Сәлеметсіздер ме? Құрметті комиссия төрағасы және мүшелері!

жүктеу/скачать 0,68 Mb.

бет	3/3
Дата	02.02.2023
өлшемі	0,68 Mb.
	#64766
түрі	Диплом

1 2 3

3.2 Vexibia alopecuroides және Salvia deserta өсімдіктерінің шынайылығын анықтау, негізгі биологиялық белсенді заттар топтарының сапалық және сандық мөлшерін талдау

Зерттеу нысандары Vexibia alopecuroides және Salvia deserta өсімдіктерінің жер үсті бөліктері. Берілген Алматы облысы, 2018-2020 жылдары жиналған.
ҚР I Мемлекеттік Фармакопеясының әдістемесі бойынша биологиялық белсенді заттардың сандық мөлшері зерттелді. Сонымен қатар, өсімдік шикізатының шынайылығы (шикізаттың ылғалдылығы, күлділігі, экстрактивті заттар) көрсеткіштері анықталды, нәтижелері 20-кестеде келтірілген
5, 6 - кестелерде келтірілгендей, Climacoptera және Kochia тектес өсімдіктері құрамынан 4 макро- және 7 микроэлементтер анықталды, соның ішінде көп мөлшерде натрий, калий, магний, кальций және темір кездеседі. Ауыр металдар (кадмий және қорғасын) құрамы шекті-ұйғарынды шамасынан аспайды.

Кесте 5 – Vexibia alopecuroides және Salvia deserta өсімдіктердің жер үсті бөлігі негізгі ББЗ топтарының сандық құрамы және шикізат шынайылығын көрсеткіштері

Өсімдік атауы	Шикізат сапалылығы көрсеткіштері				Негізгі ББЗ сандық құрамы, (%)
Өсімдік атауы	Ылғалдылық	Жалпы күлі	Экстрактивті заттар (80%-сулы-спирт)	Фенолдар		Алкалоидтар	Тері илегіш заттар	Амин қышқылдар	Көмірсулар	Органикалық қышқылдары	Кумариндер
Vexibia alopecuroides (бүршік ату кезеңі)	5,6	27,5	34,5	1.9		0.2	0.9	0,7	0,7	1,7	0.01
Vexibia alopecuroides (гүлдену кезеңі)	4,2	26,55	53,7	2.2		0.6	1.4	0,6	0,9	1.7	0.01
Salvia deserta (бүршік ату кезеңі)	1,6	21,4	44,5	2.2		0.6	0.8	3,8	0,5	1.8	0.01
Salvia deserta (гүлдену кезеңі)	1,3	13,6	34,2	2.3		0.8	1.2	3,4	0,9	1.5	0.01

Кесте 6 – Vexibia alopecuroides және Salvia deserta өсімдітерінің құрамындағы макроэлементтер мөлшері

Өсімдік атауы	Макроэлементтер құрамы, мкг/г
Өсімдік атауы	_Mg++	_Ca++	Na⁺	_K+
Vexibia alopecuroides (бүршік ату кезеңі)	125,33	131.57	2978,65	566.03
Vexibia alopecuroides (гүлдену кезеңі)	46.78	65,25	2685,66	486.62
Salvia deserta (бүршік ату кезеңі)	109,36	61,25	214,55	395.56
Salvia deserta (гүлдену кезеңі)	54,36	198,325	16,872	384,22

Кесте 7 – Өсімдіктердің құрамындағы микроэлементтер мөлшері

Өсімдік атауы	Микроэлементтер құрамы, мкг/г
Өсімдік атауы	_Ni++	_Mn++	_Cu++	_Zn++	_Fe+++	_Pb++	_Cd++
Vexibia alopecuroides (бүршік ату кезеңі)	0.0636	0.5896	0.8965	0.8574	5.2278	–	–
Vexibia alopecuroides (гүлдену кезеңі)	1.859	0.4314	0.860	0.9789	4.9343	0.0078	–
Salvia deserta (бүршік ату кезеңі)	0.1124	0.5784	0.7412	2.5373	6.0118	0.0136	–
Salvia deserta (гүлдену кезеңі)	0.350	0.875	0.257	0.551	2.9803	0.058	0.003

3.3 Өсімдік шикізатынан алынған фитопрепараттарды фармакологиялық зерттеу Vexibia alopecuroides және Salvia deserta

