Сәлем, Құрметті оқушы! Өзің сияқты арманы асқақ талапкерді кездестіргенімізге қуаныштымыз!
жүктеу/скачать 132,25 Kb.
|
Қазақстан тарихы
|
Сәлем, Құрметті оқушы! Өзің сияқты арманы асқақ талапкерді кездестіргенімізге қуаныштымыз! Қолыңыздағы Республикалық PHYSMATH академиясының авторлық «6-сынып Қазақстан тарихы» кітапшасы білімі арттырғысы келетін, алдыңғы қатардағы және озат оқушы болғысы келетін жастарға арналған. Оқулық тақырып бойынша барлық сұрақтарды және оның жауабын ұсынады. Бұл кітапшаның өзге оқулықтардан өзіне тән ерекшеліктері бар: Біріншіден, ұсынылып отырған кітаптың мазмұны Берік Жұбанышовтың Қазақстан тарихы атты оқулық жүйесінен алынып, өңделген. Екіншіден, барлық тест тапсырмалардың жауабын сұрақтар арасынан тауып алуға мүмкіндік береді. Тарих сіздің және менің өткеніміз мен болашағымыз. Оқулықта берілген әр сұрақтар мен тапсырмалардың жауабын табу арқылы жоғарғы дәрежелерге, нәтижелерге қол жеткізетініңізге сенім білдіреміз. Дәл осы көмекші құрал қолыңызға тиген сәттен бастап арманыңыз орындалған күнге дейінгі жолды бірге жүріп өтуге қалай қарайсыз? @physmath.kz 1 МАЗМҰНЫ 𝟏 −ТАРАУ. АЛҒАШҚЫ АДАМДАР.........................3 - Алғашқы адамдардың еңбек құралдары......................5 𝟐 −ТАРАУ.ТАС ДӘУІРІ........................5 - Палеолит..........................5 - Мезолит.........................6 - Неолит............................7 - Энеолит.............................8 𝟑 −ТАРАУ.ҚОЛА ДӘУІРІ.........................................10 - Қола дәуірі...............................10 𝟒 −ТАРАУ.ТЕМІР ДӘУІРІ ..................................13 - Темір дәуірі............................................13 1-4 ТАРАУЛАР ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ 𝟓 −ТАРАУ.САҚТАР.........................................27 - Үйсіндер....................35 - Қаңлылар...................38 - Ғұндар.......................41 - Сарматтар...................45 5-ТАРАУ ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ 𝟔 −ТАРАУ ОРТА ҒАСЫР ТАРИХЫ.................................................69 - Түрік қағанаты........................69 - Батыс Түрік қағанаты.........................71 - Түргеш............................73 - Қарлұқтар...........................77 - Оғыз......................................79 - Қимақтар...................................82 6-ТАРАУ ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ 𝟕 −ТАРАУ.ОРТА ҒАСЫР ТАРИХЫ....................................... - Қарахан мемлекеті..............................101 - Наймандар, жалайырлар, керейлер.............................102 - Қарақытайлар....................................107 - Қыпшақ хандағы....................................109 @physmath.kz 2 7-ТАРАУ ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ 𝟏 −ТАРАУ. АЛҒАШҚЫ АДАМДАР A) сағат 3-те, 9-да және 21.00-де B) сағат 5-те, 9-да және 20.00-де C) сағат 4-те, 9-да және 21.00-де D) сағат 7-те, 9-да және 21.00-де E) сағат 8-те, 9-да және 21.00-де Алғашқы адамдардың пайда болуы 1. Ғалымдардың ең ежелгі адамды атауы: . 2. "Епті адам" табылған. 3. "Епті адамның" мөлшермен өмір сүрген мерзімі. 1 млн 750 мың жыл бұрын 4. «Тік жүретін адам»: мен . 5. Қытай адамы- 6. Питекантроптардың алғаш қаңқасы 1891 жылы табылды: Ява аралынан 7. Жер бетінде бұдан 100-35 мың жыл бұрын өмір сүрді: Неандертальдықтар. 8. Неандертальдық адам табылды: Германиядан 9. 1938 ж Өзбекстаннан неандертальдық баланың сүйегі табылған үңгір: Тесіктас 10. Жер бетінде 40-35 мың жыл бұрын өмір сүрген адам: «Саналы адам» 11. Бұрыңғы адамдарға қарағанда көптеген жетістіктерге жеткен адам өкілі- сапалы адам 12. «Саналы адам» сүйегі алғаш рет табылған үңгір: Кро- Маньон 13. Алғашқы адамдардың бастапқы кезендегі топтасу жүйесі: тобыр @physmath.kz Африкада Кения жеріндегі Олдувай шатқалында епті адам Питекантрон(1 млн жыл) Синантроп(500-200мың жыл) синантроп 3 14. Алғашқы адамдардың тобырдан кейінгі топтасу жүйесі: рулық 15. Рулық қауым қалыптасқан мерзім- Саналы адам тұсында 16. Алғашқы адамдардың рулық қауымнан кейінгі қалыптасу жүйесі: тайпа 17. Тас дәуірінде ру ішіндегі барлық мәселелер шешілді: жалпы жиналыста 18. Адамдар тобының - рулық қауымға айналуы- «саналы адамның» шығу уақытына сәйкес 19. Ең ежелгі адамның еңбек құралы: 20. Ежелгі адамдардың ең алғашқы кәсібі: 21. Ежелгі тас дәуірі (палеолит) қамтитын кезең: 600 мың- 12 мың жыл 22. Орта тас ғасыры (мезолит) қамтитын кезең: б.з.б.12-5 мың жыл 23. Жаңа тас ғасыры (неолит) қамтитын кезең б.3.б.5-3 мың жыл 24. Мыс-тас ғасыры (энеолит) дәуірі шамамен: б.з.б. 3000-2800 жылдар 25. Қазақстанда ең ежелгі адамдардың өмір сүрген аймағы: Оңтүстік Қазақстан 26. Қазақстан аумағында өмір сүрген адамдар замандасы: Питекантроп 27. Ежелгі адамдардың тұңғыш баспаналары: 28. Алғашқы адамдардың аулаған аңдары: 29. Ертедегі адамның маймылдардан айырмашылығы: құралдарын жасауы 30. Жер бетінің күрт суый бастауы басталды: 100 мың жыл бұрын 31. Ғалымдардың есептеуінше мұздықтың ери бастаған уақыты: 13 мың жыл бұрын 32. Ғалымдардың айтуынша, бұдан 100 мың жыл бұрын жер бетінде пайда болған мұздықтың қалындығы- 2 километр. 33. Қаратауда қара үңгірде табылған қыш ыдыстардың түптері боялды? Қызыл 34. Ежелгі адамдардың ең әуелде отты алған: Найзағайдың түсуінен жарған ағаштан @physmath.kz қашау мен үшкір тас терімшілік б.з.д. 2 млн үңгірлер мамонт пен бизон Еңбек 4 35. Рулар мен тайпалар қалыптасты (саналы әдам тұсында)- 13 мың жыл бұрын 36. Алғашқы адамдар төсеніш етті-аң терісін Алғашқы адамдардың еңбек құралдары 1. Екі жағынан егелген, өткір, ирек ара сықылды домалақ малта тас құралы- чоппинг. 2. Қаратау адамдары жасай білген тас қару- чоппинг. 3. Жамбыл обл. табылған палеолиттің 5 мыңдай еңбек құралдары: 4. Қарапайым еңбек құралы- 5. Тас дәуіріндегі шомбал тас құралдардың салмағы- 1 кг.,ұзындығы-20 см. 6. Ең көне тас құралдар табылды- Оңтүстік Қазақстаннан 7. Жамбыл обл-ғы 5 мыңға жуық тас құрал таб, тұрақтар Беріқазған,Шабақты(палеолит) 8. Орталық Қазақстанда кейінгі палеолитке жататын 300-ге таяу тас құрал шыққан ең көне мекен: Батпақ 9. Ежелгі адамдардың жіп орнына пайдаланған заттары: жануарлардың сіңірлері 10. Тас дәуірі адамдарының ине жасаған заты: үшкір сүйек 11. Қазақ жеріндегі ежелгі адамдар өлтірілген аңдардың денесін боршалап терісін сыпырған құрал атауы- 12. Қаратауда тас дәуірінде жуан ағашты кескен- Тас дәуірі (палеолит) 1. Ежелгі тас дәуірі (палеолит) қамтитын кезең: б.з.д. 2 млн 600 мың- 12 мың жыл 2. Палеолит дәуіріне жататын еңбек құралдары таб. өңір: Жамбыл обл. (Қаратау жотасы) 3. Ерте тас ғасыры тұрақтарының ең көне ескерткіштері: Шақпақата, Арыстанды. 4. Кейінгі палеолитке жататын Шығыс Қазақстандағы тұрақ- Шульбинка қашау мен үшкір заттар бифас чоппер чоппингпен @physmath.kz 5 5. Орт. Қаз. жеріндегі жүзі түзу, кейде қайқы тас пышақ қырғыштар табылған тұрақ: Семіз бұғы 6. Екі жағынан да өңделген қарапайым шапқыш тас құрал атауы: Бифас 7. Бір қабат өңделген тастың жүзін ұсақ кертік ойық арқ. өткірлеу- Ретушь әдісі 8. Сөйлеу қабілеті толық қалыптаспаған адамдар- неандертальдық адам 9. Тік жүруді, анық сөйлеуді меңгерген адамдар- 10. Батпақ тұрағының жас мөлшері - жыл. 11. Ерте тас ғасыры (ерте палеолит)- 2,6 млн жылдан 40-35 мың жылға дейін 12. Кейінгі тас ғасыры (кейінгі палеолит) кезеңі- 40 мың- 12мың Орта тас ғасыры (мезолит) 1. Орта тас ғасыры (мезолит) қамтитын кезең: б.з.б.12-5 мың жыл 2. Мезолиттің үлкен жаңалығы (1-2см) ұсақ жаңқа тастардан жасалған құрал: Микролит 3. Мезолит заманының басты жаңалығының бірі: Садақ пен жебенің жасалуы 4. Мезолит кезеңіндегі адамдардың негізгі кәсібінің бірі: аңшылық 5. Қазақстан аумағындағы белгілі мезолиттік тұрақтар саны: 20-дан астам 6. Қабырғалары терең көмілген, көлемі 40-60 шаршы метр болатын мезолиттік баспана табылған өзен: Есіл 7. Орта тас ғ-ғы балалар тобынан ересектер тобына өту ғұрпы- бағыштау(инициация) 8. Мамонттар мен мүйізтұмсықтар өліп бітті- Мезолитте 9. Егіншілік осыдан 10 мың жыл бұрын пайда болды - мезолитте сапалы адам б.з.б 30-25 мыңыншы @physmath.kz 6 10. Орта тас ғасырында қауым бөлінді - қария, ересек пен балаға 11. Алғашқы егіншілік қалыптаса бастаған дәуір: мезолит. 12. Алғашқы қауымдық егіншілікке алып келген жағдай: терімшіліктің дамуы 13. Малды қолға үйрете бастау қалыптасқан кезең: 14. Мезолит дәуірінің ерекшелігі- дәнді-дақылдар өсіру 15. Ерлер мен әйелдердің арасында жыныстық еңбек бөлінісі қалыптасты: мезолитте Жаңа тас дәуірі (неолит) 1. Жаңа тас ғасыры қамтитын кезең: б.з.б. 5-3 мың жылды. тар 2. Қазақстанда кездесетін неолит тұрақтарының ең көнесі: б.з.д. 5 мың жылдыққа тән 3. Неолит дәуірінің Шығыс Қазақстан жеріндегі тұрағы: Усть- Нарым 4. Неолит дәуірінің Солтүстік Қазақстан жеріндегі тұрағы: Пепьки 5. Неолит дәуірінің Орталық Қазақстан жеріндегі тұрағы: Зеленая Балка, Қарағанды 6. Неолиттік Сексеуіл тұрағы орналасқаи аймақ: Қызылорда облысы 7. Шақпақ (кремний) тастан жасалған ұсақ құралдар: тілекшелер, жаңқалар, нуклеустар және жебе ұштары табылды- Балқаштың солтүстігінен 8. Неолиттік саздан жасалған қыш ыдыс атауы: 9. Адамдардың дән үккішті ойлап тапқан кезеңі: 10. Неолиттік 150-ге жуық тұрақ, көне кен шығару, жерлеу орындары табылды: Жезқазған өңірінен 11. Табиғи-климаттық ортаның бүгінгі күнге ұқсас қалыптасқан кезеңі: Неолит 12. Тас өңдеу биік деңгейге көтерілген кезең: Неолит 13. Қазақстан аумағынан табылған неолиттік тұрақтар саны: 500-ден астам Мезолит жануарларды қолға үйрету, көзе Неолитте @physmath.kz 7 14. Неолит дәуірінің ең үлкен жаңалығының бірі: қыш құмыра жасауды үйрену 15. «Қыш құмыралар заманы" деп аталатын дәуір: Неолит 16. Сексеуіл тұрағындағы мал қалдықтарының 80 %-ы - қой мен сиырлардікі 17. Тұрмыста тұңғыш пайдаланылған металл: мыс 19. Неолит кезеңін қыш құмыра жасау кезеңі деп те атайды. 20. Неолитте қан жанмен байланысты екенін адамдар білген. Мұндай сенім - анимизм 21. Адамдардың азық-түлікті өздері өндіре бастаған кезеңі- неолит 22. Неолит кезеңінде еңбек құралдарының жаңа түрлері: келі, балта, қайла 23. Алғашқы адамдар еңбек құралдарының жаңа түрлері- дәнүккіш, келі, балта Мыстытас (энеолит) 1.Мыс-тас ғасыры (энеолит) дәуірі шамамен: б.з.б. 3000-1800 жылдар 2.Мыстытаста ірі екі өзгеріс орын алды: еңбек бөлінісі п.б. және аталық ру үстемдігі қалыштасты 3. Ең алғашқы ірі қоғамдық еңбек бөлінісі: Егіншілік пен мал шаруашылығы болып бөлінуі 4. Солтүстік Қазақстандағы энеолит кезеңінің ерекше ескерткіші: Ботай 5.Солт. Қазақстан жеріндегі 158 тұрғын үй табылған энеолиттік тұрақ: Ботай 6. Жылқы сүйектері өте көп табылған энеолиттік тұрақ: Ботай 7. Ботай тұрағының мерзімі- 8. Ботай тұрағы ең көп табылған- 9.Энеолиттік ескерткіштер табылған Маңғыстау жеріндегі елді мекен: Шебір 10. Шебір тұрағының тұрғындары моншақ етіп- теңіз моллюскаларының қабығын таққан. 11. Қоғамдық еңбек бөлінісі пайда болған дәуір: Энеолит б.з.б. 3-2мыңжылдық жылқы сүйегі @physmath.kz 8 12. Металдан жасалған құралдарды игере бастауы басталған дәуір: Энеолит 13. Тас дәуірі мен қола дәуірінің аралық кезеңінің ғылыми атауы- энеолит 14. Мысты тас ғасырының (энеолит) жаңа тас ғасырынынан (неолит) айырмашылығы- 15. Тас пен мыстан жасалған еңбек құралы қатар қолданылған кезең: Энеолит 16. Энеолит кезінде ең негізгі құрал жасалды- 17.Энеолитте Ботай тұрағының көлемі- 18.Бұдан 7 мың жыл бұрын адамдар үйренді- Ежелгі адамдардың қоршаған орта туралы түсінігі 1. Ежелгі адамдардың өз білімдерін суретті хат арқылы хабарлауы: Пиктография 2.Өлген адам үстіне қызыл минерал бояу себу сенімінің ғылыми атауы: Анимизм 3. Табиғаттың әрекеттеріне сиынып, құлшылық ету әрекеті: Магиялық әрекет 4. «Тотемизм»дегеніміз: Шығу тегін жануарлармен байланыстыру. 5. Табылған сүйек пен мүйізден жасалған мүсіндерінде көн кездесетін: 6. Алғашқы адамдардың табиғатқа тәуелділігінен туған: құдайға сыйыну 7. Алғашқы қауым суретшілері суретке пайдаланған- ағаш көмірін. 8.Тас дәуірінде өлімді түсінген- мәңгі ұйқыға кетуден 9. Қаратаудағы Қараүңгір мекенінен табылған қыш ыдыстың түбі қызыл боямен боялған, ал өрнегі- шұңқыр мен штрих турінде 10. Діни түсінік пайда болғаны туралы мәлімет береді- неандертальдық жерлеу ғұрпы адамзат баласының металдан жасалған құралдарды игере бастауы тастан 15 гектар мыс өңдеуді әйелдер бейнесі @physmath.kz 9 Қола дәуірі (6.3.б. 1800 - б.з.б. 900 жылдар) 1. Тастан және мыстан жасалған еңбек құралдарын ығыстырған кезең: Қола дәуірі 2. Тотыққан мыс рудасынан металл қорыту басталған дәуір- Қола дәуірі 3. Қола дәуіріндегі қоланың алыну қосындысы: Мыс пен қалайы 4. Еуразия даласындағы қола дәуірінің мәдениеті: Андронов (б.з.б. XVIII-VIIIF.) 5. Қола дәуірінің ең алғашқы ескерткіштері табылған жер: Андронов (1914 жылы) 6. Қола дәуірінде Қазақстан жерінде өмір сүрген адамдардың қоғамдық құрылысы-рулық- тайпалық құрылым 7. Қола дәуірінде 1100 тонна қалайы шығарылған кен орны: 8. есебі бойынша көне заманда Жезқазғанның 1 млн тоннадай кең өндіріп, одан 100 мың тоннадай мыс қорытылған. 9. Қола дәуірінде кенді қорыту үшін салынған күрделі құрылыстар: Қазандықтар 10. Қола дәуіріндегі ыдыс жасаудың ең бір өрістеген түрі: Көзе құмыралар 11. Солт. және Батыс Қазақстандағы Андронов мәдениетінің қоныстар саны: 80-нен аса 12. Орлармен, дуалдармен қоршалған солтүстік Қазақстандағы қоныс- 13. Қола дәуіріне тән 30 қоныс, 150 оба зерттелген аймақ: Орталық Қазақстан 14. Андрондықтардың бет бейнесін сипаттаған ғалым: Алексеев 15. Мал бағудың көшпелі түріне көшу қалыптаса бастаған дәуір: Қола 16. Теселі егіншілік ең алғаш дамыған кезең: 17. Жерленген Андроновтықтардың басы қаратылды: Оңтүстікке @physmath.kz Нарым, Қалба Сәтбаевтың Петровка, Боголюбов Қола дәуірі Батысқа, 10 18. Андроновтықтардың сүт өнімдері мен етті сақтау тәсілі: Жер еден астындағы шұңқырда 19. Орт. Қазақстан жеріндегі қола дәуірінің ең соңғы кезең мәдениеті: Беғазы-Дәндібай 20.Беғазы-Дәндібай құмыраларында- тарақжүзді және үзік сызықты үшбұрышты өрнектер көп кездеседі. 21. Беғазы-Дәндібай мәдениетінің хронологиялық ауқымы: б.з.б. XII-VIII ғасырлар 22. Тебінді жайылымға байланысты саны артқан мал: Жылқы, қой 23. Қазақстан жеріндегі қола дәуірін жоспарлы зерттеу басталған жыл: 1946 ж. 24. Қазақстанда қола дәуірін түбегейлі зерттеуді бастаған ғалым: Марғұлан 25. Қола дәуірі қоныстарының көбінесе орналасқан жері: Өзендер жағасында 26. Қола дәуірінің соңына қарай пайдаланылған қола және мыс орақтар – Қазақстанның шығысында , батысында Алексеевка, солтүстігінде , және Жетісудан табылды 27. Көкшетау жеріндегі қола шалғы табылған қоныс: Шағалалы 28. Қола дәуірі қауымында әлеуметтік теңсіздікті тудырған: Мал-мүлік теңсіздігінің шығуы 29. Мүлік теңсіздігінің қалыптаса бастаған дәуірі: 30. Қола дәуірі кезіндегі жоғары дін басылары: 31. Қола дәуірі абыздарының негізгі міндеттері: 32.Андроновтықтар таққан тұмаршалары: Жыртқыш аңдардың азу тістері 33. Қостанай Алексеев қорымынан табылған адамның бет пішінін жасаған: Герасимов 34. Біздің заманға жеткен мерекенің бірі: Наурыз мейрамы(3мың жыл бұрын) 35.Андрон тайпалары сүт өнімдері мен етті сақтаған- арнайы қазылған шұңқырда 36. Жеке меншік қалыптасты- қола дәуірінде. @physmath.kz Мало-Красноярка Степняк Қола дәуірі Абыздар Салт- дәстүрлердің орындалуын қадағалау 11 37. Нәсіл қалыптасты-қола дәуірінде. 38. Қазақстанда мекендеген адамдардың бет-пішіні туралы деректер басталады- қола дәуірінде 39.Туысқандар арасында малды бөліскендіктен-жеке меншік қалыптасты 40. «Түсі ақ сары, көзі көкшіл, бойы орташа, басы сопақтау, мұрны қоңқақтау болын келген» деп айтылған тайпалар- 41. Қыш ыдыстарға салған өнердегі стил- 42. Ресей (Челябинск) мен Қазақстан (Қостанай) шекарасында орналасқан ежелгі қалалардың ескі тұрағы-Арқайым 43. Беғазы-Дәндібай ерекшелігі - 44. Қола дәуірінің соңғы кезінде табылған бас сүйегі үлкен, беті кішкене, мұрны таңқылау - 45. Андроновтықтар өсірді: 46. Андрондықтардың тасқа салынған суреттері жерлеріндегі тас суреттерде - 47. Қола дәуірінде мал - , жер- меншігінде 48. Қола дәуірінде қайтыс болған адамды - келесі бір дүниеге ауысады ден түсінген 49. Қола дәуірінің археологиялық ескерткіштері- тұрақтар, 50. : «Андрондықтар мұрынды келген, бет сүйегі шығыңқы емес, көздері үлкен. Кескін кейпі ірі дене құрылысы мығым, жігерлі, келбетті адамдар болған» 51. Қола дәуіріндегі Андронов мәденисті қалдырған тайпалар еуропеоидтық: 52. Қола дәуіріне жататын Батыс Қазақстаннан табылған адам пішіні: 53. Қола дәуіріне тән емес ерекшелік- еңбек бөлінісі пайда болды 54. Қола дәуірінің металл кеңіштері орналасқан жерлер: Зырян, Жезқазған маңайында, @physmath.kz андрон тайпалары геометриялық. билеген адамдар, қос өркешті түйелер бейнеленген зираттар Жамбыл облысы, Ойжайлау. бидай, арпа , тары Таңбалы, Жасыбай, Хантау жабайы бұқа, жеке меншік қауым-рудың Алексеев сарғыштау, бойы орташалау ірілігінде. қыр мұрынды, ат жақты, өңі ақшыл, шашы басы домалақтау, беті жалпақтау, көзі шүніріктеу, мұршы дөңестеу 12 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly Қарқаралы, Ақшатау тауларында 55. Қола дәуірінде , ал жер- 56. Қола дәуірінен жалғасып келген салт-дәстүрдің бірі- отқа табыну 57. Қола дәуірінің ерекшелігі- Кен өндіру мен металл өңдеу ісі өркендеді 58. Орал өзенінен Енисей өзеніне дейін, Батыс Сібір жерінен Памир тауларына дейінгі аумақты алып жатқан қола дәуірі мәдениеті- Андрон 59. Қола дәуірінде малдың көп тараған түрі- жылқы мен қой 60. Қола дәуіріне жататын киіз үйдің торкөз керегелері табылды- Чаглипка, Петровка 61. Алғашқы қауымдық құрылыстың ыдырай бастаған кезеңі- қола дәуірі Темір дәуірі ( б.з.д. VIII ғасыр - б.з-дың VI ғасыры) 1. Ерте темір дәуірі кезеңі аралығы: 2. Кейінгі темір дәуір кезеңі аралығы: 3. Темір дәуірінің бөліну кезеңі: 2-ге 4. Ерте темір дәуірінде мал басының көбеюіне байланысты қалыптасқан: Көшпелі мал шаруашылығы 5. Табиғаттың дайын өнімін пайдаланған аңшы-терімшілерден көшпелілердің айырмашылығы: Өнім өндірді 6. Малды қыста жаюға байланысты қалыптасқан жайылым: Тебінді 7. Жылқыны қолға үйретуге байланысты ойлап табылған жаңалық: Үзеңгі мен яуыздық 8. Көшпелілердің жазда мал жаю орындары: 9. Көшпелердің жылы қоралары бар тұрақтары: 10. Күзеу- қыстауға жақын жайылым 11. Көшпелілердегі күзгі жайылым: Күзеу 12. Таза көшпелі тұрмыс қалыптасқан аймақтар: Батыс және Орталық Қазақстан қауымның меншігінде болды мал көшпеліліердің меншігінде б.з.б. VIII-III ғасырлар б.з.б. III - б.з. VI ғасыр Жайлау Қыстау @physmath.kz 13 13. Жартылай көшпелі мал шару-на көшуге байланысты азайған түлік түрі- ірі қара 14. Темір дәуірінде отырықшы шаруашылық өңірлері: Сырдария, Шу, Келес аңғары 15. Киіз үйдің қабырғасының атауы: Кереге (ол айқасқан қабырғаға ұқсас) 16. Киіз үйдің шаңырағын ұстап тұрған кереге байланған - уықтар. 17. Киіз үйдің ағаш қаңқасын құрайтын бөлік саны: 3-бөлік (кереге, уық, шаңырақ) 18. Дөңгелек немесе конус тәрізді киіз үй құрылымы- шаңырақ. 19. Киіз үй негізгі екі бөліктен - жабуға арналған кйізден және ағаш қацқадан құралған 20. Ертедегі көшпелілердің баспаналарында пеш орналасты: ортасында 21. Көшпелілер баспаналарындағы киелі санаған орын: ошақ мацы 22. Көшу ұраны- «тек қажеттілерді ғана алу» 23. Көшпелілердің адамгершілік және әкімшіліктің үйлесімді жүйесі назарын аударды: Қытайлардың. 24. Жарт. көшпелі мал шаруашылығы дамыды: Алтай, Жетісу таулы аймақтарында 25. Солт. Қазақстан тұрғындарының көшпелі өмір салтына ауысты: б.з.д. І мың жылдық 26. Ерте темір дәуіріне жататын Есілдің оң жағындағы зерттелген бекініс-қалашық: Ақтау 27. Ерте темір дәуіріне жататын солтүстіктегі қоныстар: Қарлыға, Кеңөткел, Бөркі 28. Сақтар заманының алғашқы кезеңінің солтүстіктегі обалары: Бірлік, Алынқаш, Покровка, Бектеңіз. 29. Ерте Темір дәуірінің Ақтау бекініс-қалашығы орналасқан жер: Есілдің он жағалауы 30. Әскери-демократияның пайда бола бастаған кезі- Темір дәуірі 31. Темір дәуіріңде кең тараған салт-дәстүр: Аттарып бірге көму @physmath.kz 14 32. Темір дәуірінде ежелгі тайпалар сыйынды: Көк тәңірге 33. Тарихтың әртүрлі кезеңіндегі бір аймақта өмір сүрген халықтардың түр-түсіндегі өзгерістерді гылым: тарихи антропология 34. Солт. Қазақстан жерінде б.з II-Ш ғ. аралығындағы өндірген металлдан жасалған заттары табылды- Шығыс Еурона, Кавказ 35. Солтүстік Қазақстан жерінен табылған темір бұйымдар көрші аймақтардан Батыс Сібір,Оралдан табылған заттардан 2- 3 ғасыр ертерек уақытпен мерзімделеді 36. 6-8, кейде 10-12 жылда бір қайталанып тұрды- жұт 37. Мүлік теңсіздігі түпкілікті орнаған дәуір: Темір 38. Әскери-демократияның пайда бола бастаған кезі: Темір дәуірі 39. Ертедегі темірді өндірудің қарапайым тәсілі: 40. Адамзат тарихындағы ерекше маңызды дәуір- 41. Пешкөріктің ең жоғары температурасы - кеңнен темір ұнтақтарын алу үшін 1530 гр қажет) 42. Солт. Қазақстан тұрғындары көшпелі өмір салтына ауысқан- б.з.б. 1 мың жылдықта 43. Ерте темір дәуірінде арнаулы рулық зираттар орналасқан жер: Қыстау маңы 44. Алғашқы қауымдық құрылыс ыдырады- темір дәуірінде 45. Ежелгі көшпеліліердің қыс жақындағанда қоныстанатын мал жайылымы- күзеу Тест1 1. Алғашқы адамдардың еңбек құралдары: А) Қазғыш таяқ,үшкір тас,шоқпар, шапқы В) Cадақ пен жебе,бумеранг С) Тұзақ,қақпан,микролит Д) Дән үккіш,қайла,балта Е) Тілгіш,қырғыш,ине 2. Ғалымдардың ең ежелгі адамды атауы: А) Тік жүретін адам @physmath.kz Пеш-көрікнеп темір 1200градус ( ал 15 В) Неандерталь С) Епті адам Д) Синантроп Е) Кроманьон 3.Ең ежелгі «епті адамның» мөлшермен өмір сүрген мерзімі: А) 1 млн.жыл бұрын В) 500-200 мың жыл бұрын С) 100-35 мың жыл бұрын Д) 40-35 мың жыл бұрын Е) 2,5 млн жыл бұрын 4. Питeкантроптың қаңқасы алғаш рет Ява аралынан табылды: А) 1891 жылы В) 1895 жылы С) 1927 жылы Д) 1959 жылы Е) 1897 жылы 5. Тас дәуірі (палеолит) қамтитын кезең: А) Б.з.д 12-5 мың жыл В) Б.з.д 5-3 мың жыл бұрын С) Б.з.д 2 млн. 600 мың-12мың жыл бұрын Д) Б.з.д 3 мың – 2800 жыл бұрын Е) Б.з.д 2800-900 жыл бұрын 6. Екі жағынан да өңделген қарапайым шапқыш тас құрал атауы А) Сына В) Шапқы С) Бифас D) Чоппер Е) Қырғыш 7. Мезолит заманының басты жаңалығының бірі А) Тобырдың қалыптасуы В) Тас құралдарын ойлап табу С) Садақ пен жебенің жасалуы D) Теселі егіншіліктің дамуы Е) Мал шаруашылығының қалыптасуы 8.Орта тас ғасырындағы балалар тобынан ересектер тобына өту ғұрпы @physmath.kz 16 А) Жетілдіру В) Бағыштау (инициация) С) Дағдыландыру D) Үйрету Е) Кәмелеттік 9. Малды қолға үйрете бастау қалыптасқан кезең А) Ертеполеолит В) Орта полеолит С) Энеолит D) Мезолит Е) Қола дәуірі 10. Мезолит заманының үлкен жаңалығы болып саналатын ұсақ жаңқа тастардан жасалған құралдар атауы А) Қырғыш В) Микролит С) Ретушь D) Тескіш Е) Бифас 11. Бір қабат өңделген тас құралдың жүзін ұсақ кертік ойықтар жасау арқылы өткірлеу әдісі А) Егеу әдісі В) Қайрау әдісі С) Кесу әдісі D) Ретушь әдісі Е) Қашау әдісі 12. "Саналы адам" сүйегі алғаш рет табылған үңгір А) Неандерталь В) Тесіктас С) Олдувай D) Кро-Маньон Е) Шабақты 13. Африкада Кения жеріндегі Олдувай шатқалынан табылды: А) Тік жүретін адам В) Епті адам С) Синантроп Д) Питекантроп @physmath.kz 17 Е) Кроманьон 14. Aдамзат дамуының «епті адамнан» кейінгі келесі даму кезеңі: А) Епті адам В) Тік жүретін адам С) Неандерталь Д) Андроновтықтар Е)Кроманьондықадам 15.Адамзат металдан жасалған құралдарды игере бастады: А) Кейінгі палеолит B) Қола дәyipi C) Энеолит Д) Мезолит Е) Teмip дәyipi 16. Ең бipiнші қолданылған металл: A) Қола В) Қалайы С) Teмip Д) Күміс Е) Мыс 17. Тас пен мыстан жасалған енбек құралы қатар қолданылған кезең: А) Қола B) Мезолит C) Энеолит Д) Teмip Е) Неолит 18. Аталық ру үстемдігі қалыптасты: А) Энеолит B) Неолит C) Мезолит Д) Кейінгі палеолит Е) Орта палеолит 19. Солтүстік Қазақстандағы Ботай тұрағының мepзiмi: А) Б.з.б. 3-2 мыңжылдықтар B) Б.з.б. 4-3 мыңжылдықтар C) Б.з.б. 5-4 мыңжылдыктар @physmath.kz 18 Д) Б.з.б. 2-1 мың жылдықтар Е) Б.з.б. 6-5 мың жылдықтар 20. Teмip дәyipiнің қамтитын аралығы: А) Б.з.д. 18-10 ғасыр В) Б.з.д. 16-8 ғасыр С) Б.з.д. 8 ғасыр б.з-дың 6 ғасыры Д) Б.з.б. 12-8 ғасыр Е) Б.з.б. 14-6 ғасыр 21. Солтүстік Қазақстан жеріндегі 158 тұрғын үй табылған энеолиттік тұрақ: A) Сексеуіл B) Шабақты С) Ботай Д) Пеньки Е) Усть-Нарым 22. Энеолиттік ескерткіштер табылған Маңғыстау жеріндегі елді мекен: A) Ботай B) Шабақты C) Бөріқазған Д) Шeбip 23. Қола дәуірінде 1100 тонна қалайы шығарылған кен орны: А) Қарқаралы, Ақшатау В) Қаратау жоталары С) Нарым, Қалба Д) Жезқазған, Ақшатау Е) Тарбағатай, Сауыр 24.Андрондыктардың сырт бет-бейнесін сипаттаған ғалым: A) Ақышев B) Алексеев C) Алпысбаев Д) Герасимов Е) Массон 25. Неолиттік саздан жасалған қыш ыдыс атауы А) Астау В) Саба. С) Тостаған. @physmath.kz 19 D) Шара. Е) Көзе 26. Қанай қонысынан табылған тас құралдардың пайдаланылған уақыты: А) 160 – 145 мың жыл бұрын В) 140 – 132 мың жыл бұрын С) 156 – 143 мың жыл бұрын 27. Мустье кезеңінің тұрақтарының ең күрделісі, Оңтүстік қазақстан жеріндегі тұрақ: А) Обалысай В) Мұзбел С) Ш.Уәлиханов 28. Орталық Қазақстаннан табылған ашель кезеңінің ескерткіші: А) Бөріқазған В) Құдайкөл С) Қызылрысбек 29. Рудың құрамына кіретін адамдар арасында некелесуге тыйм салу ғұрпы: А) Экзогамия В) Эндогамия С) Инициация 30. Рулық қауымның пайда болуы шамамен шығу уақытына сәйкес келеді: А) епті адамның В) саналы адамның С) синантроптың 31. Ру басшылары: А) жауынгерлер В) егіншілер С) көсемдер 32. Тұрақтың жас мөлшері б.з.б. 30 -25 мыңыншы жыл, бұл жерден барлығы 300-ге таяу тас құралдар шықты: А) Ботай В) Батпақ С) Майбұлақ Д) Семізбұғы @physmath.kz 20 Е) Қанай 33. Жанаурлардың мойнына немесе аяқтарына оралып, құлататын жіп байланған тастар аталады: А) дротик В) гарпун С) болос 34. Дөңгелек өзектастың шетінен ортасына қарай жару арқылы тас жарықшаларын алу әдісі: А) нуклеус әдісі В) ретушь әдісі С) қыстырма әдісі 35. Көлемі 35 сантиметрге дейін жететін, екі жағынан ұсақтап жарып жасалған құрал: А) жарғыш В) қол шапқы С) бифас 36. Қазақстан аумағында алғашқы адамдар шамамен пайда болды: А) 1 млн жылдай бұрын В) 500 мың жыл бұрын С) 2,6 млн жыл бұрын 37. Ашель кезеңінің қамтитын уақыты: А) б.з.б 2,6 млн – 40 мың жыл В) б.з.б. 800 – 140 мың жыл С) б.з.б. 140- 40 мың жыл 38. жамбыл облысынан табылған палеолит дәуірінің бес мыңнан аса еңбек құралдарының бәрі: А) балға мен бұрғы В) қашау мен үшкір заттар С) найзаның ұштары мен пышақтар 39. Кейінгі палеолитте қалптасқан адам: А) епті адам В) қытай адамы С) саналы адам Д) үңгір адамы Е) тік жүретін адам 40. Кроманьондық адамның табылған жері: @physmath.kz 21 А) Англия В) Германия С) Франция Д) Африка 41..Беғазы-Дәндібай мәдениетіне жататын құмыралардағы өрнектер түрі: A) Қошқар мүйізді өрнектер В) Толқын тәрізді және геометриялық өрнектер C) Тарақ жүзді және үзік сызықты үшбұрышты D) Доштелек пен штрих E) Аң аулау суреттері 42. Тас дәуір мен қола дәуірінің аралық кезеңі A) Мустьс В)Энеолит C) Неолит D) Темір дәуірі E) Мезолит 43. Ежелгі адамдарда діни түсініктердің пайда болғаны туралы байқалады: A) неандертальдық адамдардың жерлеу ғұрпынан В)питекантроп адамдардың жерлеу ғұрпынан С) синантроп адамдардың жерлеу ғұрпынан D) андроновтық адамдардың жерлеу ғұрпынан E) епті адамдардың жерлеу ғұрпынан 44. Қола дәуіріне жатпайтын қоныс: А.Қанай В) Мало-Красноярка С) Степняк D) Шағалалы Е. Беғазы 45..Ресей мен Қазақстан шекарасында орналасқан ежелгі қаланың орны A)Тасты-бұлақ B) Құдайкөл С.Арқайым D) Шатпакел @physmath.kz 22 E) Бөріказған 46..Андрондықтардың тасқа салынған суреттері табылған жерлер: А. Таңбалы, Жасыбай, Хантау В.Қаратау жоталары C)Атасу, Бегазы, Дәндібай D)Алтай, Нарын, Зырян 47. Солтүстік және Батыс Қазақстандағы зерттелген Андрон мәдениетінің қоныстар саны: A)50-ден аса В)18-ден аса С)100-ден аса Д)35-тен аса Е.80-нен аса 48. Қола дәуіріне жататын Солтүстік Қазақстандағы мекен: A)Дәндібай В. Петровка С)Атасу Д. Қызылжар Е.Беғазы 49. Қарағанды облысынан табылған тас дәуіріне тән қыш ыдыстарда бейнеленген өрнек: A)Аңдық В)Тарақ тісті С. Полихромдық D) Геометриялық Е) Зерлеу 50. Адамдар саз балшықтан қыш ыдыстардыжасап бастауды үйренді: A) Ерте палеолит B)Неолит С. Андрон дәуірінде Д) Мезолитте Е.Кейінгі палеолитте 51. Қыш құмыралар заманы деп аталған дәуір: A)Темір дәуірі В) Кола ләуірі @physmath.kz 23 Telegramканал С) Мезолит Д.Энеолит E) Неолит 52. Қазақстан аумағындағы белгілі тұрақтардың саны: A) 20 -дан астам В)10-тан астам С.50- ден астам Д) 70-ке жуық Е) 100-ден астам 53. Питекантроптың қаңқасы алғаш рет табылды: A) Германиядағы Неандерталь B) Африканың оңтүстік шығысы C) Оңтүстік Қазақстан, Қаратау жоталары Д) Франциядағы Кроманьон үңгірі E) Ява аралы 54. Ерлер мен әйелдер арасында бөлінісі қалыптасты: A) Палеолит В) Мезолит С)Неолит Д) Энеолит E) Қола дәуірі 55. Андронов мәдиентінің таралу аумағы A) Дон мен Дунай аралыгы B)Арал теңізінің Енисей өзеніне дейін C) Орхон өзенінен Дунайға дейін Д.Жайық өзенінен Енисейге дейін E)Балқаш көлімен Каспий аралығы 56. Палеолит ашель жататын Қаратаудағы тұрақтар: A) Сексеуіл, Қарасу В) Кұлайкол, Козыбай С) Атасу, Пеньки D) Арал, Ботай E) Бөріқазған, Тәңірқазған 57.Семізбұғы тұрағы орналасқан аймақ: A) Батыс Қазақстан В) Шытыс Қазақстан С) Орталық Қазақстан @physmath.kz 24 D) Оңтүстік Қазақстан Е) Солтүстік Қазақстан 58. Маңғыстау жеріндегі мезолит тұрағы A)Виноградовк В) Қызылсу С) Япленко D) Тельман Е) Дүзбай 59. Көкшетау маңындағы мезолит турағы: A) Виноградовка В) Қызылсу С) Явленко D) Тельман Е) Дүзбай 60.. Адамдардың дануккішті ойлап тапқан кезеңі: A)Неолитте В) Мезолитге Қола дәуірінде С.Қола дәуірінде D) Темір дәуірінде Е) Палеолитте 61. Аталық ру орнай бастады А.Мезолит В) Палеолит С) Неолит D)Энеолит E) Қола дәуірі 62.Адамдардың шығу тегін жануарлармен байланыстырудың ғылыми атауы: А. Тәніршілдік В)Тотемизм С) Пиктография Д) Анимизм Е) Фетишизм 63. Орталық Қазақстандағы ортаңғы қола кезеңі: A) Аркайым В) Алакол С) Атасу @physmath.kz 25 D) Нұра Е)Беғазы-Дәндібай 64. Мал бағудың көшпелі түрі қалыптаса бастаған дәуір: A) Неолит В) Энеолит С) Қола D) Палеолит Е) Темір 65. Андрон мәдениетін құрайтын екі дербес мәдениет: A) Атасу, Нұра В.Бегазы, Дәндібай С.Алакөл, Федоров D) Алекесев, Шағалалы Е) Степняк, Ачинск 66.Ерте қола-Нұра мерзімі: A) Б.3.б. ХҮШ-ХYІ ғасырлар В) Б.з.б. XYІ-XII ғасырлар С) Б.з.б. XII-YIII гасырлар Д. Б.з.б, Х- YІІ гасырлар E) Б.з.б. Y-ІІІ гасырлар @physmath.kz 26 Telegramканал Сақтар 1. Сақ мәдениеті тараған дәуір- темір 2. Сақтар тур. мәлімет-жазба сақталған елдер: Грек, парсы авторларының шығармалары 3. Сақтар туралы дерек қалдырған грек авторы: 4. Парсы жазбаларындағы "сақ" сөзінің мағынасы: еркектер 5. Иран жазбаларындағы "сақ" сөзінің мағынасы: жүйрік атты турлар 6. Ежелгі грек авторларының сақтарды атауы: Азиялық скифтер 7. Ежелгі грек авторы Герадоттың сақтарды атауы: Массагет 8. Грек деректеріндегі көшпелілердің тағы да бір атауы: Дайлар 9. Сақтар туралы "дұшпанға-қатал, досқа-адал" деп баяндайтын: грек авторлары 10. Сақ әйелдері туралы: «ержүрек келеді, соғыс қаупі төнгенде ерлеріне көмектеседі» деп баяндайтын грек авторы: 11. - Сақ әйелдерінің ержүректігі айтылады 12. Аргиппейлер туралы: «олардың әрқайсысы қыста ағашты қалың ақ киізбен жауып, соның астына паналайды, деп жазған- Геродот 13. Сақ жауынгерлерінің ежелгі үнді-иран тіліндегі атауы: «Арбада тұрғандар" 14, Сақ қоғамындағы «сегізаяқтылар» деп аталғандар: малшылар мен егіншілер 15. Сақтарды "Әлемдегі ең әділ, ең шыншыл халық" деп есептегендер: 16. : Сақтар"Садақпен,қылышпен және қола балталармен қаруланған, сауыт киген" 17. "Киімі мен өмір сүру дағдысы скифтерге ұқсас" деп сақтар туралы жазған: Геродот Геродот Құдіретті Ктесий Грек авторы Ктесийдің жазбаларында Гректер Страбон дерегінде @physmath.kz 27 18. Герадот жазбаларындағы сақтардың қыс кезіндегі мекені: Ағаш үйлер 19. Сақтар туралы "Құдай деп олар күнді есептейді және оған жылқыны құрбандыққа шалады" деп жазған: Страбон 20. Томирис "Әйел болса да қорыққан жоқ" деп жазған Рим тарихшысы: Помпей Трог 21. Сақ жерінде Кирдің өлтірілгендігін жазған: Геродот 22. Парсы сарайында көп тұрып, сақтардың тәрбиелігін жазған (парсы сліндегі ат жарысы туралы, онда сак жігітінің мәреге I- ші жеткені туралы) - Кеенофонт 23. Сақ малшысы "Шырақ" туралы суреттейтін грек тарихшысы: Полиэн 24. Сақтардың А. Македонскийге қарсы ерлік күресі туралы жазган: Арриан 25. Томирис пен Кир шайқасы туралы жазған Рим тарихшысы: Помпей Трог 26. Сақтар туралы " олардың бәрі ақкөңіл және уәдеге берік" деп жазған: Страбон 27. «Ақ жалды жүйрік аттың иелері" деп - аргипейлер тайпасы 28. : «скифтер мен Спитамен атты әскері македондықтарды қоршауға алып, садакпен қырып тастады» 29. Сақтарда жауынгерлерді Үнді-Иран тілінде «ратайш» «арбада тұрғандар» 30. Ежелгі сақ тайпасы аргиппейлер туралы жазған- Геродот 31. Қазақстанда шығыстан батысқа қарай бөліп жатқан аласа таулар желісі: Сарыарқа 32. Ежелгі заманда Сарыарқаның солтүстік батысын мекендеген: Аргиппейлер 33. Ежелгі заманда Сарыарқаның орталығын мекендегендер: Исседондар 34. Геродот жазбаларында орталық Қазақстанды ертеде мекендеген- яргинейлер, исседондар 35. Ежелгі заманда Сарыарқаның шығысында мекендегендер: Аримаспылар @physmath.kz аталады (латынша) Арриан 28 Telegramканал 36. Геродот жазбасында савроматтардың "биік таулардың бауырында" тұрған көршілері 37. Аргиппейлердің шығысқа қарай орналасқан көршілері: Исседондар 38. Парсы жазбаларында Жетісу, Сырдарияның орта ағысында тұрған сақтар: Тиграхауда 39. Тиграхауда сақтарының қоныстанған аумағы: Оңтүстік Қазақстан 40. Парсы жазбаларындағы теңіздің арғы жағындағы сақтар: Сақ-парадарайа 41. Мұрғаб өзенінің жағасындағы сақтар атауы: хаумаварга 42. Сақ-парадарайаларының оңтүстігінде қоныстанған сақтар атауы: Хаумаваргалар 43. Арал теңізінің Солт-Шығысында - дай, аргиппей,исседон тайпалары. Бұл тайпалар Орал тауының оңтүстігін, солтүстік, орталықты мекендеген. 44. Сақтарда тайпалар мен рулар арасындағы даулы мәселелерді шешті Тайпа көсемі 45. Сақ қоғамындағы адамдар тобы: Жауынгерлер, абыздар, малшылар мен егіншілер 46. Сақ қоғамындағы абыздардың танымал белгісі: Тостаған мен ерекше бас киімі 47. Сақ жауынгерлерінің киім түсі: Қызыл және сары-қызыл 48. Сақ қоғамындағы малшылар мен егіншілердің киім түсі: Сары, көк 49. Сақтардың негізгі шаруашылығы: 50. Сақтар өмірінде аз өсірілген мал түрі: 51. Сақ жеріне Кир бастаған парсы әскерлерінің басып кірген уақыты: б.з.б. 530 ж 52. Дарий бастаған парсы әскерлері жорығының мерзімі. б.з.б.519 53. Сақ патшайымы Томиристің өмір сүрген мерзімі: б.з.б. 570-520 ж. 54. Сақтардың парсы патшасы Кирге қарсы күресін басқарған: Томирис 55. Жазба деректердегі жау қолына түскен сақ патшасының баласы- @physmath.kz Мал шаруашылығы Ірі қара 29 Telegramканал 56. Б.з.6. 519 ж. Дарий патшаға қарсы соғысқан сақ көсемі- Скунха. 57. Дарийдың "Бехистун" жазуындағы сөздері ""мен әскеріммен сақжеріне жорыққа шықтым» 58. Грек Македонга қарсы Спитамен партизандық соғысын жүргізді- 3 жыл 59. Сақтардың парсы құрамында Марафон шайқасына қатысты: б.3.б. 490 ж 60. Б.3.б. IV ғасырда сақ жеріне қауіп төндірген A. Македонский 61. Грек-Македон басқыншыларына қарсы күресті басқарған сақ жауынгері: Спитамен 62. Б.з.б. 248-247 ж. дайлардың апарн тайпасынан шыққан Арсақ бастаған көшпелілер- 63. Сақ қоғамында басшының жоғары лауазымы- 64. Сақтарда ағаш қынды қанжар- Ақинақ 65. Көшпелілердің қару ерекшелігін жазған Македонскийдің тарихшысы: Арриан 66. Сақтар құрамына кірген тайпалар: Аримаспы, аргиппей, исседон... 67. Зайсан ауданында сақ дәуірінің -200-ден аса обалары орналасқан (олардың 50-деп астамы натша- ақсүйектердікі) 68. Шілікті қорғанындагы алтын қаптырма-түймешектердің саны- 4325 69. Б.з.б. VIII ғ. жататын Шілікті қорғанын зерттеген- Төлеубаев 70. 1960 ж. зерттелген"Алтын қорғаны" - Шілікті 71. Шіліктінің No1 обасынан Әбдеш Төлсубаев тарапынан ашылған патша жерлеу орны Қазақстан тарихы ғылымында танымал болып отыр- алтын киімді адам 72. Шілікті алып қорғанның биіктігі - 8-10 метр 73. Зайсан ауданында патша қорғандарының ең көп шығарылған жері: Шілікті 74. 13 қола жебе табылған қорған: Шілікті @physmath.kz Парфия мен Германияның аймақтарын басын алған. патша 30 75. Шіліктінің No 5 обасынан табылған қаптырма- түймешектердің саны- 76. табылған заттар жатады- 77. Шіліктіден табылған ең қызықтысы сөл замандағы биліктің белгісі - алтын бесжұлдыз 78. Шіліктіден майлы бояумен бұғының суреттері салынған- тақтай қалдығы табылды 79. Қабір ішінен бүркіттің, қабыланның мүсіндері, қабан, балық бейнелері, қанаттары жаюлы құс түрінде алтын қаптырма табылды- Шілікті 80. Қабірхана ішінен бұғының суреттері салынған тақтайлар табылған сақобасы: 81. Есік қорымынан- 82. Сақтарда Шілікті қорымынан табылды - а 83. Берел қорымынан- 84. Берел қорымында мәйіт астау-саркофагқа салынған, қабір жанынан 16 аттың қаңқасы табылды. 85. Шығыс Қазақстан аумағын ертеде мекендеген: Аримаспылар 86. Шығыс Қазақстанның ертс темір дәуірінің б.з.б. V-IV F. аралығын қамтитын: Берел кезеңі 87. Берел қорымдарының орналасқан жері: Катошқарағай ауданы 88. Жайпақ түпті қыш ыдыстар тән мәдениет: Берел мәдениеті 89. 1998-1999 жылдары Берел кезеңінің No11 обасын ашқан археолог: Самашев 90. Бұзылмай сақталған 13 жирен ат табылған темір дәуірінің қорғаны: Берел No11 оба 91. Аттар өз иесін жорыққа апара жатқандай, әскери дайындықпен көмілген қорған: 92. Берел мәдениетінің ерекшелігі- 93. Берелдегі No11 обада жерленген- 94. Алматының шығысындағы белгілі сақ обасы: 95. Есік обасынан табылған бұйымдар саны: 96. Есік обасынан табылған 26 таңбадан тұратын жазуы бар зат: Күміс табақша @physmath.kz 500-ден Шілікті б.з.б. YII-YI ғ. 40-тан астам оба табылды 51об 40-тан астам оба табылды Үлкен Берел жайпақ түпті қыш ыдыс ер адам мен егделеу әйел Есік обасы 4000-нан астам 31 Telegramканал 97. Антропологтардың анықтауынша Есік обасындағы адамның жасы: 17-18 98. Сақ Есік қорғанынан табылған тостағандағы таңба- әріп саны: 26 99. Іле өзенінің оң жақ жағалауындағы сақ қорымы: 100. Бесшатыр қорымындағы обалар жиынтығы: а 101. Бесшатыр обасының мерзімі: б.з.б. V-IV 102. Сақтар дәуіріндегі Іле өзені жағасындағы ең маңызды ескерткіштердің бірі: Бесшатыр 103. Бесшатырдан табылған зат 104. Ғалымдар Үлкен Бесшатыр обасын (Іле озені, Желшалғыр тауы)-патша қорғаны деп атаған 105. Б.3.б. V-IV ғасырға жататын оба- Бесшатыр қорғаны 106. Орт. Қазақстандағы ерте темір дәуірінің ескерткіштері: «Мұртты қорғандар» 107. Мұртты қорғандардың шығыска бағытталуы - күнге табынғандығып білдіреді. 108. Сарыарқаның ерте темір дәуірі ескерткіштері: Тасмола мәдениеті 109. Ерте темір дәуірі ескерткіші Тасмола мәдениетінің табылған аудан: Екібастұз 110. Тасмола мәдениетін қалдырған тайпалар: 111. «Мұртты обалар» көп тараған аймақ: 112. Тасмола мәденистінің ерекшелігі - қатар жерлеуінде 113. Тасмола мәденистіндегі «Мұртты обаның":4 түрі белгілі 114. Кейбір ғалымдардың пікірінше, - "мұртты қорғандар» бағдаршам рөлін атқарған 115. Мұртты обалардың мерзімі- 116. Тасмолаға ұқсас ескерткіш табылды- (аргнней) 117. Қызылорда обл-ғы б.з.б. IV -б 3. XIII ғ-на жататын ежелгі қалашық: Шырық-Рабат 118. Сақ жауынгерлерінің темір қару жарағы мен сауыт сайманы таб, жер: Шырық-Рабат -акниақ, қола жебе, темір 31 об Бесшатыр пышақ, шаш түйрегіш, ақық моншақ. б.з.б. 7-1 г. Исседон Орталық Қазақстан адам мен жылқыны Ұлыбай атырабынан @physmath.kz 32 Telegramканал 119. Қызылордадан 300 шақырым жердегі сақ қаласының орны: Шырық Рабат 120. Шырық Рабат қаласының күзе : мұнаралары бар орталығы: Цитадел 121. Сақ-апасиактардың орталығы- Шырық-Рабат 122. Қыш күйдіретін пеш, қол диірмен тасы, тары қалдықары табылған сақ қаласы: Бәбіш-Молда 123. Б.3.б. VII-VI ғасырда шыққан өі ер: Аң стилі 124. Сақтарға Ираннан тараған "өмір ағашы" дейтін аңдық бейне: Арыстан бейнесі 125. Б.з.б. VII ғасырдан бастап далалы аймақтарда пайда болған бейнелеу: Аңдық стиль 126. Аңдық стиль пайда болған ғас р: б.з.б. VII ғасырда 127. "Аң стилі" дәстүрімен сақтар жорықтар кезінде танысқан ел: Алдыңғы Азия мен Иран 128. Сақтар мәдениетінің гүлденуі- 1298. "Аң стилі" 2 жағдайда сипаттала цы: жануарлар, олардың қимыл-қозғалысы. 130. Тас дуалдың маңайына орнала тырылған- ірі тас бағандар (менгир) 131. Сақ дәуірінің басында қола дәуірі аяқты мәйітті -тас сандықшаға, кейін қабірге жерлеген. 132. Сақтар аңшылық және соғысқ: арнап жасаған- күйме 133. Сақтар бөренелерді бір-біріне тығыз орналастырып жасаған табыт: Саркофаг 134. Сақтар обасындағы сағанаға ж р астымен келетін арнайы жол: Дромос 135. Сақдәуірінің негізгі кездесетін археологиялық ескерткіштері: обалар 136. Сақ, сармат, үйсіндердің келбеті цроновтарға ұқсастығын айтқан антрополог: О.Смағұлов 137. Аргиппей, сармат, савроматта - бір халықтың атауы 138. Алтайда алтын мен темірдің көп болуына байланысты шыққан тайна атауы- аримаспы 139. Сақтарда моңғолоидтық белгі ер басым өңір: Солт, және Шығыс Қазақстан 140. Моңғолоидтік белгілер пайда бола бастады - сақтарда @physmath.kz б.з.б. 7-5 ғ. аңдар мен 33 Telegramканал 141. Сақтарда малшы мен егіншіні "8 аяқты" деп атаған, бұл екі огізі барлар" 142. Сақтардың суғару каналдарының іздері кездесетін жер- Шырық Рабат, Талғар (Талхиз) маңы 143. Б.3.б. VI-III ғ. сақтар сауда жасаған елдер- Қытай, Үндістан, Персия 144. Б.з.б. VI-III г. сақтардың Қыта імен сауда жасағандығының белгісі- сақ обаларының табылған қытай айналары 145. Дайлардың Апарн тайпасына: шыққан- Арсақ 146. Александр Македонскийдің шығысқа қарай жүретін жолын бөгеген тайпа- сақ 147. Сақтар құл еңбегін пайдаланді і- 148. Сарматтар жаулаушылық жорық қатар жасады- Азия мен Солт. Кавказға 149. Сақтар грек гарнизоны орнала қан мына қаланы қоршады: Маракана (Самарқанд) 150. Сақтардан кейін Жетісуды меі зндеген -Үйсіндер 151. Аргипейлерге тән Тасмола ениетіне ұқсас ескерткіш- Ұлыбай 152. Скифтерді Каспий теңізінен бастап «дайлар» деп атаған: 153. Страбон сақтар туралы : олар ат құлағында ойнайды, тамаша даяу жауынгер, садақ, қылыш, қола балтамен қаруланған. Шайқас кезінде алтын белдік тағады, ат ауыздығы мен ер тұрмандарын агыннан жасайды. Күміс олардың елінде болмайды, темір аз, бірақ мыс пен алтын көп кездеседі. 154. Страбон: сақтар скифтер си малшылықпен және балық аулаумен күн көреді. 155. Геродотты "Тарихтың атасы " деп атаған: Цицерон 156. Геродот: Сақтар (масагеттер) соғыстың екі тәсілін ат үстінде және жаяу соғысқан. 157. Геродот: сақтар найза ұшы, : жебе мен қылышты мыстан, бас киімдері мен белдіктері, ср- тұрмандары алтынмен әшекейленген. Аттың сауытын да мыстан жасайды. Темір мен үй шаруашылығында Алдыңғы Страбон «География» еңбегінде "География" еңбегінде @physmath.kz 34 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly күмісті пайдаланбайды, себебі бұл металлдар бұл елде аз, керісінше алтын мен мыс көп. 158.Геродоттың жазуынша сақ роматтардың тілі- скиф тіліне жақын 159. Өркениетпен қатынас жасаған ел- 160. Алтын адам теңестірілді- Үйсіндер (б.з.д. ғасыр - 6. 3. IV ғасыр) 1. Үйсін мәдениеті ескерткіштерінің негізінен шоғырланған өңірі: Жетісу 2. Үйсін атауының қытай жазбалары інде кездесе бастауы: Б.з.б. II ғасыр 3. Үйсіндер тур. "ат жақты, ина, сары шашты" деп жазған: Қытай жазбалары 4. Үйсіндер астанасы ретінде атала ын қала: Қызыл аңғар (Чигу, Чигучен) 5. Үйсіндердің шығу тегі туралы м: тімет қалдырған тарихшы: Сыма Цянь 6. Үйсіндер саяси және сауда қары» -қатынас жасаған ел: Қытай 7. Үйсіндердің солтүстік батыстағы көршісі: 8. Үйсіндер басшысының атауы: ) 9. Үйсін гуньмосына бағынған тайпа кесемдерінің атауы: Бек 10. Үйсін қоғамындағы қатардағы адамдардың мөрлері: балшық пен тастан жасалды 11. Үйсін қоғамында дәулетті адамдардың киімі көбінесе тігілді: Жібектен 12. Үйсіндерде мүлік теңсіздігі болғандығын дәлелдейтін: жерлеу орындары 13. Деректердегі үйсін гуньмосының қытай ханшайымына үйлену уақыты: Б.з.б. 107 ж. 14. Үйсіндерде егіншіліктің болғандығын дәлелдейтін дерек кездескен қыстау: Ақтас 15. Үйсіндердің тұрақты үйлері орналасқан жер: тау бөктерлерінде @physmath.kz сақтар күн құдайына Қаңлылар Гуньмо (күнби 35 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 16. Үйсіндерде әулеттің зираты орналасқан жер: қонысқа жақын жерлерде 17. Үйсіндердің сұйық тағамға арналған негізгі ыдыстары: былғарыдап жасалды 18. Үйсіндерде жақсы дамыған кәсіп: тері өңдеу 19. Үйсіндерде саз балшықтан ыдыс жасаумен айналысқан: әйелдер 20. Үйсіндердің зергерлік бұйымдары табылған қорым: Ақтас 21. Үйсіндерде жерленген адамның басы қаратылған тұс: Батысқа 22. Ертедегі үйсіндердің құрбандықтары арналды: жаратушы күшке 23. Үйсіндердің қыш заттары мен ыдыстарындағы салынған сурет: күннің суреті 24. Жетісу жеріндегі ежелгі үйсіндердің мүсіндік бейнесін жасаған: Герасимов 25. Жетісудағы үйсін мәденистіне ұқсас ескерткіш табылған өңір: Тарбағатай теріскейі 26. Б.з.б. ІІ-І ғасырларда Қытай елімен сауда байланысын жасаған сл: мемлекеті 27. Үйсіндерде әйел адамның бас тәжісі (диадема) табылған жер- Қарғалы 28. Қытай деректерінде үйсіндер халқының саны: 630 мың; әскер саны - 188 800 29. Үйсіндер үйлерін тұрғызған- 30. Билсуші мен әскербасы, ауқатты адамдар мөрлері- 31. « мағынасы- көшпелі мемлекет дегенді білдіреді 32. Үйсіндерде мата тоқу үшін - «өрмекке» ұқсас тоқыма кермесі қолданылған. 33. Үйсіндер алғанғында тәуелді болған- ғұндарға 34.Б.3.б. ПІЛ-І г. Тарбағатай теріскей далаларында мекендеген үйсіндерге ұқсас тайпа- үрге тайнасы 35. Қытай жазбасында- үйсіндер сгіленілікпен, бау-бақшамен айналыснаған, тек оты, суы мөл жерге көшеді. @physmath.kz кірпіштен және тақтатастан алтын және мыстан жасалды Усупго», «Синго» 36 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 36. Үйсіндерге егіншілік 37. Ақтас қыстауынан табылған заттар- тас дәнүккіш 38. Үйсіндер сәнді бұйымдар жасауда пайдаланатын түстері- ақ, көгілдір, қызыл 39. Үйсіндерде моншақ жасаған бағалы тастар- ақық, гауһар,жақұт 40. Үйсіндердің тілі туралы дерек кездеседі: 41. Үйсіндер өсірген дәнді дақылдар: 42. Үйсіндер мәдениеті 700 жылдай уақыт өмір сүрген. 43. Қызыл Аңғар (Чигучен не Шу) қаласы Ыстықкөл мен Іле өзенінің оңтүстік жағалауы аралығында орналасты. 44. Үйсіндердің үлкен гуньмосы Чигу қаласында тұрды. 45. «Менің жайылымыма ешкім мал жаймасын» деген сөздер кездеседі: . 46. 47. Зергерлік бұйымдарға түрлі асыл тастардан көз салудың ескерткіштердің тамаша үлгілері табылды: Ақтас қорымныц. 48. Герасимовтың зерттеуінше Жетісу үйсіндерінің басы сопақ та емес, жалпақ та емес, орташа болған. Маңдайы тайқы, бет сүйегі шығыцқы 49. Монғолидтық белгілер еркектеріне қарағанда әйелдерінде басымырақ болды- үйсіндерде 50. Үйсіндер мата тоқу үшін қолданылған қарапайым құрал- керме 51. Герасимов қалпына келтірген мүсіндік бейне- үйсіндердікі 52. Жерлері тегіс шөптесін, жаңбырлы әрі суық- үйсіндер туралы- қытай жазбасында 53. Хань хропикасындағы (Қытайдың) жазуға қарағанда, б.з.б. 107 жылы үйсін гуньмосы қытай ханшайымына үйлену үшін қытай патшасына сыйлық ретінде жіберді: 54. Қасқырлар оны емізген деген тайпа - 55. Үйсін тайпасының алтын тәтісі (диадемасы) табылған жер- Қарғалы 56. Үйсіндердің шығыс шегі- Бесбалық (қытайдың солт- батысы), батысы- Мойынқұм мен Балқаш өңірлерінде @physmath.kz суармалы , тәлімді тас кетпен, қола орақ, Арпа, тары Толық дерек жоқ Үйсіндерде Үйсіндер мал жайған. 1000 жылқы үйсін гуньмосы Шумен Талас 37 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 57. Үйсіндер шектесті- шығысында ғұн, солт. -батысында- , батысында- 58. «Усунго», «Синго» мына тайпа атына байланысты- үйсін Қаңлылар ( б.з.б. III-II ғасыр - б.з. V ғасыр) 1. Қаңлылар туралы "Вэсаканың ер жүрек ұлдары...Канха қамалының алдында құрбандық берді" деп жазылған кітап: "Авеста" 2. Қаңлылардың өмірі мен тұрмысын сипаттап жазған тарихшы: Цыма Цянь 3. Қаңлылар туралы негізгі дерек көздері:Қытай деректері A. Қаңлы мемлекетінің пайда болған уақыты, шекарасы туралы маңызды тарихи дерек: "Цянь хоньшу" 4. Қаңлылардың археологиялық мәдениеттері: Қауыпшы, Отырар-Қаратау, Жетіасар 5. Қауыншы мәдениетіне жататын киіммен осы кезеңге тән- б.з. І мыңжылдығының басы 6. Б.3.б. 46-36 жылдары қаңлылардың Қытайға қарсы көмек көрсеткен елі: Ғұндар 8. Ежелгі Қытай деректерінде қаңлылар саны: 600 мың, 120 мың түтін, 120 мың әскер 9. Ежелгі қаңлылардың негізгі атамекені: 10. Қаңлылардың солтүстігіндегі көршілері: 11. Қаңлы мемлекетінің оңтүстігіндегі көршісі: 12. Қаңлылардың эк-лық, мәдени, саяси байланыс жасаған елдері: Қытай, Қушан 13. Қаңлы билеушісінің титулы: Хан 14. Қаңлы елінің астанасы: Битянь 15. Қаңлы елі ішінде бөлінген иелік саны: 5 16. Қаңлы елі ішінде әр иелікті басқарғандар: Кіші хандар 17. Қаңлылардың Қауыншы мәдениетінің таралу аймағы: Ташкент төңірегі 18. Қаңлыларда Отырар-Қаратау мәденистінің аймағы: Сырдың орта ағысы, Қаратау, Талас қаңлымен дауапиямеи. Сырдың орта ағысы Сармат, Алан Үйсін @physmath.kz 38 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 19. Қаңлылардың Жетіасар мәдениетінің аймағы: Қуандария, Жаңадария аңғарлары 20. Арыстың сол жағалауындағы қаңлы қаласының орны: Көк -Мардан 21. Қаңлылардың Пұшық-Мардан қаласы маңындағы зерттелген қоныс: Қостөбе 22. Қаңлыларды дәнді бау-бақша дақылдары өсірілген аймақ: Сырдария аңғары 23. Қаңлылардағы шаруашылықтың қосымша түрі: Аң аулау 24. Қаңлылардағы металл өндірісінің орталығы болған аймақ: Шаш-Илах 25. Қаңлыларда металл өңдеудің ірі орталығы болған ежелгі қала: Құлата 26. Шыршық өзенінің оң жақ жағалауындағы Зах каналы, бұл: қаңлылардікі 27. Қаңлылар жерінен табылған б.з. III-IV ғ. соғылған теңгелер саны: 1300-дей 28. Қытай теңгелері табылған Отырар алқабындағы қаңлы қорымы: Мардан 29. Қаңлылардың Мардан қорымынан табылған теңгелер: қытайдікі 30. Қаңлылардың 16 гектар жерді алып жатқала жұрты: Алтын-асар 31. Қаңлыларда өлген адамды киімімен жерлеу аймағы: Қауыншы мәдениеті 32. Қаңлылардың едендерінен астық сақтайтын - шұңқыр- ұралары бар 33. Қаңлы каналы, Шыршық өзенінің оң жағалауында ұзындығы 20 шм. : Зах арығы 34. Қаңлы каналы, Шыршық өзенінің сол жағасында: Ханарық арығы 35. Қытай ақыны Бәй Жүшінің қаңлы қыздарына арналған өлеңі- «Биші бикеш» 36. Қытай хроникасында қаңлыларда екі астана: жазғы және қысқы 37. Қауыншы мәдениетінде өлген адамды жерлеген- киімімен @physmath.kz 39 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 38. Қытай өкілінің императорға хабарында сипатталған: «Қаңлылар өркөкірек, өжет келеді» 39. Қаңлылар астанасы Битянь- 40. Қаңлы әйелдерінде қол өнердің жақсы дамыған кәсібі- жүн өңдеу 41. Қаңлыларда дамыған егіншілік түрі- 42. Қаңлылардың жайлауы- 43. Қаңлыларда Отырар ескерткіштерінде кездесетін Балтық бойынан әкелінген зат- кәріптастан (янтарь) жасалған моншақтар 44. Қаңлыларда Жетіасар, Отырар, Ташкент алқаптарындағы қабірлерінен табылды- Сприядан әкелінген көгілдір фаянстан тізілген моншақтар 45. Орта ғасырлардағы қала құрылыстарының түп бастауларына осы тайпа дәуірінде пайда болған қоныстарды жатқызуға болады: 46. Қаңлылар туралы айтылатын: 47. Қаңлылар егіншілікпен, отырықшылықпен айналысты- Арал, Ташкент маңы 48. Көгілдір фаянсынан жасалған моншақтар қаулы жеріне әкелінді- Сириядан 49. Қаңлы астанасы Битянь орналасты- Түркістан маңы 50. Көшпелілер өмірі мен тұрмысын «Тарих жазбаларында» сипаттап жазған: Сыма Цянь. 51. Қаңлы мемлекетінде жазу болғанына Қытайдан елшілері дәлел ретінде қаңлы халқының сарайында жазылған Заң жарғыларының көргенін келтіреді. 52. Қаңлылар қолайлы географиялық жағдайларға байланысты Сырдарня арқылы Еділ бойына қарай өтетін Ұлы Жібек Жолының - Кавказ бен Қара теңіз бағытын бақылады 53. Жазба деректерде қаңлылардың астанасы орналасқан деп көрсетілген өңір: Тараз, Түркістан 54. Қаңлылар экономикалық байланыс жасаған елдер - Қытай, Қашан, Рим 55. Қытай деректерінің хабарлауынша, қаңлылар күшейіп тұрған кезде оларға тәуелді болған- сарматтар мен аландар @physmath.kz Түркістан маңында (кейбір деректе-қазіргі Таразға жақын жерде) тәлімді Орталық Қазақстанға дейін жетті қаңлы дәуірінде Қытай дерегі тарихи жазба 40 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 56. Қаулы шекарасы- 57. Қаңлылар жерінен Қытай теңгелері табылған Мардан қорымы орналасты- Отырар алқабында 58. Заң жарғыларын қаңлы қаңлы ханының сарайында жазылғанын көрген- қытай елшілері 59. Заң жарғылары туралы қытай слшілері жазған- қаңлыларда Ғүндар(б.з.б. IV ғ. - б.з. III ғ.) 1. Қытай деректеріндегі ғұн басшысы лауазымы: "Шаныюн"(тәціркүг) 2. Ғұндар туралы дерек беретін ел: қытай деректері 3. «гун руп хун ю» т.б. атаулармен берілген тайпа - ғұн 4. Қытай деректерінде "ғұн" атауының пайда болған кезі: 6.з.б. ғ. ІІІ аяғы 5. Ғұн державасының негізін қалаған: Мөде 6. "Жер дегеніміз - мемлекеттің негізі, оны қалай береміз" деген шаньюй: Мөде 7. Гумилевтің жазуынша ғұн державасының пайда болған мерзімі: б.з.б. 209 ж. 8. Енисей жағалаулары мен Алтайды мекендеген ежелгі тайпа: ғұндар 9. Ғұндар мемлекеті әскери жүйе бойынша: 3 қанатқа бөлінген 10. Ғұн шаньюйінің жақын туыстары иеленген лауазым: "Түменбасы" 11. Ғұн мемлекетіндегі ру саны: 24 12. Ғұн мемлекетіндегі Түменбасы әскерінің құрамы: 10 мың атты әскер 13. Ғұн мемлекстінде құрбандық шалу үшін ақсақалдар кеңесі жылына: 3 рет жиналды. 14. Ғұндар мен Қытай елі арасындағы соғыс қимылдары созынды: 300 жылдан астам 15. Ғұн мемлекетінің саяси күшейген кезі: б.з.б. Ғасыр мен ғасыр аралығы Ташкенттен бастап бір шеті Қаратау бөктерінен басталып, Талас өзеніне дейін созылған @physmath.kz 41 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 16. Ғүн мемлкетінің оңтүстік және солтүстік болып бөлінген мерзімі: б.з.б. 55 жыл 17. Ғұндардың шығыстан батысқа қарай жылжуы басталған мерзім: б.з.б. ғ. - б.3. IV f. 18. "Халықтардың ұлы аударуын" бастаған: Ғұндар 19. Рим империясына қауіп туғызған ғұн басшысы: Еділ 20. Еділ (ғұн) әскерінің Галлия-Каталаун даласындағы шайқасы болды: 451 жылы 21. Еділ (Аттила) жөнінде құнды дерек қалдырған: Прииск 22. V г. 30-жылдары Румыния мен Венгрия жеріндегі ғұндарды қол астына жинап патшалық құрды- Аттила 23. Ғұн билеушісі Еділдің (Аттиланың) шамамен өмір сүрген жылдары: 400-453. 24. "Еділ" (Атилла) атымен аталатын өзен: 25. Ғұндар жөнінде маңызды дерек қалдырған: тарихшы АммианМарцеллин 26. Ғұн әскерлерінің негізгі құрамы: 27. Ғұндар өсірген үй малдары: 28. Ғұндардың негізгі өмір салты: 29. Ғұндардың астық сақтайтын ұралары табылған жерлер: үй- жайлардың іші 30. Ғұндардың негізгі баспанасы: киіз үйлер 31. Ғүндар шыныққан, олар отты қажет етпейді- деп жазған: Марцеллин (кітабы «1с-қимыл») 32. Ғұндардың ру көсемдері: 33. Ғұндардағы биліктің берілу жүйесі: 34. Ғұндарда опасыздық жасағандарға берілген жаза түрі: жазасы 35. Ғұндарда ұсақ қылмыстар үшін қолданған жаза- айыптының бетін тілген. 36. Ғұн әміршісінің сарайы туралы сипаттап жазған: Византиялық елші Прииск 37. Ғұндар бұйымның бетіне түрлі-түсті заттарды жапсыруы: "Полихромдық стиль" 38. Ғұндарда бұйым бетіне алтын түйіршіктерді дәнекерлеу әдісі: Зерлеу @physmath.kz Малдың барлық түрі Волга римдік Атты әскерлер көшпелі өмір Ақсақалдар Мұрагерлікпен берілді өлім 42 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 39. Ғұндарда бұйымдарды безеңдіру үшін қолданылған негізгі бейне: Жабайы андар 40. Ғұндардың жүннен киім тоқып кигендігін көрсететін дәлел: Ұршық бастары 41. Б.з.б. 46-36 ж. қаңлылардың Қытайға қарсы соғысында көмек көрсеткен- ғұвдар 42. Атила туралы жазған Византия елшісі - Прииск 43. Неміс Цахариас Вернердің жазған 5 актілі трагедиясы- "Ғұн патшасы Аттила" 44.«Атилла» операсын жазған италиан композиторы: Д. Верди (1846 ж. қойылған) 45. Ғұндар төзімді келеді, сауда-саттығын да ат үстінде жасайды»- деп жазған тарихшы: н 46. Ғұндарда 24 руды басқарған- 47. Хань әулетінің қол астына қараған- 48. Ғұн шаньюі Мөдеге елші келді- 49. Француз Т. Амеди шығармасы- тарихы" 50. Каталаун шайқасы болды; 451 жылы 51. Марцелин 31 кітаптан тұратын "Іс-қимылдар" шығармасында ғұндар туралы жазды. 52. Еуропада Атила ғұн империясын қазіргі - Венгрия жерінде құрған. 53. Ғұндар мемлекеті әскери жүйе бойынша құрылып: сол, орталық, оң қанатқа бөлінген. 54. Қытай дерегінде ғұндар туралы: олардың елшісі қолындағы шапьюдің сенім таңбаларымен көрші елдерге барады...". 55. Қытай жылнамаларында айтылғандай: «б.з.б. IV-III ғғ. 56. Аттила туралы бір замандасының жазбасында: "Аттила үйден шығысымен халықтың мұң-мұқтажын тыңдады, кешке бәрі күміс ыдыстан, ал Аттила ағаш ыдыстан тамақ ішті». 57. 448 ж. Аттила сарайында болған Принск жазбасында: Марцели түменбасы оңтүстіктегі ғұндар Дунхудан Байкалдан Ордосқа дейінгі аралықта құрылған». "Аттила мұрагерлерінің ғұндар бірлестігі «Бір көрген адам Аттиланы нағыз азиялық скенің бірден айтады...» @physmath.kz 43 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 58. Орталық Қазақстанда «аң стилімен» қатар «полихром» стилі дамыды- б.з.б. VII-V f. 59. Полихром стилінің барынша гүлденген кезі: 6.з.III-Ү ғасырында 60. Б.3.б. 55 ж. ғұн мемлекетінің екіге бөлінуі нәтижесінде, оңтүстіктегі ғұндар өздерінің тәуелсіздіктерінен айырылып- хан (Қытай) әулетіне тәуелді болды 61. Ғұн әскерлерінің негізгі құрамы- 62. Монғолоидтік белгілер дами бастады- 63. Байкал көлінен Тибет тауына дейін, Шығыс Түркістаннан Хуанхэ өзенінің орта ағысына дейін- Ғұн мемлекеті пайда болды 64. Ғұн тайпаларының бір мемлекетке бірігіп саяси күшейген кезеңі Мөденің билік құрған кезі- б.з.б. II-I ғ. аралығы 65. Ғұндардың Қазақстанның оңтүстік-батысы мен Арал бойына екінші толқыны б.з.I ғ. (93 ж.) келуі -ондағы алан, ас тайпаларының батысқа Каспийге қарай ығысуына әкелді.- патриархалды 66. Ғұндардың Еуропаға жорықтары- 437 ж. 67. Мөденің ғұндарды біріктіру жолындағы күресі- 6.3.б. 205- 202 ж. 68. Ғұндардың готтарды қиратып, Рим шекарасына қарай жылжуы- 375-376 ж. 69. Ғұн тайпасының Талас өзенінің Шығыс жағалауына көшуге рұқсат берген тайпа- қаңлы 70. Солтүстік ғұндардың Чжи-Чжи шаньюдің басқаруымен тәуелсіздігін сақтау үшін батысқа жылжыған уақыты -б.з.б Іғаяғы (47ж.) 71. Мөде Дунхуғя шабуыл жасап, оны талқандап Ғұн мемлекетін құрды. Мөде басқарған ғұн державасы осылай пайда болды: Л.Н. Гумилев, 72. Б.3.б 55-інші жылға дейін Ғұндарға бағынған ел «Қытай». 73. Ғұндардың екінші рет келуі б.з. І ғасырда Арал бойына келіп орналасты. 74. Ғұндар- Алан, Ас тайпаларын Каспий теңізіне қарай ығысуға мәжбүр етті. @physmath.kz атты әскер ғұндардың келуімен. 44 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 75. Ғұндар Рим империясына үлкен қауіп туғызды- V ғасырдың 30-жылдарында. 76. Принск Римнен шыққан елшіліктің тілмашы ретінде Аттила еліне келіп, өзінің көргендері туралы жазып қалдырған. 77. Ғұндар Еуропаны римдіктерден азат еткен. 78. Құл иеленушілік құрылысты құлатып, жаңа дәуірдің - орта ғасыр дәуірінің басталуына жол ашқан- Ғұндар 79. Ғұндарда қамал бұзғыш машиналар болған. 80. Прииск ғұндар туралы: «олар соғыстан кейін тыныш әрі қамсыз тіршілік етеді». 81. Марцеллин ғұндарды: «күні-түні ат үстінен түснейді, сауда-саттығын да ат үстінде жүрін жасайды" 82. Ғалымдардың болжауынша ғұндарда болған- жазу 83. Қазақстанға шығыстан келген ғұндардың жергілікті тайпалармен (сақ, сармат, үйсін) араласуының нәтижесінде моңғолоидтық белгі тереңдей түседі 84. Ғұн билеушісі Еділ жауынгерлерінің Рим империясына қауіп төндірген мерзімі: Vғ. 30-шы ж. 85. Б.з.б. І ғасыр ортасында, 55 жылы ғұндар 2-ге бөлінгеннен оңтүстіктегі ғұндар бағынды- Хань әулетіне (Қытай) 86. Кейбір тарихшылардың айтуынша, құл иеленушілік құрылысты құлатып, жаңа дәуірдің - орта ғасыр дәуірінің басталуына жол ашқан- ғұндар 87. 451 ж. Галлиядағы Каталаун даласында ғұндар шайқасқа түсті- римдіктер мен франктердің біріккен күштерімен. 88. Рим елшілігінің тілмашы ретінде Аттила еліне келіп, өзінің көргендерін жазған шежіреші-Прииск. Сарматтар (6.3.б. VIII ғ. - б.з. V ғ.) 1. Елімізде сарматтар қоныстанған аймақ: Батыс Қазақстан 2. Көне дәуір авторлары "сармат" атауының кездесетін мерзімі: б.з.б. Ш ғ. @physmath.kz 45 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 3. Арал-Каспий аралығы, одан оңтүстікке қарай өмір сүрген сармат тайпасы: Дах 4. Каспий жағалауында өмір сүрген сармат тайнасы: Гиркани 5. Сармат дәуіріндегі Каспий теңізінің атауы: 6. Каспийдің жағалауында каспилер өмір сүрген. теңізін сол кезде Гиркан теңізі деп атаған, соған байланысты каспилерді кейде гирканилер деп атайды. 7. Савроматтар жөнінде жазып кеткен Рим тарихшысы: Диодор 8. Б.з.б.248-247 ж. Парфияны басып алған сармат тайпасы: Дай (Апарн тайпасынан шыққан Арсак) 9. Аршакиддер әулеті билігінің негізін салған сармат тайпасы: Дайлар 10. Үстіртте зерттелген сармат ескерткіштері: Бәйте, Терең 11. Сарматтардың әскери-демократия заманында қауымның ішкі, сыртқы мәселелеріншешстін: Әскер басылары 12. Сарматтардың қоғамдық басқару құрылымы: Әскери демократия 13. Сарматтарда шыныдан жасалған ыдыстарды: Шығыс елдердеп алғызды 14. Сарматтардың торсық, саба сияқты ыдыстары жасалынған материал: Тері 15. Сарматтарда көп өсірілген мал түрі: 16. Сарматтар өміріндегі қосымша кәсіп: 17. Сарматтардың Бесоба қорымына жерленген: 18. Бесоба абыз әйелдері шалқасынан жатқызылып, бастары қаратылды- оңт. -батысқа 19. Савромат обаларының ішкі құрылымы көбінесе: Ағаштан жасалған 20. Савромат ескерткіштерінің зерттелген қорымы: 21. Үш савромат жауынгері жерленген қорым: 22. Савроматтардың Сынтас ескерткіштерінен табылған: Сүйек қасықтар 23. Соңғы сармат кезеңі Атырау облысы Жылыой ауданынан табылған ескерткіші: Аралтобе @physmath.kz Гиркап Каспий Жылқы, қой Аңшылық Абыз әйелдер Сынтас Сынтас 46 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 24. Көсемнің қару-жарағы, абыз асатаяғы табылған сармат ескерткіші: Аралтөбе 25. Аралтөбе ескерткішінде жерленген адам- қолбасылық пен абыздықты қатар атқарған 26. Сарматтар өмірінде әлеуметтік теңсіздік болғандығын дәлелдейтін: 27. - савроматтар скиф тіліне өте жақын тілде сөйлеген, әйелдер мен еркектер тең саналған және дах-масагеттермен, исседондармен туыстас келеді. 28. Дай-масагеттерде болған рәсім- 29. Б.з.б. VIII ғасырда сарматтарды- . 30. Сарматтар саны азайғаннан кейін: 31. Орталық Азия мен Қара теңіз өңірі мәдениеттерін байланыстырған- савромат-сармат тайпалары 32. Ғалымдар савромат-сарматтар санының күрт кемуін ұзақ жылдарға созылған - . 33. Б.з.б III-IIғ. Сармат саны- 34. Б.з.6 II-Iғ. Сармат саны- 35. Б.з. Іғ. Сармат саны- 36. Сарматтардағы әскери-демократияның сақтардағы әскери- демократиядан өзгешелігі- сарматтарда әйелдер де жасақ құрамына кірген 37. Сарматтарда алыс жорықтарға барғанда және тек ақсүйектері мінгені- қазанаттар 38. Савроматтар туралы жазған- грек, Рим тарихшылары- Диодор, Үлкен Плиний, Полибий 39. Көршілес Босфор мемлекетімен байланыс жасап, Алдыңғы Азия, Солт. Кавказ, Парфияға жаулаушылықтар жасаған- сарматтар 40. Басын артқа қайырып, аузын ақситып жатқан қасқыр мүсіні, киік, таутеке бастары бейнеленген сүйек қасықтар табылды- сарматтардың сынтас қорғанынан Археологиялық ескерткіштер Геродот дерегінде отқа табыну (бәйте, терең) савроматтар деп атаған қатты қуаншылықиен байланыстырады 20 мыңға жетті ғұндарға қосылды 10 мыңға жетті 5-7 мыңға жетті @physmath.kz 47 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 41. Қасқыр бейнесі бар үш аяқты құрбандық тақта табылған сармат қорымы: Бесоба 42. Савроматтар Қара теңіздің солтүстік аймақтарына дейін жетті. 43. Арал-Каспий теңіздері аралығын б.з.б. І мыңжылдықтың орта шенінде мекендеген тайпалар(Сарматтар) туралы парсы патшасы Ксерекс жазды 44. Б.з.б. II г. Қара теңіздің солтүстік жағалауына дейінгі жерлерді жаулап алды- сарматтар 45. Француз Т. Амеди шығармасы- "Аттила мұрагерлерінің тарихы" 46. Каталаун шайқасы болды; 451 жылы 47. Марцелин 31 кітаптан тұратын "Іс-қимылдар" шығармасында ғұндар туралы жазды. 48. Еуропада Атила ғұн империясын қазіргі - Венгрия жерінде құрған. 49. Ғұндар мемлекеті әскери жүйе бойынша құрылып: сол, орталық, оң қанатқа бөлінген. 50. Қытай дерегінде ғұндар туралы: олардың елшісі қолындағы шапьюдің сенім таңбаларымен көрші елдерге барады...". 51. Қытай жылнамаларында айтылғандай: «б.з.б. IV-III ғғ. . 52. : "Аттила үйден шығысымен халықтың мұң-мұқтажын тыңдады, кешке бәрі күміс ыдыстан, ал Аттила ағаш ыдыстан тамақ ішті». 53. 448 ж. Аттила сарайында болған Принск жазбасында: «Бір көрген адам Аттиланы нағыз азиялық скенің бірден айтады...» 54. Орталық Қазақстанда «аң стилімен» қатар «полихром» стилі дамыды- б.з.б. VII-V f. 55. Полихром стилінің барынша гүлденген кезі: 6.з.III-Ү ғасырында 56. Б.3.б. 55 ж. ғұн мемлекетінің екіге бөлінуі нәтижесінде, оңтүстіктегі ғұндар ғұндар бірлестігі Байкалдан Ордосқа дейінгі аралықта құрылған» Аттила туралы бір замандасының жазбасында @physmath.kz 48 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly өздерінің тәуелсіздіктерінен айырылып- хан (Қытай) әулетіне тәуелді болды 57. Ғұн әскерлерінің негізгі құрамы- 58. Монғолоидтік белгілер дами бастады- . 59. Байкал көлінен Тибет тауына дейін, Шығыс Түркістаннан Хуанхэ өзенінің орта ағысына дейін- Ғұн мемлекеті пайда болды 60. Ғұн тайпаларының бір мемлекетке бірігіп саяси күшейген кезеңі Мөденің билік құрған кезі- б.з.б. II-I ғ. аралығы 61. Ғұндардың Қазақстанның оңтүстік-батысы мен Арал бойына екінші толқыны б.з.I ғ. (93 ж.) келуі -ондағы алан, ас тайпаларының батысқа Каспийге қарай ығысуына әкелді.- патриархалды 63. Ғұндардың Еуропаға жорықтары- 437 ж. 64. Мөденің ғұндарды біріктіру жолындағы күресі- 6.3.б. 205- 202 ж. 65. Ғұндардың готтарды қиратып, Рим шекарасына қарай жылжуы- 375-376 ж. 66. Ғұн тайпасының Талас өзенінің Шығыс жағалауына көшуге рұқсат берген тайпа- қаңлы 67. Солтүстік ғұндардың Чжи-Чжи шаньюдің басқаруымен тәуелсіздігін сақтау үшін батысқа жылжыған уақыты -б.з.б Іғаяғы (47ж.) 68. Моде Дунхуғя шабуыл жасап, оны талқандап Ғұн мемлекетін құрды. Мөде басқарған ғұн державасы осылай пайда болды: Л.Н. Гумилев, 69. Б.3.б 55-інші жылға дейін Ғұндарға бағынған ел «Қытай». 70. Ғұндардың екінші рет келуі б.з. І ғасырда Арал бойына келіп орналасты. 71. Ғұндар- Алан, Ас тайпаларын Каспий теңізіне қарай ығысуға мәжбүр етті. 72. Ғұндар Рим империясына үлкен қауіп туғызды- V 73. Римнен шыққан елшіліктің тілмашы ретінде Аттиля еліне келіп, өзінің көргендері туралы жазып қалдырған. 74. Ғұндар Еуропаны римдіктерден азат еткен. @physmath.kz атты әскер ғұндардың келуімен ғасырдың 30-жылдарында. Принск 49 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 75. Құл иеленушілік құрылысты құлатып, жаңа дәуірдің - орта ғасыр дәуірінің басталуына жол ашқан- Ғұндар 76. Ғұндарда қамал бұзғыш машиналар болған. 77. Прииск ғұндар туралы: «олар соғыстан кейін тыныш әрі қамсыз тіршілік етеді». 78. Марцеллин ғұндарды: «күпі-түні ат үстінен түснейді, сауда-саттығын да ат үстінде жүрін жасайды" 79. Ғалымдардың болжауынша ғұндарда болған- жазу 80. Қазақстанға шығыстан келген ғұндардың жергілікті тайпалармен (сақ, сармат, үйсін) араласуының нәтижесінде мөпғолондтық белгі тереңдей түседі 81. Ғұн билеушісі Еділ жауынгерлерінің Рим империясына қауіп төндірген мерзімі: Vr. 30-шы ж. 82. Б.з.б. І ғасыр ортасында, 55 жылы ғұндар 2-ге бөлінгеннен оңтүстіктегі ғұндар бағынды- Хань әулетіне (Қытай) 83. Кейбір тарихшылардың айтуынша, құл иеленушілік құрылысты құлатып, жаңа дәуірдің - орта ғасыр дәуірінің басталуына жол ашқан- ғұндар 84. 451 ж. Галлиядағы Каталаун даласында ғұндар шайқасқа түсті- 85. Рим елшілігінің тілмашы ретінде Аттила еліне келіп, өзінің көргендерін жазған шежіреші-Принск. 86. Ежелгі Қазақстандағы әйелдердің қоғамдағы рөлі басқа көшпелі тайпаға қарағанда жоғары тұрған тайпа- сарматтар Тест1 1. Ерте темір дәуірі қамтитые уақыты: А) б.з.б 8 ғ – б.з 6 ғ В) б.з.б 8 – 3 ғ.ғ С) б.з.б 3 ғ – б.з 6 ғ 2. Қазақстан аумағын мекендеген тайпалардың темірді ашу және кеңінен пайдалана бастаған кезеңі: А) б.з.б 4 мыңжылдық В) б.з.б 8 ғасыр римдіктер мен фракктердің біріккен күштерімен. @physmath.kz 50 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly С) б.з.б 5 – 3 мыңжылдық аралығы 3. Батыс Қазақстанда шөлді аудандарда өсірілген түлік. А) сиыр В) жылқы С) түйе 4. Кереге мен шаңырақ ортасын қосатын бөлік: А) уық В) кереге С) қаңқа 5. Малды алысқа ұзатып жаятын жайылым: А) Қыстау В) күзеу С) жайлау 6. Наурыз мейрамы қашан пайда болды: А) 2000 жыл бұрын В) 3000 жыл бұрын С) 4000 жыл бұрын 7. Көктемгі жайылым қлай аталды: А) қыстау В) күзеу С) көктеу 8. Таза көшпелі тұрмыс қалыптасқан өңірлер: А) Батыс және Орталық Қазақстан В) Шығыс Қзақстан, Алтай мен Тянь – Шань тауларында С) Оңтүстік қазақстанда 9. б.з.б І мыңжылдықта қазақстан мен Орта Азия жерін мекен еткен ежелгі тайпа: А) Сарматтар В) Үйсіндер С) Сақтар 10. Герадот өз жазбаларында сақтарды қалай деп атаған: А) Тиграхауда В) Массагет С) Дайлар 11. «Сақ» сөзінің мағынасы парсы жазбаларында: А) Құдіретті еркектер В) Жүйрік атты турлар @physmath.kz 51 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly С) Азиялық скифтер 12. «Сақ» сөзінің мағынасы иран жазбаларында: А) Құдіретті еркектер В) Жүйрік атты турлар С) Азиялық скифтер 13. «Сақ» сөзінің мағынасы грек жазбаларында: А) Құдіретті еркектер В) Жүйрік атты турлар С) Азиялық скифтер 14. «Сақ әйелдері де ержүрек келеді, соғыс қаупі төнгенде ерлеріне көмек көрстеіп, ұрысқа араласады» деп баяндаған: А) Ктесий В) Герадот С) Страбон 15. Сақтар «дұшпанға – қатал, досқа – адал» болған деп айтқан: А) парсы авторлары В) грек тарихшылары С) римдіктер 16. Парсылар оларды шошақ бөріктілер деп атаған: А) Сақ – тиграхауда В) Сақ – парадарайа С) Сақ – хаумаваргалар 17. Теңіздің арғы жағындағы сақатар: А) Сақ – тиграхауда В) Сақ – парадарайа С) Сақ – хаумаваргалар 18. Хаома сусынына байланысты аталған сақатар: А) Сақ – тиграхауда В) Сақ – парадарайа С) Сақ – хаумаваргалар 19. Арал теңізі маңайын сақтардың қай түрлері мекендеген: А) Дайлар мен масагеттер В) Савромат – сарматтар С) Аргиппейлер 20. Бүгінгі Батыс Қазақстан жерін: А) Дайлар мен масагеттер @physmath.kz 52 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly В) Савромат – сарматтар С) Аргиппейлер 21. Солтүстік Қазақстан аумағын: А) Дайлар мен масагеттер В) Савромат – сарматтар С) Аргиппейлер 22. Орталық Қазақстан аумағын: А) Аргиппейлер В) Исседондар С) Аримаспылар 23. Орталық Қазақстан аумағын: А) Аргиппейлер В) Исседондар С) Аримаспылар 24. Шығыс Қазақстан аумағын: А) Аргиппейлер В) Исседондар С) Аримаспылар 25. Сақ қоғамы неше топтан тұрады: А) 2 топтан В) 3 топтан С) 5 топтан 26. Жауынгерлерді ежелгі үнді – ирандық тілінде қалай атаған: А) «Арбада тұрғандар» В) «Сегізаяқтылар» С) «Көсемдер» 27. Малшылар мен егіншілерді қалай атаған: А) «Арбада тұрғандар» В) «Сегізаяқтылар» С) «Көсемдер» 28. Абыздардың танымал белгісі болған: А) Тостаған мен айырықша баскиімі В) Ерекше белгісі бар медалоьлндары С) Аяқ киімі 29. Сақтарды әлемдегі ең әділ, ең шыншыл халық деп есептеген: А) парсылар @physmath.kz 53 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly В) гректер С) Ирандықтар 30. Олар «садақпен, қылышпен және қола балталармен қаруланған, сауыт киген» деп айтқан: А) Ктесий В) Герадот С) Страбон 31. Сақ қоғамындағы ел билеушісі: А) патша В) Жауынгер С) Абыз 32. Сақтар туралы: «Киімі мен өмір сүру дағдысы скифтерге ұқсас. Олар егін екпейді, үй малдары мен өзеннен аулайтын балықтарды азық етеді. Сүт ішеді» деп жазған: А) Ктесий В) Герадот С) Страбон 33. Сақтардың діни нанымдары мен ғұрыптарының негізгі бағыты: А) ата – баба аруағына сиыну В) пұтқа табыну С) тотемизм 34. Суару каналдарының іздері табылған қоныс: А) Бөріқазған Ә) Шірік – Рабат Б) Қызылсу 35. «Жетісу михрабы» деп аталатын құрбандық табағы табылған: А) Жетісудан В) Алматы маңынан С) Іле аңғарынан 36. Б.з.б 530 жылы сақ жеріне парсы әскерлерінің жорығын басқарған: А) І Дарий В) Кир С) А.Македонский @physmath.kz 54 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 37. Б.з.б 519 жылы сақ жеріне парсы әскерлерінің жорығын басқарған: А) І Дарий В) Кир С) А.Македонский 38. Кир бастаған парсы әскерлеріне қарсы тұрған сақ билеушісі: А) Томирис В) Спитамен С) Скунха 39. І Дарий бастаған парсы әскерлеріне қарсы тұрған сақ билеушісі: А) Томирис В) Спитамен С) Скунха 40. Томирис «әйел болса да, жаудың шапқыншылығынан қорыққан жоқ» деп жазған Рим тарихшысы: А) Полиэн В) Помпей Трог С) Арриан 41. «Басында әскерлер садақпен атысады..........Парсы жауынгерлерінің көбі қырылып, Кир өлтірілді» деп сиппатаған тарихшы: А) Ктесий В) Герадот С) Страбон 42. Шырақтың ерлігін суреттеген грек тархшысы: А) Полиэн В) Помпей Трог С) Арриан 43. Марафон шайқасы қай жылы болды: А) б.з.б 490 жылы В) б.з.б 519 жылы С) б.з.б 530 жылы 44. «Мен әскеріммен сақ жеріне жорыққа шықтым» деген І Дарийдің сөздері қандай жазбада айтылған: А) Орхон – Енисей жазбаларында @physmath.kz 55 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly В) Бехистун жазбасында С) Сібір жазаб деректерінде 45. «Жеңілмейтін әскер» атанған: А) І Дарий әскері В) Кир әскері С) А.Македонский әскері 46. Александр Македонскийдің Сырдариядан жүзіп өтіп, сақтарға қалай шабуыл жасағаны туралы жазған: А) Полиэн В) Помпей Трог С) Арриан 47. Сақтардың Александр Македонскийге қарсы ерлік күресі туралы жазған тарихшы: А) Герадот В) Страбон С) Арриан Тест2 1.Оңтүстік Қазақстандағы сақ тайпаларының ең көне ескерткіштері: А) Шірік – Рабат В) Түгіскен мен Ұйғарақ С) Бесшатыр мен Бәбіш Молда 2. Қала орталығында күзет мұнаралары бар қамал (цитадель) салынған қала орны: А) Шірік – Рабат В) Түгіскен мен Ұйғарақ С) Бәбіш Молда 3. Археологтар Қызылордадан 300 шақырым жерден тапқан қала орны: А) Шірік – Рабат В) Бәбіш Молда С) Бесшатыр 4. Бесшатыр қорымы неше обадан тұрады: А) 51 В) 38 С) 31 @physmath.kz 56 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 5. Желшалғыр тауының етегінде орналасқан қорымы: А) Шірік – Рабат В) Бәбіш Молда С) Бесшатыр 6. Ғалымдар «Патша» қорғандары деп атайды: А) Үлкен Бесшатыр В) Орташа Бесшатыр С) Шағын Бесшатыр 7. Бесшатырды қай кезеңге жатқызамыз: А) б.з.б 5 – 4 ғ.ғ В) б.з 4 – 5 ғ.ғ С) б.з.б 17-18 ғ.ғ 8. «Есік обасын» 1969 жылы тапқан археолог – ғалым: А) О.Смағұлов В) К.Ақышев С) Ә.Марғұлан 9. Антропологтардың анықтауынша, Есік обасында жерленген адам жас шамасы: А) 15 - 16 жас В) 17 - 18 жас С) 18 – 19 жас 10. Б.з.б 8 ғасырдан бастап Еуразия далалы аймақтар өңірінде тараған: А) Аңдық стиль В) Полихромдық стиль С) Зергерлік өнер 11. «Алтын киімді адам» табылған қорған: А) Есік қорғаны В) Бесшатыр қорымы С) Ботай қонысы 12. Сарматтар құрамына енген тайпалар: А) сирак, алан, роксолан, аорс В) алан, ғұн, үйсін С) роксолан, үйсін, сақ 13. Савромат – сарматтар еліміздің батыс аумағын мекендеген: А) б.з.б 8 ғ – б.з 5 ғ аралығы В) б.з.б 7 ғ – б.з 3 ғ аралығы @physmath.kz 57 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly С) б.з 2 8 ғ.ғ 14. Сарматтар жөнінде жазып қалдырған грек, рим тарихшылары: А) Герадот, Страбон, Помпей Трог В) Диодор, Үлкен Плиний, Полибий С) Арриан, Полиэн, Герадот 15. Сраматтардың Қара теңіз жағалауындағы үстемдігіне ғұндар тойтарыс берген; А) 4 ғасырда В) 6 ғасырда С) 7 ғасырда 16. Б.з.б 248 – 247 жылдары дайлардың апарн тайпасынан шыққан өкілі бастаған көшпелілер Парфияның үлкен бөлігін және Гирканияның онымен шектес аймақтарын басып алған: А) Шарыш В) Арсақ С) Шырақ 17. Сарматтардың қыстаулары орналасты: А) Оңтүстік Жайық өңірі мен Солтүстік Қазақстанда В) Үстірт пен Маңғыстауда С) Жетісу мен Балқаш 18. Абыз әйелдер жерленген сармат обасы табылған қорым: А) Сынтас В) Бесоба С) Аралтөбе 19. Сараматтар мәдениеті өз даму деңгейі тұрғысынан неше кезеңге бөлінеді: А) 5 В) 2 С) 3 20. Үш сармат жауынгері жерленген оба орналасқан қорым: А) Сынтас В) Бесоба С) Аралтөбе 21. Соңғы сармат кезеңінің атырау облысы Жылыой ауданы жерінен табылған ескерткіш: А) Сынтас В) Бесоба С) Аралтөбе @physmath.kz 58 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 22. Батыс Қазақстан облысы шыңғырлау ауданы Лебедевка ауылының маңынан табылған қорым мерзімделеді: А) б.з.б ІІІ - І ғасырлар В) б.з ІІ - ІҮ ғасырлар С) б.з І - ІІІ ғасырлар 23. Ғұндар кезеңі: А) б.з.б ІІІ – б.з IV ғасырлар В) б.з.б ІІ – б.з І ғасырлар С) б.з.б ІV – б.з ІV ғасырлар 24. «Ғұн» атауы б.з.б ІІІ ғасырдың аяғында пайда болды: А) парсы жазбаларында В) қытай деректерінде С) грек жазбаларында 25. Мөде басқарған Хунну державасының пайда болуын б.з.б 209 жылы болған деп жазған белгілі шығыстанушы: А) Ш.Уалиханов В) Л.Н.Гумилев С) П.И.Радлов 26. Мөде билік құрған тұста халқының саны: А) 500 мың В) 400 мың С) 300 мың 27. Ғұн билеушісінің лауазымы: А) гуньмо В) хан С) шаньюй 28. Ғұн мемлекетінің екіге бөлінген мерзімі: А) б.з ІІ ғасырдың соңы В) б.з.б І ғасырдың орта шені С) б.з.б І ғасырдың басы 29. Ғұндар руға бөлінген: А) 25 В) 24 С) 28 30. Ғұндардың мемлекеті әскери жүйе бойынша бөлінді: А) 2 қанатқа В) 3 қанатқа @physmath.kz 59 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly С) 4 қанатқа 31. Ғұн тайпаларының батысқа қарай жылжуы тарихта аталды: А) Халықтардың ұлы қоныс аударуы В) Батысқа жылжуы С) Халықтардың үдере көшуі 32. Ғұндардың Қазақстанның оңтүстік батысы мен Арал бойына келуі жергілікті қандай тайпалардың Каспий теңізіне қарай ығысуына мәжбүр етті: А) сармат, гирканилер В) алан, ас тайпалары С) үйсіндердің 33. Аттила өмір сүрді: А) 400 – 442 жылдар В) 400 – 453 жылдар С) 400 – 446 жылдар 34. V ғасырдың ортасына қарай ғұндардың басшысы Еділ өзінің қол астына жинады: А) Астаралия және Венгриядағы ғұндарды В) Румыния және Венгриядағы С) Орта Азиядағы ғұндарды 35. Еділ жауынгрелері 451 жылы римдіктердің, франктердің біріккен күштерімен шайқасты: А) Жайық бойында В) Каталаун даласында С) Варшава жерінде 36. «Аттила» операсын жазды: А) Джузеппе Верди В) Аммиан Марцеллин С) Томас Мор 37. Ғұндардың жауынгерлігін ерекше атап: «ертелі кеш ат үстінен түспейді. Маңызды істер туралы кеңесетін болса, кеңесті де ат үстінде отырып өткізеді..» жеп суреттеген: А) Марцеллин В) Прииск С) Джузеппе Верди 38. «Олар соғыстан кейін тыныш әрі қамсыз тіршілік етеді, әркім қолында барымен қанағат етеді» деп айтқан: @physmath.kz 60 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly А) Марцеллин В) Прииск С) Джузеппе Верди 39. Аттила сарайында болып таңданысын жазған: А) Марцеллин В) Прииск С) Джузеппе Верди 40. Сақтардың «аң стилін» ауыстырған өнер А) тотемдік өнер В) полихром стилі С) ұсталық кәсіп Тест3 1. Оңтүстік Қазақстандағы сақ тайпаларының ең көне ескерткіштері: 2. С.Черников зерттеген мекен. 3. Қаланың орталығында күзет мұнаралары бар қамал: 4. Сақ қалалары: 5. Сырдарияның көне арнасы Жаңадария бойында орналасқан орналасқан көне сақ қаласы: 6. Іле өзенінің оң жағалауындағы Желшалғыр тауының етегінде орналасқан сақ қаласы. 7. Үлкен Бесшатыр обасын ғалымдар қалай атайды. 8. Бесшатыр қорымы неше обадан тұрады. 9. Соркофаг дегеніміз не: 10. Алматының шығыс жағында 50 шақырымдай жерде, Іле Алатауының баурайындағы оба. 11. Есік обасынан табылған 26 таңбадан тұратын жазуы бар зат. 12. Тақсай патшайымы табылды. 13. Алтындатқан киімі бар Үржар ханшайымы табылды. 14. Сарыарқаның ерте темір дәуірінің ескеркіші. 15. Орталық Қазақстанның ерте темір дәуірінің ескеркіштері. 16. Тасмола мәдениетіне ұқсас ескерткіштері. 17. Солтүстік Қазақстандағы обалар. @physmath.kz 61 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 18. Сақ дәуіріне ерте кезеңіне жататын Солтүстік Қазақстандағы үш қоныс. 19. Шығыс Қазақстанның Зайсан ауданындағы орналасқан ескерткіш. 20. 13 қола жебе табылған. 21. Қызылордадан 300 шақырым жерпдегі сақ қаласы: 22. Сарматтар туралы жазған грек, рим тарихшылары. 23. 1-Шілікті No5 обасынан табылған. 24. Шығыс Қазақстанның ерте темір дәуірінің б.з.б 5-4 ғасыр аралығын қамтитын кезең25. Берел кезеңін ашқан. Тест4 1.Үйсін мәдениеті деп аталатын ескерткіштердің негізінен шоғырланған өңірі А) Шығыс Қазақстан В) Оңтүстік Қазақстан С) Орталық Қазақстан D) Батыс Қазақстан Е) Жетісу 2.Жетісу өңіріндегі үйсін мәдениетінің хронологиялық шеңбері А) б.з.д. ІІІ-УІІІ ғ.-б.з. І ғасыр В) б.з.д.У ғ. - б.з. ІІ ғасыр С) б.з.д.УІ ғ.-б.з. ІІ ғасыр D) б.з.д. ІУ ғ.-б.з. ІІІ ғасыр Е) б.з.д. ІІІ ғ.-б.з. ІУ ғасыр 3.Үйсін тайпаларының мекендеген жері А) Сырдың төменгі ағысы В) Ертіс пен Алтай С) Оңтүстік Қазақстан D) Орталық Қазақстан Е) Жетісу 4.Үйсін атауының қытай жазбаларында кездесе бастауы А) Б.з.б.У ғ. В) Б.з.б.1Уғ С) Б.з.б.У1 ғ D) Б.з.б.1 ғ @physmath.kz 62 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly Е) Б.з.б. ІІ ғасыр 5.Үйсіндер туралы "ат жақты, аққұбаша, сары шашты" деп жазған А) ирандықтар В) парсы жазбалары С) Герадот D) Стробон Е) Қытай жазбалары 6.Үйсіндер астанасы ретінде аталатын қала. А) Шырық-Рабат В) Баланды С) Қойлық D) Талғар Е) Қызыл аңғар 7.Үйсіндердің шығу тегі туралы мәлімет қалдырған тарихшы А) Герадот В) Страбон С) Ктесий D) Торг Е) Сыма Цянь 8.Үйсіндер саяси және сауда қарым-қатынас жасаған ел А) Иран В) Парсы С) Үнді D) Рим Е) Қытай 9.Үйсіндердің солтүстік батыстағы көршісі А) Ғұн В) Сармат С) Дай D) Қытай Е) Қаңлы 10.Жазба деректердегі үйсін халқының саны А) 750 мың В) 600 мың @physmath.kz 63 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly С) 530 мың D) 450 мың Е) 630 мың 11.Үйсіндер басшысының атауы А) Шаньюй В) Патша С) Горхан D) Хан Е) Гуньмо 12.Үйсін гуньмосына бағынған тайпа көсемдері атауы. А) Елтебер В) Қаған С) Тархан D) Жабғу Е) Бек 13.Үйсін қоғамындағы қатардағы адамдардың мөрлері А) мыстан жасалды В) алтыннан жасалды С) күмістен жасалды D) ағаштан жасалды Е) балшық және тастан жасалды 14.Үйсін қоғамында дәулетті адамдардың киімі көбінесе тігілді А) Қой терісінен В) Былғарыдан С) Ешкі терісінен D) Қамқадан Е) Жібектен 15.Үйсіндерде мүлік теңсіздігі болғандығын дәлелдейтін А) жазба деректер В) қоныстар С) қала жұрттары D) баспаналар Е) жерлеу орындары 16.Жазба деректердегі үйсін гуньмосының қытай ханшайымына үйлену уақыты @physmath.kz 64 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly А) Б.з.б.607 ж В) Б.з.б.405 ж С) Б.з.б.304 ж D) Б.з.б.207 ж Е) Б.з.б. 107 ж 17.Үйсіндерде егіншіліктің болғандығын дәлелдейтін дерек кездескен қоныс А) Ақсу тұрағы В) Есік қонысы С) Бесшатыр қыстауы D) Қарасу тұрағы Е) Ақтас қыстауы 18.Үйсіндердің тұрақты үйлері орналасқан жер А) орман арасында В) тау ортасында С) жазық жерлерде D) өзен аңғарларында Е) тау бөктерлерінде 19.Үйсіндерде әулеттің зираты орналасқан жер А) биік жоталарда В) тау басында С) кез-келген жерде D) үй іргесінде Е) қонысқа жақын жерлерде 20.Үйсіндердің сұйық тағамға арналған негізгі ыдыстары А) саздан жасалды В) ағаштан ойылды С) қыштан жасалды D) әр түрлі заттардан жасалды Е) былғарыдан жасалды 21.Үйсіндерде жақсы дамыған кәсіп А) мата тоқу В) жібек өндіру С) сауда D) үй кәсіпшіліг Е) тері өңдеу 22.Үйсіндерде саз балшықтан ыдыс жасаумен айналысқан @physmath.kz 65 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly А) арнайы шеберлер В) тұтқындар С) басқа ел адамдары D) ерлер Е) әйелдер 23.Үйсіндердің зергерлік бұйымдары табылған қорым А) Есік В) Бесшатыр С) Қойлық D) Талғар Е) Ақтас 24.Үйсіндерде жерленген адамның басы қаратылған тұс А) Шығысқа В) Оңтүстікке С) Солтүстікке D) Кез-келген тұсқа Е) Батысқа 25.Ертедегі үйсіндердің құрбандықтары арналды А) өлген адамға В) аруақтарға С) тәңірге D) Аллаға Е) жаратушы күшке 26.Үйсіндердің қыш заттары мен ыдыстарындағы салынған сурет А) геометриялық өрнектер В) аң бейнелері С) табиғат суреттері D) жануарлар бейнесі Е) күннің суреті 27.Қаңлы мемлекетінің өмір сүру хронологиялық шеңбері А) б.з.б. УІ-б.з.б. ІІ ғасыр В) б.з.б. ІУ ғасыр-б.з. І ғасыр С) б.з.б.ІІІ ғ-б.з. ІІ ғасыр D) б.з.б. ІІ ғ-б.з. ІІІ ғасыр Е) б.з.б. ІІІ-ІІ ғ. б.з. У ғасыр @physmath.kz 66 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 28.Қаңлылар туралы "Вэсаканың ер жүрек ұлдары...Канха қамалының алдында құрбандық берді" деп жазылған кітап А) "парсы жазбалары" В) "тарих жазбалары" С) "қаңлы жылнамасы" D) "Цянь Ханьшу" Е) "Авеста" 29.Қаңлылардың өмірі мен тұрмысын сипаттап жазған тарихшы А) Герадот В) Страбон С) Ктесий D) Торг Е) Цыма Цянь 30.Қаңлылар туралы негізгі дерек көздері А) Парсы жазбалары В) Иран деректері С) Үнді жазулары D) Рим жылнамалары Е) Қытай деректері 31.Қаңлы мемлекетінің пайда болған уақыты, шекарасы туралы айтылатын маңызды тарихи дерек. А) "Авеста" В) "Қаңлы мемлекеті" С) "Қаңлы жылнамасы D) "Тарихи жазбалар" Е) "Цянь хоньшу" 32.Қаңлылардың археологиялық мәдениеттері А) Атасу, Шірік-Рабат В) Хантау, Таңбалы С) Дәндібай, Қауыншы D) Беғазы, Отырар Е) Қауыншы, Жетіасар, Отырар-Қаратау 33.Б.з.б.46-36 жылдары қаңлылардың Қытайға қарсы көмек көрсеткен елі А) Аландар В) Үйсіндер @physmath.kz 67 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly С) Сақтар D) Сарматтар Е) Ғұндар 34.Қытай деректері бойынша ежелгі қаңлылар саны А) 500 мың В) 700 мың С) 800 мың D) 900 мың Е) 600 мың 35.Ежелгі қаңлылардың негізгі атамекені А) Жетісу В) Ертіс өзені С) Еділ бойы D) Шу мен Талас аңғары Е) Сырдың орта ағысы 36.Қаңлылардың солтүстігіндегі көршілері А) Үйсін, Сармат В) Ғұн, Алан С) Үйсін, ғұн D) Сармат, Ғұн Е) Сармат, Алан @physmath.kz 68 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы 3 кезеңнен тұрады: 1. Қазақстан тарихының ерте ортағасырлық кезеңі- 2. Қазақстанның дамыған ортағасырлық кезеңі- 3. Біртұтас қазақ мемлекетінің құрылу кезеңі Түркі қағанаты (552-603 ж.) 1. Ерте орта ғасырларда ірге тіккен алғ. феодалдық мемлекеттердің бірі: Түрік қағанаты 2. "Теле" сөзінен "түрік" атауы қалыптасқаны туралы айтылды- 3. «Теле» сөзінің мағынасы. і 4. Бумын Түрік қағанатының билеушісі болды: Жужандарды жеңген соң 5. Түркі қағанатының неізін қалаған: . 6. Түріктердің негізгі шаруашылығы: көшпелі мал 7. «Түрік» этнонимі бірінші рет деректерде кездесті: 542 жылы 8. Ерте орта ғасырлардағы алғашқы феодалдық мемлекеттердің бірі: Түрік қағанаты 9. Телелердің құрамына кіретін тайпалар: қырғыз, оғыз, үйғыр, дулат,үйсін. 10. Түрік қағанатының басым көпшілігі- теле(тирек) тайпалары. 11. Түрік қағанатының құрамына : 30-дан аса теле тайпасы енді. 12. Бумын қаған Қытаймен байланысты нығайтуда: қытай әмірінің қызына үйленді. 13. Қытайлардың бір жағының өзі түріктерге жылына- 100 мың тең жібек матасын төлеп отырған. 14. 552-554 ж. Қара-Ескенің інісі Мұқан кезінде: жужандар бас котерместей жеңілді. 15. Бумын қағанның інісі, 10 түмен қол бастаған: Иштеми. 16. 555 ж. түріктер- дейін жетті. 17.ҮІғ.70-ж. Түрік қағанаты: солтүстігіне дейін жетті. 19. Қағанаттың өз ішінде соғыстар басталды: 581 ж. @physmath.kz қытай деректерінде (VI-IXF) (XXIV ғ) - (XV-XVIIr) Түрк Бумын Арал теңізіне Көшпелі және жартылай Солт. Кавказ бен Қара теңіздің 69 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 21. Жужандарды (Аңағұй қағанды) жеңген соң Бумын қағанның алған атағы: "Елхан" 22. Түрік қағанаты мен Византия арасында келісім болған жыл: 568 жыл, 23. Түріктерде әулие әйел ана - "Ұмай". 24. 603 ж. түріктер: Батыс және Шығыс Түрік қағанаты болып екіге бөлінді. 25. Түрік кағанаты мен Византия мемлекеті қарсы одақ құрған ел- Ирак. 26. Иран мен Византиямен байланыс жасауға ұмтылған: Түрік қағаны Иштеми 29. Бумын 552 жылы қаза болып, оның орнына баласы Қара- Еске қаған болады 30. Қара-Ескенің бастауымен түріктер Орхонның жоғары жағындағы Букрат тауларында аварларды екінші рет жеңеді 31. Мұқан қаза болғаннан кейін оның орнын басқан Тобо қаған да қытайдың екі жағымен де жақсы қарым-қатынаста болуды көздейді 32. Бумын қағанның інісі Иштеми 10 түмен қол бастаған, оның қол астында Батыс түрік тайпаларының он қолбасшысы болған 34. VI ғасырдың ІІ жартысында Түрік қағанатының билігі Азияның біраз аймағын қамтыды 35. Сауда байланысын нығайтуда Иран, Византиямен байланыс орнатуға ұмтылған түрік қағаны: Иштеми қаған 36. VI ғ. ортасында Түрік қағанаты жаулап алған эфталиттердің өмір сүрген жері- Солтүстік Үндістан мен Шығыс Түркістан аралығы 37. Түрік қағанатының шығыстағы саяси ықпалы күшейген кезең- 570-580 ж. 38. Түрік қолбасшысына қытай елшілігі келген жыл- 545 ж. 39. Түріктер қай қаған тұсында Ұлы даланың шығыстағы қожасына айналды- Мұқан қаған кезінде 40. Түріктер неше жылдан кейін ғана эфталиттерді жаулап алды- 563-567 ж. 41. VI ғасырдың екінші жарт. сауда жолына байл.ты дипломатиялық келісім жасаған елдер- Түрік қағанаты мен Византия @physmath.kz 70 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 44. Түрік қағанаты- оңт. -шығысында - Қытай, оңт. батысында- Парсы 45. Қытай билеушілері салық төледі- Мұқан қаған кезінде 46. Қытай деректері бойынша авар(жужан) қағаны үшін темір өндіргендер- түріктер 47. Түрік қағанаты екіге бөлінді- VII ғ. басында (603ж). 48. 570-580 ж. Түрік қағанатының шығыстағы саяси ықпалы күшті болған. 49. Түрік империясының негізін қалаған Бумын қаза болған жыл- 552 жылы 50. Ерте Орта ғасырда Қытаймен сауда қатынастарында Ұлы Жібек Жолы дамуының шырқау шегіне жетуіне себеп болған ел- Түркі қағанаты 51. Түркі қағандары: Бумын, Қара-Еске, Мұқан, Тобо... Иштеми Батыс түрік қағанаты (603-704 жылдар) 1. Батыс түрік қағанаты Орта және Кіші Азиядағы- Иран, 2. Ешбар Елтеріс қаған- жүйесін енгізді. 3. «Бұдын» сөзі ел, халық дегенді білдіреді. 4. YII ғ. «Он оқ бұдын" мемлекетінің атауы- Батыс түрік қағанаты 5. Он-оқ бұдын - Қаратаудан Жоцғарияға дейінгі жерді мекендеген. 6. Батыс түрік қағанатының орталығы Шу бойында - Суяб қаласы, ал жазғы ордасы- Мыңбұлақ 7. Түрік қағанатының екіге бөлінген уақыты. 8. Жергілікті жерлердегі қағанның негізгі тірегі- 9. Батыс түрік қағанатында селифтер есеп берді - жасауылдарға 10. Салық жинауға жергілікті адамдарды бекітіп, "селиф" атағын берген қаған: Тон 11. Батыс Түрік қағанатында ябғу,шад,елтебер атағы берілген: Қаған руынан шыққандарға @physmath.kz Византиямен қарым қатынас жасаған. "он тайна» - он оқ бұдын 603ж бектер 71 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 12. Батыс Түрік қағанатында "Қара бұдындар"деп атаған: 13. : "Қаған жасыл жібектен шапан киген, ал покерлері қамқадан жалбегей шапандар жамылған», деп жазған... 14. Батыс Түрік қағанатында сот істерін атқарушылар: Бұрықтар мен тархандар 15. Батыс түрік қағанатында «Тат» сөзінің мағынасы: Құл 16. Қағанат жерінде жібек саудасы туралы жазған- монах Сюань Цзянь 17. Батыс түрік қағанатының жазғы ордасы - Мыңбұлақ (қазіргі Жамбыл облысында) Қарапайым халықты Қытай монахы Сюань Цзянь 18. Қағанаттың негізгі ұйытқысы: 19. 634 ж.нушеби тайпасының қолдауымен- қаған болды. 20. Он тайпаға - 21. Батыс түрік қағанатын алғашқы кезде - басқарған. 22. Батыс түріктер саяси күшейді- Шегу (610-618ж) мен (618- 630ж) кезінде. 23. Тон қаған Византияға көмекке қалың қолын аттандырды: 627 жылы 24. Дулулар мен нушебилар арасында - 640-657 жж. соғыс болды. 25. Қытай мемлекетінің Жетісуға басын кірген жылы- 659 ж. 27. Тардуш қағанның билігі кезінде Батыс Түрік қағанатының билігі құшейді... 28. Шегу қаған Қағанаттың шығыстағы шекарасын Алтайға дейін, ал батыстағы шекарасын Тарым өзені мен Памир тауына дейін жеткізді 29. Тон қаған қайта құрды "түрі «10 тайпа» 10 -оқ бұдың. Орта Азиядағы басқару жүйесін Ешбар Елтеріс 5 нушеби мен 5 дулу тайпалары сиген. қаған Тардуш(Дато) 32. Батыс Түрік қағанатында салықтың де болған 33. Батыс Түрік қағанатының сол қанатына енген саны жағынан көп болған тайпа- түркеш 34. YII ғ. басында Батыс түрік қағанатының одақтасы болған ел- Византия @physmath.kz "қанмен өтейтін" 72 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 35. Батыс түрік қағанатында селифтер есеп берді - жасауылдарға 36. ҮІІ ғ. аяғы мен ҮШ ғ. ортасындағы Қазақстан, Орта Азия, Оңт. Сібірдегі мемлекет: Шығыс Түрік қағанаты (мерзімі- 682-744 ж). 37. Білге қаған мен Күлтегін мемлекетті одан әрі дәуірлетіп, Қытаймен тиімді шартқа қол жеткізді 38. Даңқты қолбасшы Тоныкек түркі халқының жауынгерлік даңқын асқақтатты 39. Шығыс түрік қағанатының Білге қағаннан кейін әлсіреп, ыдырай бастауы- 741 ж. 40. Шығыс түріктердің алғашқы қағаны- Елтеріс атанған . 43. Түрік қағанаты Батыс, Шығыс болып бөлінгеннен кейін олардың алып жатқан жері анықтала бастады 44. Шығыс түрік қағанатын Елтеріс(Құтлық) қағаннан кейін басқарды- Қапаған 45. 659 жылы Жетісуға басып кірді (Ешбар қаған қолға түсіп, қаза тапты): қытайлар 46. Батыс Түрік қағанатында қалалардың дамуында басты рөл атқарғап- соғдылар 47. Батыс түрік қағандары: Тардуш(Дато), Шегу, Тон, Ешбар Елтеріс 48. Шығыс түрік қағандары: Елтеріс(Құтлық) Қанаған, Білге Түргеш қағанаты (704-756 жылдар.) 1. VIII г. бас. Түргеш қағанатының құрылуына жол ашқан оқиға- қытайлармен соғыстағы жеңіс 2. Түркеш мемлекетінің негізін қалаған қаған: 3. Үшлік қағанның қайтыс болған жылы- 4. Үшлік қаған 20 әкімшілік аймақтың әркайсысында- 7 әскер ұстаған. 5. Түркеш қағанаты бөлінген аймақ саны: 20 Құтлық 603 жылы Үшлік 706 ж. @physmath.kz 73 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 6. Сұлу қағанның(715-738 ж.) шайқастарға тікелей өзі қатысуына әрі ылғи да жеңіске жетуіне байланысты арабтар оған деп ат қойса керек 7. : Қытайлар Жетісудан біржолата кетті 8. 756 жылы Түркеш құлатып, билікті өз қолына алған тайпа: Қарлұқ 9. Билік үшін түргештерде- қара және сары түргеш тайпалары таласқан. 10. Түркештердің Іле өзенінің бойындағы қала- Күнгіт, 11. Сұлу қаған(түргеш) өз қағандығының тәуелсіздігін сақтап тұру үшін- ). 12. Түргештердің үлкен ордасы Суяб, ал кіші ордасы Іле бойында- Күнгіт. 13. Қарлұқтар Түргеш қағандығын құлатып билікті өз қолына алды: 756 ж. 14. 751 ж. Таразға жақын жерде- Атлах шайқасы болды. 15. Атлах шайқасында қытайға қораптарды жақтады, 16. "Дін үшін соғыс» ұранымен араб қолбасшысы Насыр ибн Ссйяр Қазақстанның Оңтүстігін басып алған жыл: 737-748 ж. 17. Ху (Сули) елі- соғдылар. 18. Шу өзенінен Кушанияға дейінгі бүкіл ел- Сули (Соғды) болып аталып келген. 19. Орта Азияда өмір сүрген иран тілдес халық- Соғдылар. 20. Ерте орта ғасырларда Жетісу жерінде теңге шығару ісін дамытты- Түргештер 21. Түргеш қағанатының орталығы Суяб қаласы болды 22. Екі тайпаның арасындағы тартыста қара түргештер жеңіске жетіп, Сұлу қаған орданы қаласына көшіреді 23. Сұлу қаған барып қайтуы сатты сапар болды 24. Сұлу қаған шығыстағы өзіне қауіп төндіріп отырған Шығыс Түрік қағаны Білгенің «сүзеген», «мүйізді қаған» Атлах шайқасынан кейін 3 жақты күрес жүргізді (араб, қытай, шығыс түрік қағапатымен @physmath.kz Талас(Тараз) 717 жылы Тан империясына 74 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly құда түсіп, баласын аяқтандыраса, өзі Тибет үйленеді 25. Сұлу қаған Тоқарстандағы арабтарды да біржолата талқандау үшін 737 жылы ондағы қарлұқтармен бірлесе отырып, арабтарға ойсырата соққы берді 26. Сұлудың әскербасы Кули шор 720-721 ж.ж. Соғды жеріндегі арабтарды қуын шығып, жеңіске жеткен 27. Сұлу қаған арабтарға қарсы күресте күш біріктірген ел - Орта Азия халықтары 28. Навакет қаласының билеушісі Баға тархан опасыздықпен өлтірген түркеш қағаны- Сұлу 30. Сұлу қағанға шығыстағы саяси жағдайын түбегейлі жақсартуға мүмкіндік берді- патшасымен 31. Сұлудан кейін оның орнына билікке баласы Тұқарсан түргеш қағаны болды қызына патшасының қызына Шығыс түрік қағанымен Тибет Құтшар 33. созылып, Қағандықтың саяси ж/е экономикалық жағдайы мүлде әлсірейді 34. Қағандықтың мұндай жағдайын біліп отырған Қытай империясы Куш қаласындағы (Шығыс Түркістан) әскерлерін Жетісуға аттандырып, жаулап алады 35. қатысқан қарлұқ тайпасының көсемдері пайдаланып, Түргеш қағандығын құлатып, билікті өз қолдарына алады 36. Археологиялық зерттеу кезінде Тараз қаласынан «Түргеш қағанының теңгесі» н/с "түріктің көк ханының тецгесі» деген соғды жазумен жазылған теңгелер табылған 37. Теңге зерттейтін мамандардың айтуы бойынша, бұл теңгелер 704-766 жылдар арасында Таразда соғылған 38. Түргеш қағандығына батыстан қауіп төндірген мемлекет: арабтар 39. Таразда табылған Түргеш теңгелерінің соғылған кезеңі- YIII ғ. (704-766) 40. Түркеш-қағанатының әлсіреу себебі- Қара және сары түркеш болып билікке таласуы @physmath.kz Сары ж/е қара түргештердің арасындағы күрес 20 жылға 748 жылы Суябты Атлах шайқасына 756 жылы 75 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 41. VI-VІІғғ. Түрік қағандығы жаулап алды- 42. Соғдылардың Жетісуға қоныстануы дамытты- 43.VIIIғ басында Жетісу соғдылар туралы жазған Қытай саяхатшысы: Сюань-Цзян 44. VI-VIII ғасырларда соғдылықтар ағыла бастаған 45. Соғдылар ежелден алабын қоныстанған 46. VI-VII ғасырларда соғдылықтарды Түрік қағандығы жаулап алған 47. кезінде Жетісуда болған қытай саяхатшысы өзінің күнделігінде: «Суяб қаласының батыс жағында бірнеше қала бар. Олар басқаларға тәуелсіз, бірақ түріктерге бағынышты өз билеушісі бар. Шу өзенінен Кушанияға дейінгі(Орта Азиядағы мемлекет) бүкіл ел Сули (Соғды) болып аталып келген. Тұрғындарының бір бөлігі егіншілікпен, екінші жартысы саудамен шұғылданған» деп жазады 48. Соғдылардың Жетісуға қоныстануы бұл аймақта егіншілік мен қала мәдениетінің дамуында айтарлықтай із қалдырды 49. Түргеш қағанатының саяси экономикалық жағдайын әлсіреткен-қара және сары түргештердің арасындағы 20 жылға созылған талас-тартыс 50. Түргеш қағандығындағы ішкі қайшылықты пайдаланып қауіп төндірген ел- 51. Түргеш қағанатының жері- 52. Түркештер жайлы алғаш дерек кездесетін ескерткіш- "Күлтегін"ескерткішінде және қытай жазбасында 53. 748 ж түргештердің астанасы Суябты басып алған- қытайлар 54. 751жарт. абтардың жеңіске жетуі әсер етті - Қазақстанда ислам дінінің таралуына VII ғасырдың бас Жетісуға Зеравшан мен Қашқадария өзендерінің соғдыларды егіншілікті Сюань Цзян Шығысында Шаш(Ташкент) Шығыс Түрік қағанаты Орта Азияның Онт. - қаласынап, Шығысында Бесбалық, Тұрфан қалаларына дейінгі жерлер @physmath.kz 76 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 55. Арабтардың Қазақстанның оңтүстігіне басып кірген уақыты- VIII ғ. ортасында 56. 737 ж. Тоқарстандағы арабтарды талқандауға түргештермен біріккен тайпа- 57. Түргеш қағандары- Қарлұқ қағанаты (756-940 жылдар) 1. Ұйғыр жеңілген қарлұқтар жылжыған аймақ: 2. Қарлұқтар қырғыздармен бірігіп, жеңеді, осы жеңістен кейін -Испиджап қаласының билеушісі өзін деп жариялайды 3. Ұйғыр қағанатынан IX ғасыр басында жеңілген ел- 4. Қарлұқтардың Жетісуға жылжу себебі- жеңілуі 5. Ұйғыр қағанатының мерзімі- 744-840 ж. 6. Қарлұқ қағанаты осы мемлекеттің әлсіреуі нәтижесінде құрылды- түркеш 7. Деректердеб.з. V ғ-да тирек тайпаларының құрамында кездесетін тайпа- қарлұқтар 8. Қарлұқ елінің негізі топтасқан жері: Алтай тауынан Балқаш көліне дейін. 9. Қарлұқ қағанатының орталығы- Суяб қаласы. 10.Қарлұқ қағанатының көпшілік ақсүйек шонжарлары екінші астана - Баласағұн қаласында тұрды. 11. Қарлұқ қағанаты екінші астана етті- Таразды. 12. Әл-Марвази дерегінде: Қарлұқ құрамына 9 тайпа-үш жікіл, үш бескіл, бұлақ, көкеркін, және туган кірген. 13. Қарлұқтардың ұйғырларға қарсы күресі- 20 жылға созылған. 14. VII ғ. "Таншу" хропикасында қарлұқ құрамынадағы тайпалар: бұлақ, жікіл, талшық. 15. Қосалқы шаруашылықтың бір түрі - аң аулау. 16. Қашғардың түрік билеушілері 940 ж. Баласағұнды басып алып- Қарлұқ қағанатын талқандады. @physmath.kz қаған қарлұқ Үшілік, Сұлу, Тұқарсан-Құтшар Жетісу 840 ж. Ұйғыр қағанатын Білге Күл Қадырхан қарлұқ. ұйғыр қағанатынан 77 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 17. «Худуд әл-алам» кітабында: Қарлұқтарда 25 қала қоныс болған олар- Құлан, Мирки, Атлах, Балық, Барысхан, Талғар т.б. 18. Әл-Идриси: "Қаған қаласының халқы көп, әскері, қару- жарағы мықты» 19. Қимақ пен қарлұқ кезінде басым болған ғимарат түрі - Дың(VIII ғ.) 20. Араб-парсы деректерінде қарлұқтарды - ежелгі түріктер деп жазады. 21. Жалпы қарлұқтардың арабтарға қарсы күресі- екі ғасырға жуық мерзімге созылды 22. Қарлұқтардың Шығыс Түрік қағанатының құрамында да болғандығын білдіретін жазу:«Күлтегін» жазуы. 23. Саманилер жаулап алған қарлұқ қағанатының қалалары- 24. "Қарлұқтарды қырын, басып алды" деген хабар қарлұқтардың Шығыс Түрік қағанатының құрамында да болғандығын білдіреді 25 Әл-Марвизи өзінің еңбегінде: «Қарлұқтар бұрын Тулис тауында тұрды ж/е тоғыз-оғыздарға құл болды. Мұнан кейін олар өздерінің билеушілеріне қарсы көтерілді, түргештердің елін жаулап алды, ал ол жерден мұсылман елдеріне қарай жылжыды" деп жазады 26. Білге Күл Қадырхан кезінде Самани әулеті мұсылман дінінің шекарасын кеңейту сылтауымен «ғазауат соғыс» жариялап, Испиджапты басып алады 27. Қарлұқтар 712-713 жылдарда Соғды, Шаш, ферғаналықтармен бірігіп күрес жүргізген 28. "Худуд әл-алам" анонимінің қолжазбасында: "қарлұқтар тұрған аймақ...халық неғұрлым жиі қоныстанған Ж/е ең бай жерлер...оларда қалалар мен отырықшы мекендер көп... 29. VIІ-VIII гасырлардан бастап кұлпытас орнату, оған жазу жазып қою әдеті дами бастайды 30. Орхон-Енисей,Талас-Шу өзендерінің бойынан табылған түрік жазбаларының ішінде ең атақтылары «Күлтегін», "Тоныкөк" жазбалары болып табылады @physmath.kz Испиджап, Тараз «Күлтегін» жазуындагы 78 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 31. Йолығ-тегін мен "Тоныкөк" жазбалары-асыл қазына, халқымыздың ауыз әдебиетінің алғашқы үлгілері 32.Саманилерге қарсы күрес жүргізген Білге Күл-Қадыр ханның ұлдары- Базар-Арслан, Оғұлшақ 33. Атлах шайқасында 751ж бас көтерген-құрлұқтар 34. VIII ғ. Дың ескерткіштері кең тараған мемлекет- 35. Ақыртас ғимараты салына бастаған кезең- 36. Аталар зираты басына тастан жасалған балбал мүсін қою кең тарады- 37. Қарлұқ билеушісі- Оғыз мемлекеті (IX ғ. соңы - XI ғ. басы) 1. IX г. аяғы-- Х ғ. басында Сырдарияның орта және төменгі ағысында құрылды: 2. Оғыз сөзінің мағынасы: 3. Қыпшақтар оғыздарды Сырдария, Арал бойынан біржола ығыстырды: XI ғ. 4. Оғыз астанасы: Янгикент (Жаңа Гузия). 5. 965 жылы оғыздар хазарларға қарсы әскери одақ құрды: Киев Русімен 6. Оғыз мемлекетінің күшеюіне үлес қосқан: Шахмәлік 7. Әл-Марвази дерегіндегі оғыздар тайпасының саны- 12 тайпа. 8. М. Қашқари дерегіндегі оғыздардағы тайпалар саны 24 тайпа. 9. Оғыздардың күзде Хорезм шекарасында, ал кейбір бөліктерінің Ұлытау баурайында көшін жүргенін айтқан ғұлама: Әл-Бируни 10. Сырдың орта ағысындағы оғыздар мен қыпшақтар арасында байланыс баст. ғасыр: X ғ. 11. Түркістан аймағындағы оғыздардың елтірі қойларды өсіретінін жазған: Ибн-Хлукәл 12. Әл-Идриси "ондағы шеберлер темірден әдемі бұйымдар жасайды"- деп Оғыздар мен Қимақтар туралы жазған @physmath.kz қарлұқтарда қарлұқ қарлұқ кезеңі Білге Күл Қадыр (840ж.) Оғыз қағанаты 1)уыз» 2)«садақтың оғы""3)"өгіз". 79 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 13. "Оғызнаманы" XVII ғасырда толық жазып қалдырған ғұлама: Әбілғазы хан 14. Оғыздарды құлатқан тайпа- 15. Оғыздарда халық жиналысы жылына - 16. Оғыздарда ел басқарудың- болған. 17. Ұлы құрылтайда қаған ұлдарын отырғызды -«боз оқ» деп жағына, "үш ою" деп сол жағына. 18. Оғыздарда тайпалық және рулық бөлімшелер атауы - «бой», «оба», «көк». 19. Оғыздар аумағы- бөлінген. 20. «Оғызнама» дерегінде жабғу өз жерін- бөлген. 21. X ғ. аяғы XI ғ. басында мемлекет жағдайы нашарлады - Әли ханның кезінде. 22. Орыс жылнамаларында - 985 ж. Владимирдің торктармен(оғыз) одақтасып бұлғарларға қарсы жорығы туралы айтылады. 23. Оғыз мемлекеті- тұсында күшейді. 24. 1041 ж. Хорезмді жаулап алған- 38. Араб тарихшысы Әл-Жахиз. "Түрік қолөнердің барлық түрін өзі істейді...қару,жебе,ер- тұрман, қорамсақ, найза жасайды» деп жазады 39. Әл-Идриси: «оғыздар мен қимақтар темірден әдемі бұйымдар жасайды» 40. Оғыздарда жоғары билік несі Жабғудың мұрагері- инал. 41. Оғыздарда иналды тәрбиелеуші- 42. Оғыздарда жабғу әйелдеріне- деген атақ берілген. 43. Оғыз әскер басшысының лауазымы- 44. Жабғудың кеңесшілері: 45. X-XI ғ. Әли ханның кезінде қағанат жағдайы нашарлап, оғыздардың Жент қаласын басып алғандар- салжұқтар 46. Батыс Түрік ж/е Түргеш қағанаттары құлап, Жетісуда Қарлұқ қағанаты құрылғаннан кейін оғыздар Сыр бойына ығысқан 47, Оғыз дәулетінің біртіндеп дамуына байланысты, ел басқарудың ең жоғарғы орны ұлы ж/е кіші құрылтай ұрықтар мен аймактарға бір рет шақырылған. ұлы және кіші құрылтайы 12 аймаққа Әли мұрагері Шахмәлік Шахмәлік атабек. «қатын» сюбашы. Күл-еркіндер @physmath.kz Қыпшақтар. 80 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly жиналысына берілген, мұны оғыздардың атақты "Оғыз қаған Ұлы құрылтай шақырды» деген сөздерден анық көруге болады 48. Үрықтар атауымен рулық атақты тұқымдар, әулеттер аталған 49. Оғыздар Қарлұқ, Қимақ тайпаларымен бірлесе отырып Еділ мен Жайық өзендерінің аралығындағы печепегтерді жеңіп, өздеріне қаратады 50. XI гасырда мемлекеттілігін құрып, күшейе бастаған қыпшақтар оғыздарды Сырдария, Арал бойынан біржола ығыстырады 51. Сырдарияның төменгі ағысында аты сақталған Жанкент, Жент, Жулра сияқты қалаларының болуы оғыздардың отырықшылығын дәлелдій түседі 52. Махмуд Қашғари да Сырдарияның орта ағысындағы Қарнақ, Сүткент, Фараб, Сығанақ,Сауран қалалары туралы жазған, Ол қала тұрғындары ешқайда көшпейді, ешкіммен согыспайды, олар уағыз жатақтар дегенді айтады 53. Оғыз мемлекеті мал өнімдерімен айырбас сауда жүргізген елдер- Орта Азия, Қытай 54. Оғыздардың Жетісудан Сырдария бойына ығысуына ықпал себеп- қарлұқтардың күшеюі 55.Оғыздардың Жетісу, Ыстықҡол,Шу өзенінің арасында өмір сүргені туралы жазган- 56. Оғыздар табынды- 57. Оғыздарда жабғу сайлауда артықшылыққа ие болғандар- Қазақтар 58. «Оғыз қаған Үлығ құрылтай шақырды» деген сөз кездеседі- Оғызнама жәдігерінде 59. Оғыздардың тотемі- қой 60. 965 ж. оғыз жабғуы Киев кінәзі Святославпен -Хазарларға қарсы әскери одақ құрды 61. XI ғ. басында біржола құлаған Сырдария бойындағы қағанат- Оғыз 62. Оғыз билеушілері- Әли, Шаһмәлік @physmath.kz Қашқари Пұтқа 81 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly Қимақ қағанаты (IX г. соңы - XI ғ. басы) 1. Қимақтар құрамында болған ең ірі және күштайпа: Қыпшақтар 2. Х ғасырда Қимақтарда тараған дін: Ислам 3. VII ғ. басында Қимақтар мекендеген аймақ: Монғолияның солтүстік батысы 4. Қимақтардың екінші астанасы Карантия орналасқан көлдің жағасы: Алакөл 5. X ғ. 2-ші жартысында қимақтардың жеріне шабуыл жасаған мемлекет: Қарахан 6. Қимақ пен қарлұқ кезінде басым болған ғимарат түрі - Дын 7. : «Қимақтарда 7 тайпа болған, ең атақтылары қимақтар мен қыпшақтар», 8. Қимақ қағанатының аумағы - Қазақстанның солтүстік- 9. ыдырағаннан кейін оның құрамындағы біраз 7 тайпалар: эймур, байлидур,татар,ланиқаз,ажларлар ж/е имек, қыпшақ тайпалары қимақ бірлестігіне енеді 10. Қимақ астанасы- , екінші астана- 11. ; қимақтарна малы аз, көшуге мүмкіндіктері жоқтарды "жатақтар" деп атаған. 12. Қимақ қағанатының құлау себептері: ішкі (қыншақ) талас: сыртқы қайшылык. 13. Қимақтарда мал шаруашылығы басым болды,ол туралы Гардизи былай деп жазады: "шаруалар өз мырзаларының малын бақты...қысқа арнап олар(қимақтар) әрқайсысы өздерінің шама-шарқына қарай қой, жылқы н/е сиыр етін сүрлеп алады» 14. Қимақтар негізінен өсірген дәнді-дақылдар: тары, арпа, бидай. 15. Араб жазбаларында қимақтар туралы- IXғ. айтылады, 16. Қағантатты билеуші адам- «қаған» . (VIII ғ.) Гардизи шығысы мен орталығы. 840 ж. Ұйғыр қағанаты Карантия(Алакөл маңында). Имақия (Ертіс бойында) Қашқари @physmath.kz 82 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 17. Қимақтарда жеке тайпа көсемдерін - «шад-түтік» деп атаған. 18. X ғ. II жартсында Қимақ жеріне шабуыл жасаған- Қарахан мемлекеті. 19. Қимақтарда жазу құралы- 20. Қимақтарда қағанның жанында- болған. 21. Қимақтарда қағаннан екі саты төмен атақ- 22. Зираттардан табылған қола айнадағы жазуға қарағанда қимақтар IX-Х г. жазған жазу- ежелгі түрік жазуы. 23. Қимақгарда шонжарларға берілген лауазымдар: "ұлы қаған», «кіші қаған",ябғу шад" 24. 766-840 ж. қимақтар Батыс Алтайға, Тарбағатай мен Алакөл ойпаты аймағына қоныстанады 25. Имақия қаласы дуалмен қоршалған, темір қақпамен бекітілген болатын 26. Жазба деректерде IX ғасырда қимақтар «тоғыз-ғұздар» жерінің бір бөлігін қол астына қаратқаны айтылады 27. Жазба деректерде қимақтар Х ғасыр басында тоғыз- ғұздардың шекаралық қаласы- 28.Қимақтарда кейбір жағдайларда өлген адам мәйітін өртеп, күлін жерлеген ғұрып та кездеседі 29. қыпшақ хандығының қолына толығымен көшкен қағанат жері- қимақ 30. Қимақ қағанатының саяси өмірінде беделі күшті болған топ: әскери топ 31.IX-Хғ. Қимақтардың ежелгі түрік жазуымен жазғандығын дәлелдейді- қола айналардағы жазу 32. Қимақтарда болған жерлеу дәстүрі- мәйітті өртеп, күлін қою 33. Қимақтарға тілі, тұрмысы ұқсас тайпа- оғыз 34. Қимақ қағаны- қамыс қалам. 11 іс-басқарушысы ябғу. Шығыс Түркістандағы Жамлекес қаласын басып алғандығы баяндалады @physmath.kz Жанақ қаһан әл-Қимақи 83 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly Тест1 1.Дербес мемлекет дәрежесіне көтерілгенге дейін түріктер кімдерге тәуелді болды А) Аварларға В) Қытайларға С) Арабтарға D) Қарлұқтарға 2. Түрік қағанатының өмір сүру жылдары А)542-605 ж.ж. В) 552-607 ж.ж. С) 552-603ж.ж. D) 567-608ж.ж. 3. Бумын қаза болғаннан кейін Түрік қағанатының басшысы болды А) Қасым В) Анағұй С) Қара-Еске D) Қара-Батыр 4. 552-554 ж.ж. Түрік қағаны А) Қасым В) Анағұй С) Қара-Еске D) Мұқан 5. Түрік қағанатының негізгі құрамы түрік тілдес халықтар болды. Олардың ішіндегі басым көпшілігіқай тайпа боды? А) Оғыз В) Теле С) Үйсін D)Дулу 6. Батыс Түрік қағанатының орталығы Суяб қаласы қай өзеннің бойында орналасты? А) Шу В) Ертіс С) Сырдария D)Іле 7. Батыс Түрік қағанатының жазғы орталығы А) Суяб В) Мыңбұлақ С) Ілебалық @physmath.kz 84 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly D) Тараз 8. Қағанаттың шекарасын шығысында Алтайға дейін, ал батысында Тарым өзені мен Памир тауына дейін жеткізген Батыс Түрік қағанатының қағаны А) Мұқан В) Дато С) Шегу D)Тон 9. Батыс Түрік қағанатында «селиф» атағына кімдер ие болды? А) Егіншілер В)Дінбасылар С) мемлекеттік іс жүргізушілер D) Салық жинаушылар 10. 659 жылы Жетісуға басып кірген мемлекет А) Жужан В) Моғол С) Араб D)Қытай 11. Батыс Түрік қағанатында сот істерін жүргізді А)Селиф В) Шад С) Тектер D)Тархандар 12. 704-756 жылдары өмір сүрген мемлекет А) Түрік қағанаты В) Түркеш қағанаты С) Батыс Түрік қағанаты D)Авар қағанаты 13. Түркеш қағанатының астанасы А) Суяб В) Мыңбұлақ С) Ілебалық D) Тараз 14. Түркеш қағанаты қай қаған тұсында күшейді? А) Тұқарсан Құтшар В)Үшлік С)Сұлу @physmath.kz 85 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly D) Күли Шор 15. Қағанның шайқастарға тікелей өзі қатынасуына әрі ылғи да жеңіске жетуіне байланысты арабтар «сүзеген» деп ат қойған қаған А) Тұқарсан Құтшар В)Үшлік С)Сұлу D) Күли Шор 16. 751 жылы Атлах қаласы маңында түркештер кімдердің көмегімен қытайлықтарға күйрете соққы береді? А) Аварлар В) Арабтар С) Қарлұқтар D) Қыпшақтар 17.Түркеш қөағанатының өмір сүрген жылдары А) 701-785 ж.ж В) 704-756 ж.ж. С) 708-745ж.ж. D)703-765 ж.ж. 18. Түркеш қағанатының Іле өзені бойында орналасқан кіші ордасы А) Суяб В)Тараз С) Мыңбұлақ D)Күнгіт 19. Сұлу қаған 737 жылы Тоқарстандағы арабтарды жеңу үшін кімдермен бірлеседі? А) Қарлұқтармен В)Аварлармен С) Түріктермен D) Татарлармен 20. Сұлу қаза болғаннан кейін оның орнын басқан қаған А) Мұқан В)Күли – Шор С) Тұқарсан Құтшар D) Үшлік @physmath.kz 86 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 21. Арабтар мен түркештер бірлесе отырып қытай әскерлеріне күйрете соққы берген шайқас болған жер А) Сауран маңы В) Шығыс Монғолия С) Атлах маңы D) Жетісу 22. 756 жылы Түркеш қағанатының құлауына ықпал еткен халық А) Аварлар В) Қарлұқ С) Қытай D) Араб 23.552 ж. құрылған Түрік қағанатының негізін салушы А) Бумын В)Үш-Елік С) Қасым D) Берке 24.Қай жылы Түрік қағанаты Батыс және Шығыс болып екіге бөлінді? А) 556 ж. В) 589 ж. С) 593ж. D) 603 ж. 26. Алтайдан Тянь-Шаньға дейін, Шығыс Түркістаннан Каспаийге нейінгі аумақты алып жатқан қағанат А) Түрік қағанаты В)Шығыс Түрік қағанаты С)Батыс Түрік қағанаты D)Түркеш қағанаты 27. Батыс Түрік қағанатының шаруашылығы А)Көшпелі мал шаруашылығы, қолөнер В)Көшпелі мал шаруашылығы мен суармалы егіншілік С)Отырықшы мал шаруашылығы мен балық аулаушылық D)Жартылай көшпелі мал шаруашылығы мен егіншілік 28. Батыс Түрік қағанаты он тайпаға бөлінгендіктен тарихта қандай атауға ие болды? А) «Он жұлдыз» @physmath.kz 87 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly В) «Он оқ» С) «Он сардар» D) «Он ел 29. Батыс Түрік қағанатының ыдырау себебі А) Феодалдардың ішкі талас-тартысы мен Тан патшалығымен соғыс В) Ішкі талас тартыстар мен Араб басқыншылық соғыстары С) Экономкалық әлсіреу мен әлеуметтік талас-тартыстар D) Сыртқы жаугершілік соғыстар мен билік үшін тартыс 30. Батыс Түрік қағанатының астанасы А) Сауран В)Алмалық С)Суяб D)Мыңбалық Тест2 1.Қарлұқтар туралы «Қаған қаласының хплқы көп, бекінісі мықты, әскери және қару-жарағы мол» деп жазған: А. Әл-Идриси В. Әл-Фараби С. Әл-Макдиси Д. Әл-Марвази Е. Әл-Бируни 2.Қарлұқтар екі ғасырға жуық күресті: А. Түргештермен В. Қашқарлықтармен С. Қытайлармен Д. Арабтармен Е. Парсылармен 3.Қарлұқтармен 712-713 жылдары бірлесіп арабтарға қарсы күрес жүргізді: А. Соғды, Шаш, Ферғаналық В. Соғды, Парсы, Түргештер С. Қытай, Парсы, Қидандар 4. «Худуд әл-Алам» қолжазбасында қарлұқтардың атақты қалалары ретінде көрсетілген: А. Шаш, Испиджаб @physmath.kz 88 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly В. Алмалық, Суяб С. Құлан, Атлах 5.Әл-Марвазидің хабарына қарағанда, қарлұқтардың құрамында болған тайпа: А. 8 В. 7 С. 9 6.Қарлұқтардың Ұйғыр қағанатына қарсы күресі созылды: А. 2 жылға В.20 жылға С.10 жылға 7.Қарлұқ қағанатының орталығы: А. Суяб В. Шаш С. Испиджаб 8.840 жылы Қарлұқтармен бірігіп Ұйғырларды талқандады: А. Саманилермен В. Түргештермен С. Қырғыздармен 9.Қарлұқтардың Шығыс Түрік қағанаиының болғанын көрсететін дерек: А. Диуани лұғат ат-түрік В. Күлтегін жазбалары С. Араб-қыпшақ сөздігі 10.Қарлұқ қағанатының көпшілік ақсүйек-шонжарлары екінші Астана еткен қала: А. Қойлық В. Йасы С. Баласағұн 11. «Ғазауат соғысын» жариялап, Испиджабты басып алды: А. Саманилер В. Ғазнауилер С. Селжұқтар 12. IX ғасырдың басында қарлұқтар жеңіліс тапқан шығыстағы жаулары: А. Қарақан В. Ұйғыр С. Қидан 13. Археологтардың болжамынша аталмыш әйгілі қаланың негізін қарлұқтардың қонысы ретінде қалаған: @physmath.kz 89 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly А. Алмалық В. Тараз С. Жент 14.Қарлұқ қағанатының екінші астанасы: А. Алмалық В. Тараз С.Сығанақ 15.VII-VIII ғасырда Оғыз этникасы қайда құрыла бастады. А. Шығыс Түркістанда В. Алтайдың батысында С. Батыс Жетісуда 16.Оғыздардың Ыстықкөл мен Шу өзенжерінің арасында тұрғандығын жазып қалдырған ғалым. А. Махмуд Қашқари В. Жүсіп Баласағүн С. Ахмет Иассауи 17.Оғыздар туралы дерек беретін шығарма: А. Игорь жасағы туралы жыр В. Тарихи Рашиди С. Күлтегін жазбалары 18.IX ғ. Аяғында Оғыз мемлекеті құрылды: А. Батыс Жетісуда В. Орталық Қазақстанда С. Сырдарияның орта және төменгі ағысында 19. Оғыз мемлекетінің орталығы: А. Янгикент В. Сығанақ С. Құлан 20. Әл-Марвази бойынша оғыздар тайпаларының саны: А. 23 В. 18 С. 12 21. Оғыз қоғамында рулық атақты тұқымдар, әулеттер қалай аталды: А. Аймақтар В. Бой С. Ұрық 22. Оғыз билеушісінің титулы. А. Қаған @physmath.kz 90 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly В. Жабғу С. Патша 23. Жабғуды мұрагер Иналды тәрбиелеушілер. А. Қамқоршы В. Тәлімгер С. Атабек 24. Оғыздар мал өнімдерімен айырбас саудасын жасаған ел. А. Киев Русі В. Қытай, Орта Азия С. Булгария, Хазария 25. 965 жылы оғыз жабғуы Киев князі Саятославпен кімдерге қарсы әскери одақ құрды. А. Хазарларға В. Қимақтарға С. Қыпшақтарға 26. Орыс жылнамаларында 985 жылы князь Владимирдің оғыздармен одақтаса отырып, кімдерге жорық жасағаны туралы айтылады. А. Бұлғарларға В. Хазарларға С. Қыпшақтарға 27. Хғ. аяғы мен XI ғ. . басында Оғыз жабғуы әли ханның тұсында мемлекет жағдайының нашарлап, халық наразылығының күшеюі себебі. А. Қатты қуаңшылық В. Үздіксіз соғыс пен шектен тыс алым-салық С. Жұт 28. Оғыз жабғуы Шахмәлік тұсында мемлекет біршама уақыт қайта құрылып, 1041 жылы басып алды. А. Жетісуды В. Хорезмді С. Ферғананы 29. Оғыз шаруашылығының негізі. А. Егіншілік В. Аңшылық С. Мал шаруашылығы @physmath.kz 91 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 30. Оғыз билеушілеріне Қара теңіз, Дон өзенінің бойындағы жайылымдарды таратуға бөгет жасады. А. Бұлғарлар В. Хазарлар С. Қыпшақтар 31)YII ғасырдың басында қимақтар мекендеген: А)Алтайдың солтүстік аудандары В) Моңғолияның солтүстік батысы С) Тарбағатай мен Алакөл Д) Жетісу,Шығыс Түркістан Е) Батыс Алтай 32)Қимақ қағанатының территориясы: А) Қазақстанның солтүстігі, шығысы мен орталығы В) Батыс Қазақстан С) Маңғыстау түбегі 33)Қимақ қағанатының орталығы: А) Суяб В) Баласағұн С) Сығанақ Д ) Имақия 34)Парсы тарихшысы Гардизи дерегінше Қимақ қағанаты неше тайпадан тұрады: А)3 тайпа В)4 тайпа С) 5 тайпа Д) 6 тайпа Е)7 тайпа 35) Гардизидің жазуына қарағанда Қимақ қағанатындағы ең беделді екі тайпа: А) Қимақ мен эймур В) Байандур мен татар С) Қыпшақ мен ұйғыр Д) Қимақ пен Қыпшақ 36) Қимақ қағанатының екінші астанасы: А) Имақия В) Тараз С)Сығанақ Д) Карантия 37) Қимақ қағанатының билеушісі: А) Хан В) Патша @physmath.kz 92 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly С) Жабғу Д) Қаған Е) Гуньмо 38)Қимақ қағанатындағы жеке тайпа көсемдері қалай аталды: А) Жабғу В) Тархан С)Елтебер Д) Күл-еркін Е) Шад-түтік 39) X ғ. Басында қимақтар басып алған тоғыз-ғұздардың Шығыс Түркістандағы қаласы: А) Жент В)Жаңақала С)Жамлекес Д)Жыланқарауыл 40)Қимақ қағанаты құлауының бірінші себебі шығыстан батысқа қоныс аударған түркі тайпаларының соққысы болса, екіншісі: А) Татарлардың билік үшін таласы В) Байанду тайпасының бөлінуі С) Қыпшақтардың билік үшін таласы 41) Қимақтардың исламға дейінгі діни нанымын көрсетіңіз: А) Пұтқа табыну В)Көсемге табыну С) Отқа табыну Д) Ата-баба аруағына сыйыну 42) Деректерде қимақтар қамыс қаламмен жазған, қандай жазуды пайдаланған: А) Соғды жазуы В) Араб жазуы С) Қытай жазуы Д)Ұйғыр жазуы Е)Ежелгі түрік жазуы 43)Қимақ қағанатының саяси өмірінде беделі күшті топ: А)Дінбасылар В) Әскери қызметкерлер С) Соттар @physmath.kz 93 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly Д) Абыздар 44) Қимақтар қай ғасырда ислам дінін қабылдай бастаған: А)ҮІ ғасырда В) Х ғасырда С) ІХ ғасырда 45)Қимақ қағанатында қағаннан екі саты төмен тұратын атақ: А)Ябғу В) Бек С) Елтебер Д)Күл-еркін Е) Тархан Тест3 1.Кереге мен шаңырақ ортасын қосатын бөлік: А) уық В) кереге С) қаңқа 2.Батыс Қазақстан облысы шыңғырлау ауданы Лебедевка ауылының маңынан табылған қорым мерзімделеді: А) б.з.б ІІІ - І ғасырлар В) б.з ІІ - ІҮ ғасырлар С) б.з І - ІІІ ғасырлар 3.Олар «садақпен, қылышпен және қола балталармен қаруланған, сауыт киген» деп айтқан: А) Ктесий В) Герадот С) Страбон 4.Солтүстік Қазақстандағы Ботай тұрағының мepзiмi: А) Б.з.б. 3-2 мыңжылдықтар B) Б.з.б. 4-3 мыңжылдықтар C) Б.з.б. 5-4 мыңжылдыктар 5.«Жетісу михрабы» деп аталатын құрбандық табағы табылған: А) Жетісудан В) Алматы маңынан С) Іле аңғарынан @physmath.kz 94 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 6.Сақтардың Александр Македонскийге қарсы ерлік күресі туралы жазған тарихшы: А) Герадот В) Страбон С) Арриан 7.Дөңгелек өзектастың шетінен ортасына қарай жару арқылы тас жарықшаларын алу әдісі: А) нуклеус әдісі В) ретушь әдісі С) қыстырма әдісі 8.Ғұндардың жауынгерлігін ерекше атап: «ертелі кеш ат үстінен түспейді. Маңызды істер туралы кеңесетін болса, кеңесті де ат үстінде отырып өткізеді..» жеп суреттеген: А) Марцеллин В) Прииск С) Джузеппе Верди 9.Кир бастаған парсы әскерлеріне қарсы тұрған сақ билеушісі: А) Томирис В) Спитамен С) Скунха 10.Адамзат металдан жасалған құралдарды игере бастады: А) Кейінгі палеолит B) Қола дәyipi C) Энеолит Д) Мезолит Е) Teмip дәyipi 11.Жазба деректердегі үйсін халқының саны А) 750 мың В) 600 мың С) 530 мың D) 450 мың Е) 630 мың 12.Қаңлылардың солтүстігіндегі көршілері А) Үйсін, Сармат В) Ғұн, Алан С) Үйсін, ғұн D) Сармат, Ғұн @physmath.kz 95 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly Е) Сармат, Алан 13.Б.з.б 8 ғасырдан бастап Еуразия далалы аймақтар өңірінде тараған: А) Аңдық стиль В) Полихромдық стиль С) Зергерлік өнер 14.Жауынгерлерді ежелгі үнді – ирандық тілінде қалай атаған: А) «Арбада тұрғандар» В) «Сегізаяқтылар» С) «Көсемдер» 15.Питeкантроптың қаңқасы алғаш рет Ява аралынан табылды: А) 1891 жылы В) 1895 жылы С) 1927 жылы Д) 1959 жылы Е) 1897 жылы 16.Aдамзат дамуының «епті адамнан» кейінгі келесі даму кезеңі: А) Епті адам В) Тік жүретін адам С) Неандерталь Д) Андроновтықтар Е)Кроманьондықадам 17.Мөде басқарған Хунну державасының пайда болуын б.з.б 209 жылы болған деп жазған белгілі шығыстанушы: А) Ш.Уалиханов В) Л.Н.Гумилев С) П.И.Радлов 18.Қаңлы мемлекетінің пайда болған уақыты, шекарасы туралы айтылатын маңызды тарихи дерек. А) "Авеста" В) "Қаңлы мемлекеті" С) "Қаңлы жылнамасы D) "Тарихи жазбалар" Е) "Цянь хоньшу 20.Аттила өмір сүрді: А) 400 – 442 жылдар @physmath.kz 96 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly В) 400 – 453 жылдар С) 400 – 446 жылдар 21.Солтүстік Қазақстан жеріндегі 158 тұрғын үй табылған энеолиттік тұрақ: A) Сексеуіл B) Шабақты С) Ботай Д) Пеньки Е) Усть-Нарым 22.Орталық Қазақстан аумағын: А) Аргиппейлер В) Исседондар С) Аримаспылар 23.Ғұндар кезеңі: А) б.з.б ІІІ – б.з IV ғасырлар В) б.з.б ІІ – б.з І ғасырлар С) б.з.б ІV – б.з ІV ғасырлар 24.Үйсіндерде жерленген адамның басы қаратылған тұс А) Шығысқа В) Оңтүстікке С) Солтүстікке D) Кез-келген тұсқа Е) Батысқа 25. Қанай қонысынан табылған тас құралдардың пайдаланылған уақыты: А) 160 – 145 мың жыл бұрын В) 140 – 132 мың жыл бұрын С) 156 – 143 мың жыл бұрын 26.Абыздардың танымал белгісі болған: А) Тостаған мен айырықша баскиімі В) Ерекше белгісі бар медалоьлндары С) Аяқ киімі 27.Ғұндар руға бөлінген: А) 25 В) 24 С) 28 @physmath.kz 97 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 28.Қаңлылардың өмірі мен тұрмысын сипаттап жазған тарихшы А) Герадот В) Страбон С) Ктесий D) Торг Е) Цыма Цянь 29.Рудың құрамына кіретін адамдар арасында некелесуге тыйм салу ғұрпы: А) Экзогамия В) Эндогамия С) Инициация 30.Сақтар туралы: «Киімі мен өмір сүру дағдысы скифтерге ұқсас. Олар егін екпейді, үй малдары мен өзеннен аулайтын балықтарды азық етеді. Сүт ішеді» деп жазған: А) Ктесий В) Герадот С) Страбон 31.Ғұн тайпаларының батысқа қарай жылжуы тарихта аталды: А) Халықтардың ұлы қоныс аударуы В) Батысқа жылжуы С) Халықтардың үдере көшуі 32.Қаңлылардың археологиялық мәдениеттері А) Атасу, Шірік-Рабат В) Хантау, Таңбалы С) Дәндібай, Қауыншы D) Беғазы, Отырар Е) Қауыншы, Жетіасар, Отырар-Қаратау 33.Тұрақтың жас мөлшері б.з.б. 30 -25 мыңыншы жыл, бұл жерден барлығы 300-ге таяу тас құралдар шықты: А) Ботай В) Батпақ С) Майбқлақ Д) Семізбұғы Е) Қанай 34.Суару каналдарының іздері табылған қоныс: А) Бөріқазған @physmath.kz 98 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly Ә) Шірік – Рабат Б) Қызылсу 35.Еділ жауынгрелері 451 жылы римдіктердің, франктердің біріккен күштерімен шайқасты: А) Жайық бойында В) Каталаун даласында С) Варшава жерінде 36.Ежелгі қаңлылардың негізгі атамекені А) Жетісу В) Ертіс өзені С) Еділ бойы D) Шу мен Талас аңғары Е) Сырдың орта ағысы 37.жамбыл облысынан табылған палеолит дәуірінің бес мыңнан аса еңбек құралдарының бәрі: А) балға мен бұрғы В) қашау мен үшкір заттар С) найзаның ұштары мен пышақтар 38.Кир бастаған парсы әскерлеріне қарсы тұрған сақ билеушісі: А) Томирис В) Спитамен С) Скунха 39.«Олар соғыстан кейін тыныш әрі қамсыз тіршілік етеді, әркім қолында барымен қанағат етеді» деп айтқан: А) Марцеллин В) Прииск С) Джузеппе Верди 40.Қаңлылардың солтүстігіндегі көршілері А) Үйсін, Сармат В) Ғұн, Алан С) Үйсін, ғұн D) Сармат, Ғұн Е) Сармат, Алан 41.Алғашқы адамдардың еңбек құралдары: А) Қазғыш таяқ,үшкір тас,шоқпар, шапқы В) Cадақ пен жебе,бумеранг @physmath.kz 99 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly С) Тұзақ,қақпан,микролит 42.Қазақстан аумағын мекендеген тайпалардың темірді ашу және кеңінен пайдалана бастаған кезеңі: А) б.з.б 4 мыңжылдық В) б.з.б 8 ғасыр С) б.з.б 5 – 3 мыңжылдық аралығы 43.Қала орталығында күзет мұнаралары бар қамал (цитадель) салынған қала орны: А) Шірік – Рабат В) Түгіскен мен Ұйғарақ С) Бәбіш Молда 44.Үйсіндер туралы "ат жақты, аққұбаша, сары шашты" деп жазған А) ирандықтар В) парсы жазбалары С) Герадот D) Стробон Е) Қытай жазбалары 45.Ең ежелгі «епті адамның» мөлшермен өмір сүрген мерзімі: А) 1 млн.жыл бұрын В) 500-200 мың жыл бұрын С) 100-35 мың жыл бұрын Д) 40-35 мың жыл бұрын Е) 2,5 млн жыл бұрын 46.Археологтар Қызылордадан 300 шақырым жерден тапқан қала орны: А) Шірік – Рабат В) Бәбіш Молда С) Бесшатыр 47.Желшалғыр тауының етегінде орналасқан қорымы: А) Шірік – Рабат В) Бәбіш Молда С) Бесшатыр 48.«Есік обасын» 1969 жылы тапқан археолог – ғалым: А) О.Смағұлов В) К.Ақышев С) Ә.Марғұлан @physmath.kz 100 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 49.Б.з.б 248 – 247 жылдары дайлардың апарн тайпасынан шыққан өкілі бастаған көшпелілер Парфияның үлкен бөлігін және Гирканияның онымен шектес аймақтарын басып алған: А) Шарыш В) Арсақ С) Шырақ 50. Бесшатырды қай кезеңге жатқызамыз: А) б.з.б 5 – 4 ғ.ғ В) б.з 4 – 5 ғ.ғ С) б.з.б 17-18 ғ.ғ Қарахан мемлекеті (942-1212 ж.) I. Қарахан мемлекетінің негізін Сатұқ Боғра хан қалаған жыл: 942 ж. 2. Сатұқ Боғра өмір сүрген-915-955 ж. 3. Сатұқ Боғра-хан өлген соң, ел ішінде саяси бытыраңқылық басталады 4. Қарахан мемлекстінің орталығы- Баласағұн. 5. Қарахан мемлекетінің негізі үлесті жүйеде қаланып, Шығыс және Батыс -2 иеліктен тұрды. 1)Шығыс хандық Жетісу аймағы мен Шығыс Түркістан жерін алып жатты. Орталығы Баласағұн қаласына жақын жатқан Орда, кейін Қашғар қаласы болды. 2)Батыс хандық Мәуеренахрды биледі. Орталығы алғаш Үзкент, кейін Самарқан қаласы 6. Мұса мен Әли Арслан қаған кезіндегі астана- Қашғар 7. Қарахандарды 1089 ж. басын алды: 8. Батыс Қарахан мемлекетін Хорезм шахы Мұхамед құлатқан жыл: 1212 ж. 9. Қарахандардың жылқы малына ерекше көңіл бөлетінін айтқан : Баласағұни 10. Қарахандарда билік иесі қатарына хан ұрпақтары - тегіндер, ілік хандар, бектер, нәкерлер жатты. Селжұқтар @physmath.kz 101 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 11. Ханның саяси-әкімшілік іс жүргізетін орны- орда деп аталды. 12. Қараханидтерде жер иеленудің түрі- иқта, ал иеленушілер- "ахтадар" (парсы сөзі) 13. Қараханидтерде салық алынбаған діни жер иелігі: вакф. 14. Әлсіз адам өз үлесіндегі жерді күштінің қамқорлығына беру- коммендация. 15. Қарахан сәулет өнерінің өзіне тән ерекшелігі - Шығыс моншасы. 16.1141 ж. Қатуан даласында қарақытайлар - қарахан мен жеңді. (Бұқараны алды) 17. Шығыс Қарахан елін- 1212 ж. Найман ханы Күшлік басып алады. 18. Қарахан этникалық құрамы: жікіл, яғма, қарлұқ, оғыз, қаңлы, үйсін. 19. Қарахандарда жікіл тайпасының тотемі- арыстан, ал яғма тайпасынікі- бура, 20. Қарахан билеушісі Хасан Боғра хан қаза болды- Қошқарбасыда 21. ХІІғасырдың 40жылдары Қарахандарды басып алған Қарақытайлар. 22. Сатұқ Боғра хан өзінің туысы Оғұлшақты жеңіп шықты: Саманиден қолдау тауып 23. Х ғасырдың орта кезінде Жетісу аймағы мен Шығыс Түркістанның бір бөлігінде Қарахан мемлекеті құрылды 24. Қарлұқ қағанатының ыдырауына байланысты батыста дейінгі аумақ Қарахан мемлекетіне қарады 27. Билікті 955 жылы ханның баласы Мұса алады, ол өзінің ықпалын күшейту үшін ретінде жариялайды, Мұса кезінде астана- 28. Мұса қаза болған соң оның орнына ж) хан болады 29. Осы кезден бастап Хасан Боғра-хан мен Әли Арсланның ұрпақтары арасында билік алма- кезек ауысып отырды Жетісудан Испиджабқа ж/е Шығыста Қашғарға 960 жылы ислам дінін мемлекеттік дін Қашғар Әли Арслан (960-990 @physmath.kz 102 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 30. Орта Азиядағы Самани әулетінің үстемдігі Х ғасырдың II жартысында өз ішіндегі әлеуметтік қайшылықтардан әлсіріген еді. Бұл жағдайды дер кезінде пайдалана білген басып алады. 31. Хасан Боғра-ханның баласы алса, Әли Арсланның баласы ешбір қарсылықсыз ақ басып Хасан Боғра-хан Испиджабты,Бұхараны,Самарқанды Мауеренахрға жорыққа аттануды. 32. қарахандардың бүкіл Сырдария бойына билігін мойындады. 33. Насыр ибн Әли бұл жетістіктерге қанағаттана қойған жоқ Ол қаласын басып алады. Сөйтіп Қарахан мемлекеті Мауеренахрды біржолата бағындырады. 34. Ибрахим ибн Насыр 1040 жылы тамғаш Бурахан атағын қабылдап, Мәуреннахрға толық өз билігін орнатады. Осы кезден бастап Қарахан мемлекеті дербес екі иелікке бөлінді тынды 35. Салжұқ сұлтаны Батыс хандықтың орталығы одан соң басып алды 36. Мұрагерлік жол жүрмейтін жер иелігі- 37. XII ғ 30-жылдарында шығыстағы қарақытайлар Жетісуға басып кіреді 38. Үш ғасырға жуық өмір сүрген Қарахан мемлекеті 39. Махмуд Қашғари соғдылар мен түріктердің әдет-ғұрпы, тілі, киім кию салты бір-біріне өте ұқсас екендігін жазған 40. X ғ. ортасында батыста Жетісудан, шығысы Қашқарияға дейінгі аумақты алып жатқан мемлекет: 41. X г. батыс Қарахандық тәуелді болды- 42. Қарахан мемлекетінде қақтығысқа түскен елдердің алғашқысы- самани 43. Қарахан мемлекетінде құрылыс жүйесіне енгізген өзгеріс- күмбезді ғимарат мешіті 44. Қарахандардың Сырдария бойындағы билігін мойындаған халық: газнеуилер 45. Қарахан мемелекстінің шығыс шекарасын қорғады- қарақытайлар @physmath.kz Жүсіп 992 ж Хотанды Насыр иби Әли 996ж Газнеуилер 999ж Бұхара Мәлік шах1089 жылы Самарқанды, Бұхараны ихта. Қарахан мемлекеті салжұқтарға 103 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 46. X-XII ғ. қимақ жеріне шабуыл жасаған- 47. Қарахандар ақша шығарған қалалар- 48. Қарахандарды жаулап алған- батыста , шығыста 49.Қараханид Самарқанды қарсылықсыз басыпалды 50. Қарахан билеушілері- Наймандар, керейлер, жалайырлар 1. Тайпалардың басқару жүйесі хандық билік болған 2. Найман мен Керейлердің мемлекеттік билік жүйесінде жақсы дамыған: Іс-қағаздарын жүргізу 3. Х ғасырдан бастап Қазақстан жеріне қоныстана бастаған тайпалар: Наймандар, керейлер, жалайырлар. 4. Найман, керей, жалайырлардың мекендеген жерлері: Орта және Батыс Моңғолия 5. Найман мемлекетінің аты шыға бастаған кезі - XII ғасырдың II-ші жартсы. 6. Моңғолша "найман" сөзінің мағынасы- 7. Найман мемлекеті дами бастайды- 1203 ж.)кезінде. 8. 1204 ж, монғол ханы жеңді- 9. XI ғ. екінші жартысында керейіт хандығына - кірген. 10. Соғақ суатында 1201ж. паймандар мен т.б. тайпалар- Шыңғыс пеп Ван (керей Тоғрұл) хандарға қарсы шайқаста жасілді. 11. Найман мемлекетінің астанасы Балықты орналасқан өзен бойы: Орхон 12. Даян ханның баласы - Күшлік. 13. Білгехан қайтыс болғаннан кейін оның екі ұлы Бұйрық нен Даян хан билік үшін таласады Қарахандар Самарқанд пен Үзкент Хорезм Найман Күшлікхан Хасан Боғра-хан- Испиджабты, Бұхараны, Насыр ибн Әли, Ибрахим ибн Насыр, Хасан Боғра Сатұқ Боғра, Мұса, Әли Арслан, «сегіз» (8 тайпа). Наркеш Дайын (1160- найман Даян ханды. сегіз аймақ @physmath.kz 104 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 14. Наймандардың әлсіреуін аңдып жүрген Монғол ханы Шыңғыс хан, керейіт ханы Ван шабуыл жасап, Бұйрық ханды жеңеді 15. Қырғыз, меркіт, найман т.б тайпалар 1201 ж құрылтайға жиналады. Оның ұйымдастырушысы Бұйрық хан болды 16. Наймандар Қарақытай үстемдігінен құтылды- Білге хан кезінде 17. Бұйрық хан жылжыды- Алтайдың оңтүстігіне 18. Инанч Билгеге Билге хан деген атақ берілу себебі- бейбіт өмірге тартқаны үшін 19. Білге саясатына жатпайды- басқа елдермен сауда жасауға тыйым салды 20. Орта гасырларда мемлекеттік дәрежеге жеткен тайпалар- Керей, Найман, Қыншақ... 21. Наймандар мемлекетіне қарсы одақтасқан: моңғолдар мен керейлер 22. VIII ғ. жазба деректерде 8 тайпа (найман) - Орхон өзені мен Алтайды мекендеген. 23. Керейіт мемлекетінің орталығы: деген жерде 24. Керей астанасы Битөбе орналасқан: шығысында 25. Керей сөзінің атауы мына өзен атына байланысты- Керлин 26. керейттердің қазақтың ертедегі атапты тайпа-ң бірі екендігі туралы: "Монғол жеріндегі IX- XIII ғ. өмір сүрген керейлер-күшті дамыған ел... олар тек Шыңғысхан әсерінен әлсіреді. Олардың мәдениеті оте жоғары болып, көне түрік жазуларын пайдаланған." деп жазды 27. Керейіттерде малдың басты түрі: Жылқы мен қой 28. Керей хандығы мен монғол тайпаларының арасындағы қарым-қатынас туралы айтылатын дерек: "Монғолдың құпия шежіресі" 29. Керейіт мемлекетінің шарықтау шегі- Маркус, Құршақұз кезінде 30. Керейлердің батыстағы көршісі- Наймандар 31. XII ғасырдың аяғында Керейіт мемлекеті екіге бөлінді. @physmath.kz Битобе Хаптәцірі тауы (Керулен) Тарихшы Рашид ад дин 105 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 32. Керейіт тайпалары Орхон, Керулен, Селенгі, Аргун өзенінде тұрған. Олар Батысында найманмен көршілес отырған ұйғырлармен де қарым-қатынаста болған 33. мемлекеті құрылғанда олардың хатшылары болған 34. Керейіт мемлекетінің орталығы қазіргі Ұлан батор қаласы жанындағы Хан Тәңірі тауының шығысындағы - Битөбе 35. Керейіт мемелекетінің шарықтау шегі X-XII ғ. аралығы 36. хандығының орталығы өзені бойына қаласына ауысты 37. Құршақұз хандықты оң, сол, орта бөліктерге бөлді. Ал "егер олар бір біріне жақын тұрса-тебіседі, ал алыс тұрса - кісініседі» 38. Торы хан құрылтайда бас хан болып сайланады 39. Керейіттермен бейбіт қатынаста болған тайпалар- монғол, татар, ұйғыр, меркіт 40. Ұлыстардың ішкі істерін жүргізгендер лауазымы: «шерби» 41. Шыңғысханның ең жақын адамы жалайырдан шыққан - Мұқылай 42. Шыңғысханның ең жақын досы, бірде ең қас жауы- Жалайыр Жамұқа 43. Тарихшы Әбілғазы «Түрік шежіресінде": жалайырларды тұтқын есебінде көрсетеді. 44. Жалайырларда мыңбасылары мен түменбасыларын сайлаған - хан. 45. Жалайыр әскери басқару жүйесі бөлінді- 46. Жазба деректерде жалайыр тайпасы тұрған 47. Шыңғыс хан Жамұқаны жеңіп жалайырларды бағындыру кезінде кімдермен одақтасты? 48. Деректерге қарағанда, Жамұқа Аргун өзенінің бойында құрылтай шақырып, өзін жариялап таққа отырған 49. Шыңғыс ханнан жеңілген жалайыр билеушісі- Жамұқа 50. Найман мен керейлердің 1007 ж. қабылдаған діні- пастернак. @physmath.kz Монғол керейіттерден Керейіт Орхон Қарақорым ХІІ ғ 1201ж 10 биліктен Керейлермен «Гурхан» 106 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 51. XIII ғ. басында Шығыс, Оцт-Шығыс Қазақстанға Монголия мен Алтайдан қоныс аударған- 52. XII ғ. соңы- XIII ғ. басы- ұлыстары п.б. 53. 1201 ж. Аргун өзені бойында өткен құрылтайда таққа отырған жалайыр билеушісі Жамұқа өзін хан жариялағандағы титул атауы-гөрхан 54. Найман хандары- 55. Керейіт хандары- Қарақытай мемлекеті (1125-1212 ж.) I. Қидандардың б.з.б. уақытта өмір сүрген аумағы- Қытайдың солтүстігі 2. Қарақытай мемлекетін құрған орталық-азиялық тайпа: Қидандар 3. 1125 ж. Елюй Дашы бастаған қидандар қоныс аударды- Жетісуға 4. 1143 ж. Елюй Дашы қайтыс болған соң билік тиді- әйелі Табулыға-Иле-қызы Бұсұған-Жиягху 5. 1208 жылы Қарақытайларды шығыста жеңген: Наймандар 6. Қидандардың батысқа жылжыған бөлігін мұсылман деректерінде қарақытайлар деп атады. 7. 1125 ж. Ляо империясы құлағаннан кейін Жетісуға 40 мың қиданды бастап келген- 8. Қарақытайлар астанасы: Орда. 9. Қарақытайларда 1155 ж. Иле гөрхан қаза болған соң билік- 10. Қарақытайларда Иле гөрхан кезінде- 11. Елюй Дашы бір әскери басшының қол астына- жауынгер жасақтаған. 12. Қарақытай мемлекетінде әрбір үйден- бір динардан ақша жинаған. Бұйрық пен Даян, Күшлік наймандар мен керейлер Наймандар мен керей, жалайыр Наркеш Дайын, Инанч Билгеге Билге, Маркуз, Құршақұз, Тоғрыл (Торы, Ван) Елюй Дашы Бұсұғанға тиді. Баласағұнға жақын жерде Ғұз Елюй Дашының қызы халық санағы болды. 100-ден @physmath.kz 107 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 13. Қарақытай мемлекетінде ірі қалалар әкімі гөрханға жыл сайын- жер салығы харадж төлеген. 14. Қарақытайларға Хорезмшах жылына - 3000 алтын динар төлеп тұрған. 15. Қарақытай мемлекетінде жоғарғы билеуші атауы- Гурхан. 16. Қарақытайлар олар- Батыс Ляо; Қидан. 21. XIII ғ. басында Қарақытайларды Жетісудан ығыстырған тайпа- наймандар. 22. Қытай деректері бойынша, қарақытайлар Орталық Азиядағы, Солт. Қытай, Маньчжурия мен Уссури өлкесін мекендеген «қидан тайпасы» 23. 924жАлтайдан Тынық мұхитқа дейінгі аумақты алып жатқан қидандардың Ляо мемлекеті 1125ж құлағаннан кейін Елюй Даши бастаған 40мың түтін қидандар Жетісуға келіп қоныстанады 24. қараханидтердің әлсіреуін пайдаланып, өзінің әскерін Жетісудың орт. ауданына қарай кізгізеді. Оган жақын жерде өзінің орталығы етіп Ғұз ордасын құрады 25. Жетісудың егіншілікпен айналысатын тұрғындары билеушіге өнімнің төлеген 26. бастап қарақытайлар бағынышты халыққа салық салуды күшейтеді. 27. Шайқас 1141ж Самарқан қаласына жақын Катуан даласында болған 28. Қарақытайлар Хорезмге жорық жасап, оны да жаулап алады 29. Қарқытайлар Жетісу мен Орта Азияда жүргізген саясатына кірмеген шара- ханның мұрағерлігін жойды 30. Қарақытайлар бағынышты халықтарға салық салуды күшейтіп, ашық түрде тонауға түсті- 31. Қарақытай мемлекеті жаулап алмаған аймақ- Қыншақ 32. Қарақытай мемлекетін құлатқан мемлекеттер- Хорезм, 33. билігі кезінде Хорезм мемлекеті қарақытайларға соққы береді @physmath.kz 1125ж Елюй Даши XIIғ 2-жартысынан 1/10 бөлігін Найман XII ғ. екінші жартсы Дешті- Текеш 108 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 34. Қарақытай ақша бірлігі- динар Қыпшақ хандығы (XI ғ. - ХШ ғ. басы. ) 1. "Қыпшақтар даласы» атанған аймақ: Алтайдан Еділге дейін 2. «Қаңлылар қыпшақша сөйлейді екен»- дегенді айтқан саяхатшы: П.Карпини 3. Сырдың орта бойындағы оғыздар мен қыпшақтар арасындағы байланыс баст. ғасыр: Х ғ. 4. Шөлдеп келе жатқанда қыншақтар сиыр сүтінен жасалған қышқыл сусын бергенін, оны айран деп атайтындарын жазған: 5. Қыпшақтардың көші-қонысы: нен Сарысу өңірі, 6. Маңғыстау мен Үстіртте қыстап, жазда Жем, Сағыз, Ойыл, Қобда, Жайықты жайлаған- Қыпшақ тайпалары. 7. Қыпшақ этникалық құрамы қалыптаса бастаған ғасырлар- VII-VIII ғ. 8. Тарихшы Жүзжанидің жазуы бойынша хандар әулетінің тайпасы- елбөрілі 9. Қыпшақ этникалық құрамы - . 10. Батыс Қыпшақтарға 11 тайпа кірген: йетіоба, дурутт.б. 11. Шығыс Қыпшақ бірлестігіне 16 тайпа кірген: 8-і негізгі, 8-і ұсақ тайпалар. 12. Қыпшақ тайпасының ең беделдісі - 13. Қыпшақтарда хандық биліктің орталығы ден аталды. 14. Оң қанат Қыпшақ ордасы- Сарайшық. Сол қанат Қыпшақ ордасы- Сығанақ. 15. Орыстар қыпшақтарды «половшылар», Дунай бойына жетіп жайғасқан қыншақтарды венгрлер "кундар" н/е «командар» деп атаған 16. ХІІІ ғ. қыпшақтарда арба үстіне тігілген үйлерін 10 немесе 22 өгіз тартатындығын көргендігін жазғандар: Карпини мен Рубрук В. Рубрук. Есіл мен Тобыл, Нұра, Елек, 2 бөліктен тұрған елбөрілі, тоқсаба, елбөрілі. «Орда» @physmath.kz 109 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 17. XII ғ. қыпшақтардың тары мен күрішті көп жазған- еврей Петахья 18. Қыпшақ бірлестігіне енген XII ғ. Арал маңын жайлаған тайпалар- қаулылар, қарлұқтар мен жікілдер. 19.«Қыпшақтар аздап бидай, өсіреді, көп өсіретіні-тары» деп XIV ғ. жазған- әл-Омари. 20. Қыпшақ бірлестігіне енген XII ғ. арал маңын жайлаған тайпалар- қаңлы, қарлұқ 22. Әскери басқару жүйесі бұрыннан қалыптасын келе жатқан дәстүр бойынша, оң ж/е сол қабат болып бөлінді. 23. Қыпшақ хандығында құлдықтың болғандығын Махмуд Қашғаридің қыпшақ тілінде құлды "яланкуг" деп атағандығынан анық байқауға болады. 24. ХІ ғ бастап Қазақстанның Жетісудан басқа жерлерінің барлығына қыпшақтар ие болды. 25. ХШ ғ басында Сыр бойындағы қалалар үшін Хорезм арасында бірнеше шайқастар болып өтеді. 26. ХIII ғ. жерлерінде қыпшақ жылқылары дейін сатылған. 35. Қазақ халқының этникалық қал-а басты рөл атқарған Ақ орда тайпаларының ішіндегі басым болғандар- қыпшақтар 36. Қыпшақтардың сол қанатының орталығы орналасқан өзен бойы- Сырдария (Сығанақ) 37. Қыпшақтар құрамындағы «дуруд» тайпасы- 4, «йетіоба»-7, «тоқсоба»-9 38. Төзімді әрі жүрдектілігімен, жорғалығымен халықаралық саудада жоғары бағаланған- 39. XII ғ. аяғында Отырарды басып алған- 40. Хорезм мемлекетінің қыпшақтарға байланысты жүргізген саясатын жатпайды- Ақсүйек шонжарларды жазалап, халықты өзіне тарту 41. 1195ж. Сығанақты басқарған қыпшақ ханы- Қадыр-Бүке, ал Отырарды басқарған қыпшақ ханы- Алып Дерек @physmath.kz шахы Мұхаммед цен Қыпшақ хандығының Ауған, Иран, Египет, Үнді 100 динардан 500 динарға Қыпшақ жылқысы Хорезм шахы 110 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 42. Қыпшақтардың оң қанаты-Жайық 43. XI ғ қыпшақ хандығының қолына толығымен көшкен қағанат-қимақ 44. Құланды даласының оңтүстігінде Жоңғар Алатауына дейінгі аумақта XI ғқұрылды-Қыпшақ 45. Қыпшақтар жайлы деректер қалдырғанға жатпайды- Ж. Баласағұни 46, Орта ғасырларда орыс жерлері мен Еуропаға барып қоныстанғандар- қыпшақтар 47. Қыпшақ хандығындағы ақсүйек шонжарлар атауы- тархан, басқақ, бек 18. Қыпшақтардың күшеюінен қауіптеніп өзіне тәуелді етуге ұмтылған - Хорезм 49. Қыпшақтардың сиыр малын өсіретіндігін айтқан саяхатшы: Ибн Батутта 50. XIII ғ. ортасында Қыпшақтардың арба үстіне тігілген үйлерін сипаттап жазған саяхатшылар: Карпини, Рубрук 51. Қыпшақтар XI ғ. жеңген, Сырдың төменгі ағысында, Арал бойында мекендеген тайпа- оғыздар 52. Қыпшақтардың астанасы болған қалалар- Сығанақ, Сарайшық 53. Аталуы қасқырға табынуды көрсететін қыпшақ тайпасы- елбөрілі 54. Хорезм шахы Мұхамед пен Қыпшақ хандығының арасында Сыр бойындағы қалалар үшін шайқастар болып өтті: ХІІІ ғ. басында 55. Хорезмдікшах- Текеш пен II Мұхаммед Қыпшақ хандары Қадыр Бүке мен оның жиені Алып Дерек арасындағы билік үшін таласты пайд. Сығанақты басып алды 56. Половшылар- (қыпшақтардың орысша атауы)XI ғ. Еділ бойынан Қара теңіз жағалауы 57. Хорезммен жақындасуына байланысты қыпшақ ақсүйектерінің арасында ислам діні кең түрде етек жая бастады- ХІІғ. 2-ші жартысында 58. Моңғол шапқыншылығы қарсаңында Қазақстанның көптеген аумағына иелік еткен хандық-Қыпшақ @physmath.kz 111 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 59. Дамыған орта ғасырда Қазақстан территориясының басым бөлігін алып жатқан мемлекет- 60. XIғ .II-ші жарт- атауы п.б. 61. Қыпшақ хандары- Қыпшақ хандығы (XI-XIIIғ. басы) 1. Қыпшақтарда «тоғыз тайпалы» деген ұғымды білдіретін тайпалар одағы: A. йетиоба В. дурут С. тоқсоба Д. ажлар Е. елбөрілі 2. Қыпшақтардың әскери жүйесі бөлінді: A. Батыс және шығыс канат В. Он және сол канат С. Солтүстік және оңтүстік қанат Д.Он, сол, орталық қанат E. Үлкен және кіші 3. Қыпшақтардың он бір тайпадан тұратын бірлестігі: А. Шығыс B. Оңтүстік C. Батыс D. Солтүстік E. Орталық 4. Қыпшақтар Еділ өзеніне дейінгі жерлерді иеленді: A. Моңғолдар женілгеннен кейін В. Қарлұқ қағанатын талқандағаннан кейін С. Печенегтерді жеңгеннен кейін D. Оғыздарды жеңгеннен кейін Е. Қарахан мемлекеті құлағаннан кейін 5. Қыпшақтар Қазақстанның оңтүстіктегі қалаларына шығу үшін соғысты: A. Салжұктармен В. Қарақытайлармен С.Қаңлылармен Д. Огыздармен @physmath.kz Дешті Қыпшақ Қыпшақ Алып Дерек, Қадыр Бүке 112 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly E. Қарахандармен 6. Ауған, Иран, Египет, Үнді жерлерінде 100-ден 500 динарға дейін бағаланған: А. Қыпшақ жылқылары B. Сиырлары C. Киіз үйлері Д. Астық өнімі E. Қару-жарақ 7. «Қаңлылар қыпшақша сөйлейді екен» деп жазған саяхатшы: A. Рубрук В. Марко Поло C. Жүзжани Д.Петахья E. Карпини 8. Қыпшақ тілінде құлды "яланкуг" деп атайтындығы жөнінде дерек қалдырды: A. Қашқари В. Әл-Омари С. Жүзжани Д.Петахья E. Карпини 9. Хорезм шахы Атсыз қыпшақтарды жеңіліске ұшыратты: A. 1125ж. В. 1133ж. С. 1141ж. Д. 1154ж. Е. 1170ж. 10. Қыпшақ мемлекетінде хан тағына елбөрілі тайпасының өкілдері сайланғандығын жазған ғалым: A. Ибн Хаукәл B. Ибн Баттута C. Жүзжани Д.Әл Омари E. Рубрук 11. Хорезм билеушілері Текеш пен Мұхаммед Сығанақты басқарып отырған қыпшақ ханы Қадыр-Букеге жорық жасады: А. 1170 ж. В. 1185 ж. С. 1195ж. Д. 1203 ж. E. 1210ж. 12. Хорезм жорығы барысында Текештің жағына шығып кеткен Қадыр-Букенің інісі Алып-Дерек билеген қала: A. Тараз B. Сығанақ @physmath.kz 113 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly C. Баласағұн Д Отырар E. Жент 13. Қыпшақтардың малының көптігіне таңғалып: «Ондай мал ешбір елде жоқ шығар» деп жазған: A. Ибн Хаукәл В.Ибн Баттута С. Жүзжани Д.Әл-Омари Е. Рубрук 14. XII г. бастап қыпшақтар Арал маңына билік жүргізген кезде олардың құрамына кірген тайпалар: A. Қаңлы, қарлұқ, жікіл В. Оғыз, құман, кимак С. Башқұрт, қырғыз, қидан Д. Жікіл, байандур, қойлар E. Найман, керей, жалайыр Қарахан мемлекеті 1. 942 жылы Жетісумен Шығыс Түркістанның бір бөлігінде құрылған Қарахан мемлекетінің негізін салушы: A. Білге Күл Қадыр хан B. Огұлшақ С. Арслан хан Д. Сатұқ Боғрахан E. Мұса хан 2. Қарахан мемлекетінің орталығы: А. Суяб В, Құлан С. Янгикент Д. Имақия E. Баласағұн 3. Қарахан мемлекетінің этникалық құрамына кірген түркі тілдес тайпаларды көрсетіңіз: A. Жікіл, яғма, қарлұқ, қаңлы, үйсін В. Қидан, найман, арғын, алшын @physmath.kz 114 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly С. Қыпшақ, қимақ, татар, керей Д. Моңғол, меркіт, оңғыт, татар E. Түргеш, татар, үйсін, соғды 4. Қарахаи билеушілерінің негізі қай тайпадан шығып отырған A. Үйсін В. Қаңлы С. Қарлұқ Д. Ягма E. Қыпшақ 5. Ханның мемлекеттік саяси-әкімшілік іс жүргізетің орны қалай аталады: A. Сарай B. Қамал С. Рабат Д. Шахристан 6. Қарахан мемлекетінде жер иеленудің бір түрі «иқта», ал иеленушілер "иқтадар" деп аталды. Иқтадардың міндеті: А. Сауда жолдарын бақылау B. Діни уағыз жүргізу C. Елшілік қызметін атқарып, сырт елдерге бару Д. Хан мұрагерлерін тәрбиелеу E. Халықтан салық жинап, ханға әскери қызмет ету 7. Қарахандарда дінбасыларға, діни мекемелерге берілген ірі жер иеліктері A. Сойырғал B. Мүліктік жер C. Икта Д. Вакфтық жер Е. Харадж 8. Қарахан мемлекетіндегі феодализмнің бір көрінісі A. Ханды бүкіл халық жиналысында сайлау В. Далалық демократияның болуы C. Ханның әскербасылармен санасуы Д. Коммендацияның болуы канаудың бір түрі Е. Дінбасылардың еркіндігі 9. Қарахан мемлекетінде вакфтық жердің ерекшелігі: @physmath.kz 115 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly A. Жер иесі әскери қызмет атқармайды B. Жер иесі өнімнің жартысын мемлекетке береді C. Жер иесі мемлекеттік коғамдық жұмыс атқарады Д. Жер иесі өнімнің оннан бірін береді E. Жер иесі салық төлемейді 10. 960 жылы ислам дінін мемлекеттік дін жариялаған Қарахан билеушісі: A. Сүлеймен- Ілік хан В. Әли Арслан хан С. Мұса Д. Хасан-Богра хан Е. Жүсіп 11. Қарахан билеушісі 999 жылы толық жаулап алған жер: A. Шығыс Түркістанды В. Ертіс бойын С. Алтай өлкесін Д. Мауараннахр Е. Еділ мен Жайық арасы 12. XI ғасырда Қарахан мемлекеті Шығыс және Батыс неліктен тұрды. Шығыс иеліктің билеушісі қалай аталды: А. Патша В. Кіші хан С. Ұлы хан Д. Ілік хан E. Тегін 13. Қарахан мемлекеті дербес екі иелікке бөлініп кетті: А. 1000 ж. В. 1010 ж. С. 1040ж. Д. 1050 ж. Е. 1060 ж. 14. Батыс Қарахан мемлекетін 1212 жылы Хорезм шахы Мұхаммед біржола құлатты, Шығыс Қарахандарды жаулап алды: А. Моңғолдар В. Қарақытайлар С. Ұйғырлар Д. Найман ханы Күшлік E. Қыпшақтар 15. Жүсіп Баласағұн қарахандық түріктердің малдың қай түріне ерекше көңіл бөлетінін жазған: @physmath.kz 116 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly A. Түйе В. Жылқы С. Сиыр Д. Қой Е. Ешкі 16. Қарахандар тұсында салынған гимарат: А. Ақыртас ғимараты В. Білеулі ғимараты C. Мырзарабат сардобасы Д. Алаша хан кесенесі E. Бабаджа-қатын кесенесі. 17. Қарахан мемлекетінде Сатұқ Боғрадан кейін билікке не болды: A. Хасан Богра B. Әли Арслан С. Насыр ибн Әли Д. Мұса E. Ибрахим ибн -Насыр 18. Самарқан қаласына жақын жатқан Қатуан даласында салжұқтар мен қарахандардың біріккен әскерін ойсырата жеңген: А. Моңғолдар B. Наймандар С. Қарақытайлар Д. Қытайлар E. Қашғарлықтар 19. Қатуан даласындағы шайқас болды: А. 1040 ж. В. 1085 ж. C. 1125ж. Д. 1141 ж. Е. 1089 ж. 20. Соғдылар мен түріктердің әдет-ғұрпы, тілі, киім кию бір- біріне өте ұқсас екендігін жазған: A. Жүсіп Баласағұн В.Иби Хаукәл С. Жамал Қарши Д. Махмұд Қашқари Е. Әбу Райхан Бируни 21. Батыс Қарахандықтардың территориясы: A. Шығыс Түркістан @physmath.kz 117 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly В. Аралмаңы С. Жетісу Д. Қашқария E. Мауараннахр 22.Ягма тайпасының тотемі А. Бура В. Арыстан С.Жылқы Д. Қой Е.Көк бөрі 23.Сатұқ Боғраның екінші билігі Сүлеймен Ілік билік жүргізген қала: A. Самарқан В. Тараз С. Баласағұн Д. Испиджаб Е. Сығанақ 24. Батыс қарахандардың алғашқы орталығы : A. Самарқан В. Күз Орда C. Орда Д. Қара Орда Е. Үзкент 25. Хорезм шахы Мұхаммед өзіне опасыздық жасағаны үшін қатаң жазалаған Қарахан ханы: A. Өзбек В. Сатұқ Боғра C. Мұса Д Тараз E. Оспан 26. Жікіл тайпасының тотемі: А. Бура В. Арыстан С. Жылқы Д. Қой Е.Көк бөрі 27. Қарахандықтар ақшаларын шығарған қалалар: @physmath.kz 118 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly A. Ақбешім мен Сығанақ В. Суяб пен Самаркан С. Отырар мен Баласағұн Д. Испиджап пен Тараз E. Самарқан мен Үзкент 28. Мұсаның кезіндегі Қарахан мемлекетінің орталығы: A. Баласағұн В. Бұхара С. Қашғар Д. Испиджап Е. Үргеніш 29. Қарахан мемлекетінде ханның ұрпақтары: A. Тегіндер, ілік хандар, бектер, нөкерлер В. Тархандар, баскактар, бектер C. Сұлтандар, даругалар, нояндар Д. Уәзірлер, икталар, иналдар E. Атабектер, боз оқтар, үш оқтар 30. Қарахан билеушісіне жатпайды: A. Мұса В.Сатұк Боғра С. Елюй Даши Д. Ибрахим ибн Насыр Е. Али Арслан 31. Батыс Қарахандардың орталықтары: А. Үзкент, Самарқан В. Бұхара, Ташкент С. Орда, Қашғар Д. Испиджап, Тараз Е. Үргеніш, Алмалық 32. Шығыс Қарахандардың орталықтары: А. Үзкент, Самарқан В. Бухара, Ташкент C. Орда, Қашғар Д. Испиджап, Тараз Е. Үргеніш, Алмалық Наймандар. Керейттер. Жалайырлар @physmath.kz 119 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 1.Монголияның орта және батыс аудандарын мекендеген наймандар Қазақстанға қоныстана бастады: A.IX ғ. B. X C.ХІ Д.ХІІ E.ХІІІ 2. Наймандар осы ханның тұсында қарақытайлар үстемдігінен құтылған: A.Наркеш Дайын В. Даян С. Білге Д. Бұйрық Е.Күшлік 3. ҮІІІ ғ. жазба деректерінде наймандар қай жерді мекендеген: A. Орхон өзені мен Алтай тауы аралығын В. Жетісуды С. Тарбағатайды Д. Енисей өзені бойын E. Шығыс Түркістанды 4. ХІІ г. екінші жартысында аты шыға бастаған Найман мемелекетінің орталығы: A. Баласағұн В. Қашғар қаласы C. Ертіс бойындагы Имақия қаласы Д. Орхон бойындағы Балықты қаласы Е. Хантәңірі тауының шығысындағы Битөбе қаласы 5. Найман мемлекетін күшейткен Инанч-Білге хан қайтыс болған соң, елде қалыптасқан жағдай: A. Наймандарды монғолдар жаулап алды В. Наймандарды қидандар жаулап алды С. Бұйрық пен Даян хандар арасында билік үшін күрес басталды Д. Күшлік хан наймандарды Жетісуға көшірді E. Наймандардың бір бөлігі моңғолдарға бағынды 6. Монгол ханы Шыңғыс хан найман ханы Баянды талқандады: A. 1200ж. B. 1201ж. С. 1202ж. Д. 1203ж. @physmath.kz 120 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly E.1204ж 7. Моңголдардың қуғындауынан Жетісуға қашқан найман хатын көрсетіңіз: A. Наркеш Дайын B. Инанч білге C. Бұйрық хан Д. Күшлік хан E. Даян хан 8.Керейт атауының шығуы: А. Моңғолша «батыр» деген ұғым береді B. Қытайша «көшпенді» деген ұғым береді Д. Керулен өзеніне байланысты шыққан С. Мемлекеттің негізін қалаған кісі аты E. Тау атына байланысты шыққан 9. Керейттер мемлекеттік істі жүргізген жазу: A. Көне ұйғыр B. Соғды C. Көне түрік Д. Араб E. Латын 10. г. екінші жартысында Керейт хандығының құрамына неше аймақ кірді: A. 4 B. 5 С. 8 Д. 10 E. 12 11. "Монғолдың құпия шежіресі" деректеріне қарағанда XI г. аяғы -XII г. басында Керейттер қай хандықтың одақтасып көрші тайпаларға шабуыл жасаған: A. Наймандармен В. Моңғолдармен С. Жалайырлармен Д. Татарлармен Е. Меркіттермен 12. Керейт мемлекетінің орталығы: A. Өткел өзені жанындағы Орман Күрке деген жерде B. Селенгі маңындағы Дабан деген жерде C. Аргун өзені жағасында Д. Орхон жағасындағы Құланды деген жерде Е. Улан-Батор маңындағы Битөбеде @physmath.kz 121 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly 13. Керейт хандығының орталығы Битөбеден қай қалаға ауысты: A. Бесбалыққа В. Қарақорымға С. Қашғарға Д. Құлжаға Е.Ақбешімге 14. Керейт хандығының шарықтаушегі қгасырлар: A. YІІ-YІІІ, B. YІІІ-IX. C. IX-X. Д. X-XII . E. XII-XIY. 15. Керейт ханы Торыны Шыңғысхан қай жылы толық жеңіп шықты: А 1200ж. В. 1201ж. С. 1202ж. Д. 1203ж. E. 1204ж. 16. Керейіттер билеушісіне жатпайды: A.Ван хан В. Торы С.Құршақұз Д. Маркус Е. Бұйрық 17. Халықты өз төңірегіне топтастырып бейбіт өмірге тартқаны үшін Білге хан атағын алған найман ханы: A. Наркеш Дайын B. Инанч білге C. Бұйрық хашлік хан Д. Даян хан 18. Найман мемлекетінің орталығы Балықты орналасқан: A. Ертіс бойында В. Керулен бойында С. Орхон бойында Д. Аргун бойында 19. Шыңғыс ханның күшеюінен қауіптеніп қырғыз, меркіт, найман тайпалары Бұйрықтың құрылтай өткізді: А.1200ж. В.1201ж. С.1202ж. Д.1203ж. E.1204ж. 20. Жалайырлар билеушісі: А. патша @physmath.kz 122 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly В. қаған С. түменбасы Д.хан Е. жабғу 21. Керейіт мемлекетінің шарықтау шегі X-XII ғасырлардың аралығы, қай хандардың тұсы: A. Маркус, Құршақұз В. Сарық, Илма C. Хажар, Құршақұз Д. Гурхан, Торы E. Сарық, Жамұқа 22. "Монголдар жеріндегі LX-XIII ғасырларда өмір сүрген керейлер- күшті дамыған ел" деп жазған: A.Жувейни В. Рашид ад-дин С. Дулати Д. Жалайыри Е. Қашкари 23. XI г. аяғы -XII г. басында Керейт хандығы монголдармен одақтаса отырып, көрші тайпаларға шабуыл жасаған деген дерек кездесетін кітап: А. Кодекс Куманикус В.Монғолдың құпия шежіресі C. Жами ат-тауарих Д.Оғызнама E. Түрік шежіресі 24. Улан-Батор қаласының орналасқан жерінде жайлауы болған керейіт ханы: A. Маркус В. Сарық С. Торы Д. Құршақұз E. Хажар 25. Қүршақұз татарлар тұтқынынан босағаннан кейін мемлекеттің орталығын көшірді: A. Балықты B. Қарақорым @physmath.kz 123 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly С. Битөбе Д. Қашғар Е. Ордабалық 26.Жалайырларда мыңбасылар, түменбасыларын сайлаған: A. Халык В. Құрылтай С. Хан Д. Әскери кеңес E.Бек 27. Ұлыстардың ішкі істерін жүргізушілер: А. Ноян В. Шерби С. Түменбасы Д. Ішік аға басы Е. Даруға 28.Керейіттерде қай малдың түрін өсірубасым болған. А. Жылқы В. Қой С. Сиыр Д. Түйе Е. Барлык түрі 29. Шыңғыс ханның жалайыр тайпасынан шыққан ең жақын адамы: A. Даян B. Мұқылай C. Тебре бек Д. Айтөле E. Торы 30. Жалайырдан шыққан Шыңғыс ханның бірде досы, бірде қас жауы: А. Жамұқа B. Мұқылай С. Бұйрық Д. Ван хан E. Торы 31.Жамұқа Аргун өзенінің бойында құрылтай шақырып, өзін «гурхан» деп жариялады: @physmath.kz 124 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly A. 1200 ж. В.1201 ж. С. 1202 ж. Д. 1203 ж. E. 1204 ж. 32. Шыңғыс хан Жамұқаны жеңіп жалайырларды қол астына қарату үшін одақтасты: A. Даян B. Мұқылай C. Бұйрық Д. Айтөле E. Торы 33. Қазақ халқының құрамына кірген жалайырлар мекендейді: A. Орталық Қазақстанда B. Жетісуда C. Алтайда Д. Маңғыстауда E. Ұлытауда 34.Керейіт хандызын оң, сол, орта боліктерге болген хан: A.Маркус B. Сарық C. Құршақұз Д. Торы Е. Бұйрык 35. Жалайыр тайпасы қанша бөліктен құралған: А.6 B.7 C.8 Д.10 Е.12 Қарақытайлар (1128-1213жж.) 1. Қытай деректері бойынша қарақытайлар: А. Орталық Азиядағы соғды тайпалары В. Меркіттер С. Орталық Азиядағы қидан тайпалары Д. Селжұқ түріктер 2. Кейбір деректерге қарағанда қарақытапілардың тілі: А. Соғды тілінде сөйлеген В. Иран тілдес халық С. Қытай тілдес халық Д. Тұңғұс-моңғол тілдес болған 3. Елюй Даши бастаған 40 мың түтін қиданның 1125 жылы Жетісуға келіп қоныстануына қандай оқиға себеп болды: А. Моңголдардың шабуылы @physmath.kz 125 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly В. Наймандардың шабуылы С. Қытай әскерінің қысымы Д. Қидандардың Ляо мемлекетінің құлауы E. Е.Қарахандықтардың Жетісуға шақырылуы 4.Қарақытайлар Баласағұнды басып алып, оған жақын жерде өздерінің орталығын құрды: A. Үлкен орда B. Көк ордасы C. Ғұз ордасы Д. Сарай ордасы E. Аспан ордасы 5. Қарахандар мен селжұқтардың біріккен әскерін қарақытайлар Қатуан даласында толық талқандап, бүкіл Мауараннахрдың орталық бөлігін басып алды: А. 1137 ж. В. 1138 ж. С. 1141 ж. Д. 1145 ж. Е. 1147 ж. 6. Хорезмшах Қарақытайларға төлеп тұруға мәжбүр болды: A. Жылына 10 мың қой B. Жылына 90 мың қой С. Жылына 3 мың алтын динар Д. Жылына 10 мың алтын динар E. Жылына 30 мың алтын динар 7. Сыртқы саясатта сәтсіздікке ұшыраған қарақытайларды 1212 жылы басып алды: А. Моңголдар В. Қыпшақтар C. Хорезмдіктер Д. Селжұқтар E. Наймандар 8 Қарақытай билеушісінің лауазымы: А. Қаған B. Көсем C. Гурхан E. Патша 9. Қарақытайларды ел билеуде әйелдер де ммұрагер бола алган, тек әйел жағының тегі: A. Тайпа көсемі тұқымынан болуы керек B. Әскербасының қызы болуы шарт @physmath.kz 126 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly C. Діни қызметкердің қызы болуы Д. Руақсақалының қызы болуы шарт E. Гурхан тұқымынан болуы керек 10. Жазба деректерге қарағанда қарақытайлар әр отбасынан қанша динардан салық жинаған: A. 1 динардан В. 2 динардан С. 3 динардан Д. 4 динардан В. 5 динардан 11. Жетісудың егіншілері қарақытайларға түскен өнімнің қанша бөлігін салық ретінде төледі: А. Оннан бірі B. Оннан екісін С. Оннан үшін Д. Оннан төртін E. Оннан бесін 12 Ірі қалалар әкімдері қарақытай гурханына жыл сайын төлеген жер салығы: A. Үшыр B. Харадж C. Зекет Д. Сойырғал E. Ихта 13. Елюй Даши қаза болған соң билікке әйелі Табуян ие болған: A. 1141 жылы В. 1143 жылы С. 1145 жылы Д. 1147 жылы Е.1152 жылы 14. Қатуан даласындағы жеңістен кейін Қарақытайлар басып алған қала: A.Тараз B. Бұхара С.Йасы Д. Шаш @physmath.kz 127 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly Е Суяб 15. 1137 жылы Қарақытайлар Қарахан мемлекетін ойсырата жеңді: A. Түркістан түбінде В. Мауараннахрда С. Ходжент жанында Д. Хорезм маңында E. Тараз түбінде 16. 1171-72 жылдары қарақытайлардың Хорезм жеріне қайтадан жорыққа шығуына себеп болды: A. Қыпшақтардың көмек сұрауы В. Хорезм шахтың алтын динарларды төлемеуі C. Жаңа жерлерді иелену үшін Д. Ауғанстандағы гурид тайпаларына колдау жасады Е. Халықаралық сауда жолдарына бақылау үшін 17. 1198-1204 жылдары Қарақытайлар Хорезм шахымен келісім жасай отырып соғысты: A. Қыпшақ тайпаларымен B. Солтүстік Шығыстағы наймандармен C. Ауғанстандағы гурид тайпаларымен Д. Моңғолдармен E. Киев Русімен 18. Қарақытайлар наймандардан жеңілді: А. 1202 ж. В. 1205 ж. C. 1208 ж. Д. 1211 ж. E. 1210 ж. 19. Хорезм шахының Қарақытайларға қарсы шығуы: А. 1202 ж. В. 1205 ж. С. 1208 ж. Д. 1211 ж. Е. 1210 ж. 20. Қарақытайлар мемлекетін екі жақтан шабуыл жасап құлатқан мемлекеттер: A. Қыпшақтар мен қарахандар В. Гурид тайпалары мен кашғарлықтар C. Парсылар мен салжұқтар Д. Қытайлар мен қидандар E. Хорезм мен наймандар 21. Қидандардың Пяо мемлекеті өмір сүрді: A. 876-931жж. В. 924-1125жж C. 981-1076жж. Д. 1284-1435жж. E. 1005-1218жж. 22.1141 жылы Қатуан даласындағы шайқас болды: @physmath.kz 128 Telegramканал @UBTkaiyrbekShaguanuly A. Тараз маңы В. Бұхара маңы С. Самарқан маңы Д.Шаш маңы Е. Үзкент маңы 23. Қарақытай гурханы Иле қаза болған жыл: A. 1140 ж. В. 1145 ж. С. 1150 ж. Д. 1155 ж. Е. 1160 ж. 24.Қарақытайлар Хорезмге жорық жасап Гансу, Балх, Хотанды тәуелді етіп солтүстік-шығыста шектесті: А. монғолдармен В.наймандармен C. қыпшақтармен Д. гуридтермен Е.бұлғарлармен 25. Қарақытай мемлекетін құлатқан: A. Қыпшақ, қимақ В. Хорезм, найман С. Қарахан, селжұқ Д. Керей, жалайыр Е.Гурид, оғыз 26. Қарақытай билеушісі Иле тұсында Жетісуда жүргізілді: A. Салықтар жеңілдетілді В.Халыққа тегін жер үлестері берілді С. Халық санағы жүрді Д. Хорезм салықтан босатылды Е. Жетісуға гурид тайпалары қоныстанды 129 жүктеу/скачать 132,25 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|