарылдыгына басым кылат. 
A.
 
Курстун 
максатын 
туура 
койуу 
– 
курстун 
катышуучуларына  эмнени  үйрөтөбуз  жана  өтүлгөн  курстун  аягында 
алар  эмнени  үйрөнуп  чыгышат  жана  кандай  билим  деңгээлге  ээ  боло 
алат. 
B.
 
Окута турган группа – курс кимдер үчүн түзүлөт, алардын 
бул  предмет  боюнча  кандай  билим  базасы  бар  жана  түшүнүгү  бар 
экенин билүү. Негизги талап курсту колдонуучулардын компьютердик 
сабаттуулугу жакшы болуусу абзел. 
C.
 
Курстун  түзүүчүлөрүң  негизги  макста  курсту  түзүүчү 
команданы  туура  тандоо,  курс  түзүүчүлөр  курстун  ар  бир  бөлүмү 
боюнча милдеттүү болуп, ага жооп берүүгө даяр болушу керек. Эгерде 
курсту  жөнөкөйлөтүп  түзсө  ал  боюнча  эксперттерди  чакыруу  керек. 
Бул  эксперттер  окуу  китептеринин  авторлору,  тажырыйбалуу 
мугалимдер,  компьютер  эксперттери  жана  курсту  алып  баруучу 
тьюторлор боло алышат. 
D.
 
Окутуу  системасы  –  окуутуну  башкаруу  системасы  окуу 
материалдарынын  гана  сакталуучу  жайы  болбостон  бул  курска 
катышуучулардын,  тест  берүүчү  студентердин  тьютор  менен 
байланышты камсыз кылышы керек.  
Электрондук  курсту  түзүүдөн  мурда  окумуштуу  Маддендин 
(1999)  төмөндөгу  көрсөтмөлөрүн  эске  алсак  сапаттуу  курстун 
мазмунун түзө алабыз. 
1.
 
Электрондук  курска  дайыма  он-лайн  режиминде  болушу 
керек.  
2.
 
Курска Он-лайн кирүүгө интернет дайыма жеткиликтуу жана 
даяр болуусу зарыл. 
3.
 
Курсту 
баштаардын 
алдында 
биринчи 
сабактан 
кечиктирбестен  катышуучуларга  өтүлө  турган  программа  боюнча 

 
223
 
баяндама  (ориентация)  берүү  керек.  Силабуста  төмөнкү  материалдар 
камтылуусу керек: 

 
Курстун аты жөну, номери; 

 
-Инструктордун аты жөну жана электрондук дареги; 

 
Инструктордун оффис дареги жана интернеттеги жайгашкан 
баракча дареги; 

 
Инструктордун жумуш убактысы жана телефон номери; 

 
Курстун  башталуучу  датасы,  убактысы,  курстун  көлөму 
жана катышучунун курска кире турган убуктысынын мүмкүнчүлүгү; 

 
Курска керектүү окуу китептер жана материалдар; 

 
Курстун планы жана анын түшүндүрмөсү; 

 
Курстун маазмунунун даана так түшүндүрмөсү; 

 
Билим  деңгээлин  баало  планы,  экзамен  жана  модулдарды 
берүү расписаниеси;  

 
Студенттердин сабака катышуусунун белгилөөсү; 

 
Студенттердин  тизмеси  жана  алар  менен  жалпы  жана 
жекеме- жеке он-лайн байланышусу. 
4.
 
Он-лайн  материалдар  студенттерди  өзүнө  тартып  тургандай 
болуу керек. 
5.
 
Электрондук  курс  башка  интернет  булактары  менен 
байланышып тургандай болушу керек. 
6.
 
Курс механикалык жактан ийкемдүү болуп башка сайттарга 
байланыш жеткиликтү болуш керек. 
7.
 
Веб  баракчадан  алынган  материалдар  курстун  темасына 
туура келиш керек. 
8.
 
Өтүлгөн  материалдар  окуутунун  стилдерине(окуу,  жазуу, 
угуу, сүйлөө) туура келиш керек. 
9.
 
Материалдар  логикалык  жагынан  туура  уюштурулушу 
керек? 
10.
 
 Студенттер  курстук  инструктор  менен  он-лайн  жеңил  жана 
ийкемдүү байланышта болуусу абзел, алар берген суроолоруна жоопту 
күттүрбөстөн алуусу керек. 
11.
 
 Студенттер  электрондук  почта  аркылуу  берилген  тема 
боюнча  талкуулоого  катышууга  абзел,  ошондой  эле  кошумча  чат 
аркылуу байланышса да болот. Студенттерди бирдей мезгилде сабака 
катыштыруу  талабы  алардын  ар-түрдү  убакытка  сабака  койгон 
расписаниедеги ынгайсыздыктан арылтат. 
12.
 
Сабактын  мазмуну(сontent)  кызыктуу  болуш  керек,  чоң 
көлөмдөгү  текстердин  ордуна  ар  түрдүү  жеңил  жана  кызыктуу 
көнүгүлөрдү түрдүү бойоктор менен, кыска анимациялар менен, видео 
клиптер менен жана аркандай үндөр менен коштоо керек. 

 
224
 
13.
 
Сабаттуу англис тилин колдонуш керек, сүйлөөгө караганда 
жазуудагы  каталар  одоно(оркойуп)  көрүнөт,  курстун  материалы 
профессионалдык  болуу  керек  жана  инструктордун  билим  деңгээли 
жогору болуп, курс үчүн жоопкер болуш керек. 
14.
 
Он-лайн  курс  жакшы  пландалып,  тексттер  туура  тандалып 
алынышы керек.  
15.
 