Өсімдіктердің биологиялық белсенді заттарын алу кезінде экстрагентті таңдау максималды нәтижеге жету үшін маңызды міндет болып табылады. Ең сәтті - гетерополярлы еріткіштерді қолдану арқылы кезең-кезеңмен жүргізілген экстракция. Дихлорметан және этанол сияқты органикалық еріткіштерді таңдау олардың өсімдік шикізатындағы көптеген органикалық қосылыстарды еріту қабілетіне байланысты.
Флавоноидтар, таниндер, антоцианиндер, алкалоидтар және олардың бірлескен кешендері сияқты микробқа қарсы және антиоксиданттық белсенділігі бар биологиялық белсенді заттарды алу үлкен қызығушылық тудырады, олардың стандартты экстракция әдістері органикалық еріткіштерді, соның ішінде дихлорметан мен этанолды қолдануға негізделген [78].
Жоғарыда айтылғандарға байланысты, жалпы сығындылар еріткіш ретінде дихлорметан мен алкогольді қолдана отырып, екі сатылы экстракция арқылы алынды. Құрғақ материалдың мөлшері 100 г-дан 300 г-ға дейін өзгерді, алынған жалпы сығындылардың көлемі мен массасы қолданылған еріткішке байланысты болды, сығындының максималды мөлшері алкогольмен алынған (Кесте 8).

Еріткішті таңдауға сәйкес, қажетті концентрациядағы ерітінділерді дайындау үшін есептеу компоненттердің % құрамымен жүргізілді (Кесте 9).

Кесте 9 – V. alopecuroides және S. deserta тамырларынан экстракциялары бар сыртқы ерітінділердің құрамы

Құрамы	Дихлорметан көмегімен алынған V. alopecuroides тамырынан алу, %	Дихлорметан көмегімен алынған S. deserta тамырларынан үзінді, %	Димексид, %	Тазарған су, %
V1	2,0	–	5,0	93,0
V2	1,0	–	1,0	98,0
V3	3,0	–	10,0	87,0
S1	–	2,0	5,0	93,0
S2	–	1,0	1,0	98,0
S3	–	3,0	10,0	87,0

Фитопрепараттардың ассортименті олардың құрамы мен түріне байланысты кестеде көрсетілген.13. Фитопрепараттардың ассортиментін есептеу кезінде атропин, никотин, морфин, кодеин, сондай-ақ эргот алкалоидтары және синтетикалық шығу тегі болуы мүмкін басқа да заттар негізіндегі дәрілер ескерілді

Кесте 10 - Құрамы және дәрілік формасы бойынша фитопрепараттар ассортименті

№	Атауы	Абсолютті Саны, шт.	Салыстырмалы Салмағы, %
Дәрілік өсімдік шикізаты
1	Шөп	375	1.02
2	Жапырақ	303	0.82
3	Жинақтар	229	0.62
4	Гүлдер	167	0.45
5	Тұқымдар	116	0.32
6	Тамыр мен тамыршалар	111	0.30
7	Өзегі	52	0.14
8	Тұқымшасы	26	0.07
9	Түйіршіктер	26	0.07
10	Түйіні	21	0.06
11	Стигмасы	15	0.04
12	Тісжегі	11	0.03
13	Барлығы	1452	3.95
Экстракциялық препараттар (сығындылар, тұнбалар, майлар)
14	Таблеткалар	642	1.75
15	Тұндырмалар	440	1.20
16	Сироптар	150	0.41
17	Майлар	136	0.37
18	Кепкен сығындылар	131	0.36
19	Еріткіштер	104	0.28
20	Қатты капсулалар	92	0.25
21	Сұйық сығындылар	89	0.24
22	Жақпа майлар	69	0.19
23	Ұнтақтар	32	0.09
24	Қалың сығындылар	29	0.08
25	Суппозиторилар	13	0.03
26	Жұмсақ капсулалар	8	0.02
27	Дражелер	3	0.008
28	Барлығы	1938	5.28
Жоғары тазартылған препараттар
29	Таблеткалар	208	0.57
30	Қатты капсулалар	185	0.50
31	Еріткіштер	162	0.44
32	Жақпалар	78	0.21
33	Ұнтақтар	41	0.11
34	Жақпа майлары	16	0.04
35	Суппозиторилар	6	0.02
36	Жұмсақ капсулалар	3	0.008
37	Аэрозолдар, спреилер	2	0.005
38	Жаппалар	2	0.005
39	Барлығы	703	1.91
Жеке заттар препараттары
40	Таблеткалар	882	2.40
41	Еріткіштер	689	1.88
42	Қатты капсулалар	115	0.31
43	Көзге тамызбалар	54	0.15
44	Трансдермальды терапиялық жүйелер	48	0.13
45	Сағыз	30	0.08
46	Жаппалар	18	0.05
47	Аэрозолдар, спреилер	2	0.005
48	Барлығы	1838	5.00
Аралас препараттар
49	Таблеткалар		2.64
50	Аралас тұнбалар	403	1.10
51	Еріткіштер	395	1.05
52	Аралас сығындылар	333	0.91
53	Ұнтақтар / түйіршіктер	234	0.64
54	Қатты капсулалар	226	0.62
55	Жаппалар	196	0.53
56	Сироптар	125	0.34
57	Эликсирлар	103	0.28
58	Жақпалар	69	0.19
59	Аэрозолдар, спреилер	53	0.14
60	Жақпа майы	10	0.03
61	Суппозиторилар	6	0.02
62	Драже	6	0.02
63	Көзге тамызбалар	6	0.02
64	Жұмсақ капсулалар	2	0.005
65	Ингаляцияға арналған қарындаш	1	0.003
66	Барлығы	3138	8.54
67	Тіркелген ДЗ жалпы саны 36724	9069	24.68

11 кестеде көрсетілгендей, Қазақстан фармацевтикалық нарығында тіркелген фитопрепараттар саны олардың құрамына қарай мынадай тәртіппен бөлінеді: «аралас препараттар» (8,54%)" экстракциялық препараттар (сығындылар, тұнбалар, майлар) "(5,27%) ≥ «жеке заттар препараттары» (5,00%) «дәрілік өсімдік шикізаты» (3,95%) «жоғары тазартылған препараттар» (1,91%). Бұл ретте тіркелген фитопрепараттардың жалпы пайызы 9000-нан астам атауды құрайды, бұл олардың жалпы санының шамамен 25% - ына (36724 дана) баламалы. Бұл сан Қазақстанның фармацевтикалық нарығында ДЗ барлық сұрыпталымы арасында фитопрепараттар номенклатурасының елеулі үлес салмағын көрсетеді.

Жалпы, жүргізілген зерттеулер нәтижесінде фитопрепараттар Қазақстан фармацевтикалық нарығында ДЗ ассортиментінің арасында әлі де лайықты орын алады (барлық тіркелген ДЗ-ның 25% - ға жуығы) деген қорытынды жасауға болады. Фитопрепараттар арасында жиі кездесетін дәрілік заттар: таблеткалар, капсулалар, тұнбалар, ерітінділер, шөптер, жапырақтар және алымдар. Фитопрепараттардың көпшілігі жүйке, жүрек–тамыр, тыныс алу жүйесінің, сондай-ақ асқазан-ішек жолдарының жиі кездесетін ауруларын емдеуге бағытталған препараттарға жатады. «Жеке заттар препараттары» түріндегі фитопрепараттардың шамамен 2,4%-ы (Қазақстанда тіркелген деректердің барлық санынан) онкологиялық ауруларды емдеу үшін пайдаланылатын өмірлік маңызды препараттар тобына жататыны анықталды.
ҚОРЫТЫНДЫ

Жұмысты орындау барысында келесі нәтижелер алынды:

Түрлі тұқымдастарға жататын Қазақстан флорасының жабайы өсімдіктері жиналды: Epilobium hirsutum L. (Onagraceae), Rumex confertus Wiild. (Polygonaceae), Vexibia alopecuroides (L.) Jakovl. (Fabaceae), Polygonum undulatum Murr. (Polygonaceae), Rhodiola quadrifida (Pall.) Fisch. et Mey. (Crassulaceae), Atraphaxis laetevirens (Ledeb.) Jaub. Et Spach (Polygonaceae) және Salvia deserta Schang (Lamiaceae).
Қазақстанның фармацевтикалық нарығында тіркелген фитопрепараттардың сұрыпталымы зерттелді. 2020 жылғы жағдай бойынша фитопрепараттардың жиынтық пайызы Қазақстанда тіркелгендердің шамамен 25% - ын құрады. Қазақстан фармацевтикалық нарығында тіркелген фитопрепараттардың саны олардың құрамына қарай мынадай тәртіппен орналасады: «аралас препараттар»(8,54%), «экстракциялық препараттар (сығындылар, тұнбалар, майлар)» (5,27%), «жеке заттар препараттары» (5,00%), «дәрілік өсімдік препараттары" шикізат» (3,95 %), «жоғары тазартылған препараттар» (1,91 %).
Фитопрепараттар арасында жиі кездесетін дәрілік заттар - бұл таблеткалар, капсулалар, тұнбалар, ерітінділер, шөптер, жапырақтар мен шөп жинақтары.
Фитопрепараттардың барлық ассортиментінің ішінен соңғылары АІЖ (4,9%), жүйке (4,8%), тыныс алу жүйесі (3,6 %), жүрек – қантамыр (2,4%) ауруларын емдеу үшін кеңінен пайдаланылатыны анықталды. Фитопрепараттардың шамамен 2,4% - ы онкологиялық ауруларды емдеу үшін қолданылатын өмірлік маңызды дәрілер тобына жататыны анықталды. Оған негізделген препараттар көптеген созылмалы және жалқау адам ауруларының фармакотерапиясында маңызды рөл атқарады. Біздің зерттеулеріміз көрсеткендей, фитопрепараттар тіркелген дәрілік заттардың жалпы санының шамамен 25% - ын құрайды және олардың құрамына қарай мынадай тәртіппен бөлінеді: «аралас препараттар» (8,54%), «экстракциялық препараттар (сығындылар, тұнбалар, майлар)» (5,27%), «жеке заттар препараттары» (5,00 %), «дәрілік өсімдік шикізаты» (3,95 %), «жоғары тазартылған препараттар» (1,91 %).
Өсімдік құрамында микроэлементтер өте аз мөлшерде болса да кездеседі, алайда өсімдік құрамындағы арнайы биологиялық белсенді заттар мен микроэлементтердің жинақталуы арасында өзара байланысы бар. Шамасы, Vexibia alopecuroides және Salvia deserta өсімдіктерінің негізгі әсер етуші заттары полифенолды қосылыстар, алкалоидтар, дәрумендер мен амин қышқылдары, себебі олар топырақтан көп мөлшерде мыс, цинк, марганец және темірді шығарады, бұл полифенолдар биосинтезі жайлы әдеби деректерімен жақсы үйлеседі. Өсімдіктегі микроэлементтердің полифенолды қосылыстармен кешені олардың физиологиялық белсенділігін арттырады, себебі адам ағзасымен жақсы қабылданады
Ең жиі кездесетін дәрілік формалар табылды: қатты формалардың ішінде – таблеткалар (7,36 %), капсулалар (1,68 %), ұнтақтар/түйіршіктер (0,91 %), сұйық формалардың арасында – ерітінділер (3,65 %), тұнбалар (2,3 %), сығындылар (0,32%), ал LRS арасында – шөп (1,02 (0,62 %), гүлдер (0,45 %), жемістер (0,32 %), тамырлар/тамырлар (0,30%). Фитопрепараттар келесі фармакотерапиялық топтарда жиі кездеседі: ас қорыту жолдары мен метаболизм (5,62%), жүйке жүйесі (5,06%), Р тыныс алу жүйесі (4,24%), жүрек–тамыр жүйесі (2,96%), иммуномодуляциялық препараттар (2,76 %). Бұл дене жүйелерінің аурулары адамдар арасында ең көп кездесетіні және дәрі-дәрмектер үнемі сұранысқа ие екендігі атап өтілді. «Жеке заттар препараттары» түріндегі фитопрепараттардың шамамен 2,4%–ы (Қазақстан Республикасында тіркелгендердің жалпы санынан) онкологиялық ауруларды емдеу үшін пайдаланылатын өмірлік маңызды препараттар тобына жататыны анықталды.

НАЗАР ҚОЙЫП ТЫНДАҒАНДАРЫҢЫЗҒА УЛКЕН РАҚМЕТ

жүктеу/скачать 0,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3