Итернет  баракчаларындагы  материалдар  тез  жүктөлгөндөй 
болушу абзел. 
16.
 
Керек  болгон  мезгилде  сырттан  эксперттер  чакырылышы 
керек,  алар  окуу  китептердин  авторлору,  тажырыйбалуу  мугалимдер 
жана университеттин инструкторлорунан болушу керек. 
17.
 
Тест  (текшерүү  ишин)  түзүүгө  жана  анын  текшерүү 
процедурсына  өзгөчө  көнүл  бурулушу  керек.  Билим  деңгээлин 
баалоочу тестер кылдаттык менен иштелип чыгуусу абзел, курстун он-
лайн  инструкторлору  студенттердин  тест  жазып  жаткан  убакытта 
аларга  эч  кандай  класстагы  мугалимдин  көз  салуусу  жок  экенин  эске 
алуусу зарыл, студенттер ар кандай булактар менен пайдаланып, бири 
бири  менен  кеңешип  же  мурдакы  курсту  бүткөндөрдөн  сурап  билип 
алышы мүмкүн. 
18.
 
Берилген  он-лайн  курстар  канча  убакытка  созуларын  жана 
студентер канча убакыт курста болорууна көңүл бөлүнүшү керек.  
Он-лайн  курстун  жакшы  жагдайы  студенттердин  расписание 
боюнча  каалаган  убактысында  кире  алууга  ийкемдүүлүгү.  Кээ  бир 
студенттер  кундузгу  убакытта  кире  алышыт,  дагы  бирөөлөр  тунку 
убакытта,  кай  бирлери  дем  алыш  күндөрү  киришет,ал  эми  кай  бир 
студенттерге  жөндөмүнө  жараша  тапшырманы  аткарууга  көп  убакыт 
талап  болот.  Мына  ушул  аталгандарды  карап  көрсөк  мугалим  үчүн 
абдан  көп  жумуш  жана  убакыт  талап  кылынат  экенин  түшүнүшүбүз 
керек.  Ошондуктан  техникалык  жактан  мугалимдерге  жардамчы 
кылып  LMSтен  инструкторлорду  кошууга  туура  келет.  LMSтен 
инструкторлору дайыма техникалык жактан кеңеш жана жардам берип 
турушат.  Жогорку  окуу  жайларында  электрондук  курсту  өтүүдө  веб 
программистер,  техниктер,  курстун  администратору  болушу  керек. 
Керек  болсо  курстун  мугалимдеринин  техникалык  жактан  өздүк 
жардамчылары болушу керек. 
 
Колдонулган адабияттар: 
1.
 
My grammar lab 2012 pvi ISBN 9781408299159 
Mark  Foley,  Diane  Hall, 
Pearson Education Limited. 
2.
 
Rosenberg M.J.  (2001).  E-learning:  Strategies  for  delivering  knowledge  in  the 
digital age. New York: McGraw Hill.corporate training. [On-line].  

 
225
 
3.
 
COOK D.A.,  McDONALD,  F.  S.:  E-learning.  Is  there  anything  special  about 
the  „e“?  Perspectives  in  Biology  and  Medicine.  Vol. 51,  № 1.  2008.  E-ISSN: 
1529-8795. 
4.
 
Gadushova Z.,  Haskakova A.,  Mala E.,  Munkova D.,  Haskova A.“Technology 
of  education  Terminology  in  Use”  Praga,Verbum.2013.ISBN  978-80-87800-
034. 
5.
 
HARMER,  J.:  The  practice  of  English  Language  Teaching.  4
th
  edition.  Essex: 
Pearson Education Limited, 2007. ISBN 978-1-4058-5311-8. 
6.
 
Levy J.  Envision  the  future  of  e-learning.In  CIO  Canada  .Vol 13,  № 2,  2005. 
Р. 2. 
7.
 
Malá, Eva. 2011. E-learning as a Part of Blended Learning in Teaching Foreign 
Languages [book auth.] Katerina Veselá. CA-CLIL Blending the Unblendable? 
Nitra : PF UKF v Nitre, 2011, V. 
8.
 
Shukla, Ramesh. 2005. Dictionary of education. 1st edition. New Delhi: APH, 
2005. pp. 74-75. ISBN 81-7648-879-8. 
9.
 
Virtual 
library 
of 
world 
conferences 
http://www.conferencealerts.com/elearning. 
10.
 
Warschauser M, 
Shetser N, 
Melony, 
Ch. 
Internet 
for 
English 
teaching.Bloomington, 2000.p.178 ISBN 0-939791-88-9. 
11.
 
Сайт Марка Розенберга http://www.marcrosenberg.com/ 10. 
12.
 
Сайт Стефана Доуна http://www.downes.ca. 
 
 
 

 
 
 
 
 
«НАУЧНАЯ ДИСКУССИЯ:  
ВОПРОСЫ ПЕДАГОГИКИ И ПСИХОЛОГИИ» 
 
 
 
 
 
Сборник статей по материалам XLVII международной  
научно-практической конференции 
 
 
№ 2 (47) 
Февраль 2016 г. 
 
Часть II 
 
 
 
В авторской редакции 
 
 
Подписано в печать 29.02.16. Формат бумаги 60х84/16. 
Бумага офсет № 1. Гарнитура Times. Печать цифровая.  
Усл. печ. л. 14,125. Тираж 550 экз. 
 
Издательство «Интернаука» 
127276, г. Москва, ул. Ботаническая, д. 14, офис 21 
E-mail: mail@internauka.org 
 
Отпечатано в полном соответствии с качеством предоставленного 
оригинал-макета в типографии «Allprint» 
630004, г. Новосибирск, Вокзальная магистраль, 3 
 
 

 
 
 
 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет