Семинар 15 ожсөЖ 15 СӨЖ 15 Барлығы 60

М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті 
 
 
 
            
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Филология  факультеті  
Қазақ филологиясы    кафедрасы 
050205 «Қазақ  тілі  мен əдебиеті» мамандығы   
бойынша кредиттік оқу жүйесінде оқитын 
сырттай оқу  бөлім  студенттеріне арналған 
 
Шығыс əдебиетінің тарихы 
(пəннің атауы) 
ПƏНІНІҢ ОҚУ-ƏДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ  
 
 
 
 
 
Курс – 2 
Кредит – 2 
Семестр –2  
Дəріс – 15 
Семинар - 15 
ОЖСӨЖ – 15 
СӨЖ – 15 
Барлығы – 60 
 
 
 

                                                
Орал, 2011ж. 
 
 
 
1. «Шығыс əдебиетінің тарихы» пəні бойынша оқу бағдарламасы - SYLLABUS 
 
2011-2012 оқу жылы,  -семестр,   кредит. Қазақ тілі мен əдебиеті мамандығының 
-курс  студенттері  үшін кредиттік  оқыту  технологиясы бойынша  «Шығыс  əдебиетінің 
тарихы» пəнінен оқу-əдістемелік кешен.  
“Шығыс  əдебиетінің  тарихы”    пəнінен  оқу-əдістемелік  кешені    050117,  050205 
мамандықтарына арналған ҚР БжҒМ-ның  04.08.2003 ж. №528 бұйрығымен бекітілген 
Абай  ат.  ҚазҰПИ  құрастырған  типтік  бағдарлама  негізінде  құрастырылған 
(филология: қазақ тілі мамандығы бойынша). А., 2003 ж. 
 
Құрастырушы    ______  ф.ғ.к.,  доцент  А.Ы.Мамыров.    қазақ  филологиясы  
кафедрасының  доценті,  филология  ғылымының  кандидаты.  Кафедрада  болатын 
уақыты  9 -17 сағ. 
 
 
Қазақ филологиясы  кафедрасының отырысында қарастырылды. 
15.10.2011 ж. №  3 хаттама. 
Филологиялық факультетінің оқу-əдістемелік кеңесінің отырысында бекітілді. 
17.10.2011ж.  № 3  хаттама. 
 
 
 
                 Пайдалану  үшін  басшылыққа  алынатын   материалдар: 
«Шығыс  əдебиетінің  тарихы»  пəнінің  оқу-  əдістемелік    кешеніне    сырттай    оқу  
бөлімінің   студенттерін   қашықтан   оқыту  үшін  төмендегідей  материалдар  кіреді: 
 
1.Оқу бағдарламасы – SYLLABUS 
 «Абайтану» курсының  жұмыс   бағдарламасы.  
2. Бағдарлама  бойынша  лекциялар.   
3.Өзін- өзі  тексеру  сұрақтары,  емтиханға  даярлық  үшін   берілген  тапсырмаларды  
орындау  үшін   методикалық   нұсқаулар.   
 
                                        Жүйелік  талаптар. 
Оқу- əдістемелік   кешенмен   тиімді   жұмыс   жасау  үшін   компьютер   төмендегідей   
талаптарға  жауап  беруі  тиіс:  
 Операциялық   жүйе  MS Windows /2000/XP/; процессор 166 МГц; 128 Мб оперативті  
есте  сақтау  ;  оқу  үшін  құралдар   DVD-дисков;  дыбыс  картасы  ; «мышь». Браузер: 
Internet Explorer, Opera. 
Құжаттар   тілі : HTML. 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1.  Оқытушы туралы мəлімет 
Ф.ғ.к. доцент   Мамыров Азамат Ыбырайұлы 
Байланыс телефоны : ж/т. -  ү/т.  54-5-25 
Бас ғимарат, 4 қабат, 409 дəрісхана  
Кафедрада болатын уақыты: 9.00. – 17.00. 
Электронды пошта: kaz.fil.fak.@mail.ru                                                  
   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2. Пəн туралы мəлімет:    
Атауы:   «Шығыс əдебиетінің тарихы»       
Кредит саны: 2. 
 «Шығыс  əдебиетінің  тарихы»  пəні  сырттай   оқу   бөлімінде  де 
2
    кредит.    Семестр 
4
 
оқу  аптасынан  жəне 
2
  апта  сессиядан  тұрады.  Бір  аптада  1  кредит  сағат  саны,  əр 
кредит  сағат  саны  (дəріс,  практика)  екі  байланыс  сағаттан  жəне  1  сағат  СӨЖ,  1 
ОЖСӨЖ тұрады.  
Курстың  қысқаша  сипаттамасы:  Шығыс  халықтарының  əдебиеттері  рухани 
мəдениеттің ең негізгі арнасы болып саналады. Дүние жүзінің барлық құрлықтарын 
ғасырлар  бойы  мекендеп  келе  жатқан  байырғы  халықтардың  бəрінің  де  əдеби-
фольклорлық  мұралары  бар.  Ол  мұралар  жалпыадамзаттық  дүниетанымның  ортақ 
кеңістігін  құрайды.  Сөз  өнері  -  фольклор  мен  əдебиет  бірлігінің  көрсеткіші. 

Əдебиеттердің  эстетикалық  жүйесінде  əр  түрлі  халықтардың  мəдениет 
қазыналары айқындалады. 
Курс мазмұнында қарастырылған дəуірлер тізбегі мынадай: 1. Көне дəуір (ежелгі 
Мысыр,  Үнді,  Қытай,  Жапон  əдебиеті),  2    -  Ортағасырлық  əдебиет  (1200  жылдай 
уақытты  қамтиды),  3  –  Шығыстық  Қайта  Өрлеу  (Ренессанс)  жəне  Жаңа  заман 
əдебиеті,  4  –  ХҮІІ,  ХҮІІІ,  ХІХ,  ХХ  ғасырлар  əдебиеті  жəне  олардың  ең  көрнекті 
өкілдері. Сонымен қатар шығыс халықтары  жер  бетіндегі  адамзаттың үлкен бөлігін 
құрайды.  Шығыс  сөзінің  географиялық  кеңістік  ауқымына  мемлекеттік 
құрылымы  бар  көптеген  елдер  кіреді.  Мысалы,  Жапония,  Индонезия,  Солтүстік 
Африканың  батыс  жағындагы  Марокко,  сонымен  бірге  Үндістан  (Индия), 
Ауғанстан, Пəкстан, Иран, Сауд Аравиясы, Біріккен Араб əмірліктері, Ирак, Йемен, 
Египет,  Корея,  Қытай,  Вьетнам,  Бирма,  Непал,  Бангладеш  жəне  т.б.  елдерді 
айтамыз.  Кіші  Азиядағы  Түркия,  Əзірбайжан,  Татарстан,  Өзбекстан,  Түркменстан 
жəне т.б. шығыс елдері қатарында атала алады. 
Курс мақсаты:  
Пəннің  негізгі  мақсаты  -  əлем  əдебиетінің    даму  тарихын,  əр  кезеңдердегі 
əдебиеттің  өркендеуіне  үлес  қосқан  көрнекті  өкілдердің,  əдебиет  қайраткерлерінің 
өмірі  мен  шығармашылығын    жете  таныстыру.  Осы  пəнді  жүргізу  барысында  ақын-
жазушылардың əлем əдебиеті классикасына енген шығармаларын студенттерге оқыту 
басты  назарда  ұсталады.  Сол  сияқты,  шығармаларды  мазмұндап  қана  қоймай,  оны 
теориялық тұрғыдан жан-жақты талдау қарастырылған.  
Курс міндеті:  
Əлем  əдебиетінің  ең  көрнекті  үлгілерін  оқып-үйрену  мақсатына  орай  мынадай 
міндеттерді шешу көзделеді: 
-  Студенттер  қауымына  əлем  əдебиетінің  жалпы  даму  барысымен  таныстыру, 
əлем  əдебиетінің  көптеген  əдебиет  əлемінде  жарқыраған  жұлдыздардың  мəңгі 
өшпес  шығармаларына  тəнті  ету.  Бұл  –  аталған  курстың  танымдық  тұрғыдағы 
мақсаты.  
-  Сонымен  қатар,  студенттерді  шығыс  əдебиетінің  алтын  қорына  енген 
шығармалар  табиғатымен  таныстыра  отырып,  жалпы  адамзат  əдебиетінің  өсу, 
даму  заңдылықтарына,  əр  кезеңдердегі  əдеби  ағым-бағыттардың  өзегіне  көз 
жүгіртіп,    оларға  төл  əдебиетіміздің  сол  əлемдік  критерийлер  тұрғысынан 
сараптағандағы 
қаншалықты 
іргеленіп, 
қаншалықты 
ілгерілегеніне 
салыстырмалы түрде анализ жасату.  Бұл – курстың ғылыми-зерттеу тұрғысынан 
қарағандағы мақсаты.  
-  Студент  қауымының  ақыл-ой,  сезім  дүниесіне  əлем  əдебиеті  шығармалары 
үндеген  адамгершілік,  отансүйгіштік  идеялары  арқылы  ықпал  етіп,  олардың 
рухани  дүниесінің  кеңейтіп,  адами  ізгі  қасиеттерге  баулу  –  бұл  аталған  пəн 
курсының тəрбиелік мақсаты болып табылады.  
Оқыту  əдістемесі:  Сабақ  барысында  баяндау,  сұрақ-жауап  əдіс-тəсілдері 
қолданылады.  Оқыту  негізгі  оқу  материалдары  қамтылған  дəрістер  мен 
практикалық  сабақтар  негізінде  жүргізіліп,  алынған  практикалық  дағдылар, 
түсініктер  бекітіліп  отырады.  Студенттердің  білімін  бақылау  үй  тапсырмаларын 
тексеру, электрондық оқулық т.б. оқу құралдарында берілген тестілерді орындау, 
ауызша сұрау, жеке семестрлік тапсырмалар арқылы жүзеге асады. 
 
Практикалық сабақтардың əдістемелік өту барысы: 

Оқыту негізінен негізгі оқу материалдарын түсіндіретін жəне тəжірибелік дағдыларды  
қалыптастыратын практикалық сабақтар түрінде өтеді. Студенттердің білімін тексеру 
ауызша  жəне  жазбаша  жаттығулар,  тест  жұмыстары  жəне  жеке  семестрлік 
тапсырмалар  мен  үй  жұмыстарын  тексеру  ретінде  болады.  Студенттердің  білім 
кемшіліктерін жою үшін алдын-ала белгіленген кесте бойынша əр апта сайын кеңестер 
жүргізіледі.  
Курс  саясаты  оқу  процесінің  жоғарғы  тиімділігін  қамтамасыз  етуге  тиісті  жəне 
барлық  студенттер  үшін  міндетті.  Əрбір  оқытушы  студенттерге  сабақ  барысында 
тəртіп  ережелерін,  оқытушымен  жəне  басқа  студенттермен  өзара  қатынастарын 
ұстаудағы өзіндік жүйесін талап етеді
.
 
Студенттерге қойылатын талаптар:
 
Курс  бойынша  жоғары  балл  алу  үшін  əрдайым  жұмыстану  қажет.  Себебі  пəн 
бойынша баға жалпы семестр бойы жинақталады. Сабаққа белсенді қатысып, барлық 
тапсырмаларды  нақты,  дұрыс,  ұқыпты,  толық орындаған жағдайда  студентке  жоғары 
баға қойылады. Студент əрбір кредит сағат бойынша жинаған балдарын есептеп жүру 
қажет (жоғарыда көрсетілген пəн бойынша білімді бағалау жəне апталық тақырыптық 
кесте бойынша) 
1. Сабаққа қатысу 
Студент сабаққа қатысуға міндетті. Қалдырылған сабақтар пəннің оқу-əдістемелік 
кешенінде  көрсетілгендей  толық  көлемде  орындалу  қажет.  Пəннің  3/1  себепсіз 
қалдырса, курстан шығарылады. 
2. Аудиториядағы тəртіп 
Студент  сабаққа  кешікпеу,  сабақ  уақытында  сөйлеспеу,  газет  оқымау,  ұялы 
телефоның сөндіру, оқу үрдісіне белсенді қатысуы қажет. 
3. Үй тапсырмасы 
Үй  тапсырмасы  міндетті  түреде  көрсетілген  мерзімде  орындалуы  қажет.  Үй 
тапсырмалары негізінде қорытынды баға шығарылады. 
4. Жеке тапсырмалар 
Семестрлік  жеке  тапсырмалар  міндетті  болып  табылады.  Олар  реферат  (баяндама, 
хабарлама  т.б.)  ретінде  орындалып,  қорғалады.  Бұл  тапсырмалардың    əрқайсысы 
бағаланып, қорытынды баға шығарылады. 
5. Бақылау жұмысы. 
Бақылау  жұмысы  сабақ  уақытында  орындалып,  тапсырылады.  Студенттердің 
білімін бақылау негізінен тест тапсырмаларын орындату арқылы тексеріледі. 
6.  Пікірлесу.  Пікірлесу  əр  топта  кесте  бойынша  жүзеге  асады.  Студенттердің  білімін 
бақылау тест тапсырмаларын орындату арқылы жүргізілуі мүмкін. 
 
Пререквизиттер: Орта білім беретін мектепте оқылған əдебиет пəні. 
Постреквизиттер:  Курс  соңында  студент  əлем  əдебиетінің  бай  əдеби 
мұраларымен  жан-жақты  танысып,  олардың  тақырыптық,  жанрлық,  көркемдік 
сипаттарын  талдай  білуі  қажет.  Əдебиетті  зерттеген  ғалымдардың  ғылыми 
еңбектерімен танысып, теориялық білімін практикада қолдана білуі тиіс.   
 
 
 
 
 
3. Шығыс əдебиетінің тарихы курсының жұмыс программасы 
–  
(SILLABUS) 
 

 
3. Сабақ мазмұны мен кестесі 
        1-апта 
1 кредит сағат 
        № 1- дəріс. Тақырыбы: Көне дəуір əдебиеті. Египет. 
       Дəріс мазмұны: 
1.  Көне дəуірлердегі шығыс елдеріндегі тарихи жағдай.  
2.  Ежелгі Египет əдебиетінің қалыптасу тарихы. Діни əдебиет.  
 
Əдебиеттер: 
1.  Веселовский А.Н. Сравнительное литературведение, Москва, 1990. 
2.  Интернациональное и национальное в литературах Востока. Москва, 1972. 
3.  История литератур народов Средней Азии и Казахстана. Москва, I960. 
4.  Шəлекенов  У.Х.,  Шəлекенов М.У. Əлем халықтарының  этнологиясы. - Алматы, 
2002. 
5.  История мировой литературы в 9 томах.  
6.  Əлем халықтарының ертегілері: 2 томдық / Ауд. Е.Əбілмəжінов. - Алматы, 1992. 
7.  Кумисбаев У. Казахская поэзия и Восток. - Алматы, 1999. 
 
№1 семинар. Көне Египет əдебиеті.   
Семинар мазмұны:  
1.Көне дəуірлердегі шығыс елдеріндегі тарихи жағдай. 
2. Ежелгі Египет əдебиетінің қалыптасу тарихы. Діни əдебиет. «Пирамидалар 
кітабы» - ежелгі египет əдебиетінің көрнекті ескерткіші.  
3.Байырғы  мысырлықтардың  наным-сенімдері.  Гор,  Сет,  Осирис,  Исида, 
Нефтида  –  көне  мысырлықтардың  құдайлар  пантеонының  басты  образдары. 
«Өлілер  кітабы»  -    ежелгі  дəуірден  біздің  заманымызға  дейін  жеткен  əдеби 
ескерткіш. 
Əдебиеттер: 
1.  Веселовский А.Н. Сравнительное литературведение, Москва, 1990. 
2.  Интернациональное и национальное в литературах Востока. Москва, 1972. 
3.  История литератур народов Средней Азии и Казахстана. Москва, I960. 
4.  Шəлекенов  У.Х.,  Шəлекенов М.У. Əлем халықтарының  этнологиясы. - Алматы, 
2002. 
5.  История мировой литературы в 9 томах.  
6.  Əлем халықтарының ертегілері: 2 томдық / Ауд. Е.Əбілмəжінов. - Алматы, 1992. 
7.  Кумисбаев У. Казахская поэзия и Восток. - Алматы, 1999. 
 
№1 ОЖСӨЖ: Рудаки Əбу Абдоллах Жафар 
Мазмұны: Рудаки Əбу Абдоллах Жафар – парсы- тəжік классикалық əдебиетінің  
негізін  салушы,  заманында  «Ақын  атасы»  атанған  философ.  Өмір  жəне 
шығармашылық жолы.  
№1 СӨЖ Рудаки Əбу Абдоллах Жафардың пəлсапалық еңбектері. 
Əдебиеттер:  
1.  Интернациональное и национальное в литературах Востока. Москва, 1972. 
2.  Сөз зергерлері. Алматы, 1966. 
3.  История литератур народов Средней Азии и Казахстана. Москва, I960. 

4.  Шəлекенов У.Х., Шəлекенов М.У.  Əлем  халықтарының этнологиясы. - Алматы, 
2002. 
5.  История мировой литературы в 9 томах.  
6.  Кумисбаев У. Казахская поэзия и Восток. — Алматы, 1999. 
7.  Мағауин М. Ғасырлар бедері. Əдеби зерттеулер, - А., 1991 
8.  Мағауин М. Қазақ тарихының əліппесі: Деректі толғам. – А., 1995. 
9.  Келімбетов  Н.  Ежелгі  түркі  поэзиясы  жəне  қазақ  əдебиетіндегі  дəстүр 
жалғастығы. – А., 1998. 
 
 
2-апта 
1 кредит сағат 
№ 2 дəріс. Тақырыбы:Таяу Шығыс пен Орта Азия əдебиеттері.Араб əдебиеті  
Дəріс мазмұны:  
1.  VII ғ. Араб жазба əдебиетінің пайда болуы 
2. Құран — араб жəне əлем əдебиеттерінің классикалық үлы ескерткіші. 
 
Əдебиеттер:  
1.  Құран Кəрім: қазақша мағына жəне түсінік / Ауд. Халифа Алтай. — Медине, 
Мүнаууара Сауд Арабия: Қүран Шəриф басым комбинаты. \һіжри 1411 Мілади 
1991. — 604 б. 
2.  Араб хикаялары / Құраст. С. Ищанов. - Алматы, 1958. 
3.  Арабша-қазақша салыстырмалы қүран хатим / Ауд. Ж.ІІ. Ескі сагат. — Алматы, 
1991. 
4.  Əлем халықтарының ертегілері: 2 томдық / Ауд. Е.Əбілмəжінов. — Алматы, 1992. 
5.  Мың бір түн: төрт томдық / Ауд. Қ. Əбдіқадыров. - Алматы, 1995. 
6.  Аравия. Материалы по истории открытия, Москва, 1981. Арабская 
средевековая культура и литература. Сборник статей зарубежных ученых. — 
Москва, 1978. 
7.  Аттая М. О. Очерк по истории арабской литературы, Москва, 1903. 
8.  Беляев В. И. Основные черты арабской поэзии в начале аббасидского периода 
(VIII  в.  первая  половина  IX  века)  //  Труды  XXV  международного  конгресса 
востоковедов. Т. II, Москва, 1963. 
 
        №2 семинар. Араб əдебиеті.  
Семинар мазмұны:  
1. 
Ежелгі ауызша араб поэзиясы. (Өсиет, мақал-мəтел, шешендік өнер). 
VII ғ. Араб жазба əдебиетінің пайда болуы, 3-кезеңнен өтуі: біріншісі — ерте орта 
ғасырлық (VII ғ. - ортасынан VIII ғ. оргасына дсйін); екіншісі - классикалық ( VIII 
ғ.-ХІІ  ғ.  ортасы),  үшіншісі  —  кейінгі  орта  ғасырлық  (ХІІІ—  XVIII  гғ.).  Араб 
поэзиясындагы дəстүрлік, шешендік-риторикалық мазмұнды иелену" бағыты. 
2. 
Ежелгі  арабтардың  сөз  өнері  (VI  гасырдан  VII  ғ.  ортасына  дейін). 
Б.з.д.  1  мыңжылдықтың  бірінші  ғасырындагы  Сабей  мемлекетінің  жоғары 
мəдениеті.  "Муаллақ"  атанган  үздік  өлендерін  жазған  ақындар:  Имруль-кайс, 
Тарафа, Зухайра, Аль-Хариса, Амра ибн Кульсума, Антара, Лабила шығармаларын 
VIII  ғ-да  Хаммадтың  "аль-Муаллакат"  атты  ерекше  жинақта  жинауы.  Муаллақ 
өлеңінің  өзге  авторлары:  аль-Муфалдалем  ад-Даббидың)  VIII  ғ.  екінші  жартысы), 

аль  Асманидың  (740—825/31)  жəне  ақындар  Əбу  Таммам  мен  аль-Бухтурилар 
жинағы. 
  
Əдебиеттер: 
1.  Құран  Кəрім:  қазақша  мағына  жəне  түсінік  /  Ауд.  Халифа  Алтай.  —  Медине, 
Мүнаууара  Сауд  Арабия:  Қүран  Шəриф  басым  комбинаты.  \һіжри  1411  Мілади 
1991. — 604 б. 
2.  Араб хикаялары / Құраст. С. Ищанов. - Алматы, 1958. 
3.  Арабша-қазақша  салыстырмалы  қүран  хатим  /  Ауд.  Ж.ІІ.  Ескі  сагат.  —  Алматы, 
1991. 
4.  Əлем халықтарының ертегілері: 2 томдық / Ауд. Е.Əбілмəжінов. — Алматы, 1992. 
5.  Мың бір түн: төрт томдық / Ауд. Қ. Əбдіқадыров. - Алматы, 1995. 
6.  Аравия. Материалы по истории открытия, Москва, 1981. Арабская средевековая 
культура и литература. Сборник статей зарубежных ученых. — Москва, 1978. 
7.  Аттая М. О. Очерк по истории арабской литературы, Москва, 1903. 
8.  Беляев  В.  И.  Основные  черты  арабской  поэзии  в  начале  аббасидского  периода 
(VIII  в.  первая  половина  IX  века)  //  Труды  XXV  международного  конгресса 
востоковедов. Т. II, Москва, 1963. 
 
№2 ОЖСӨЖ: Физули 
Мазмұны:  Физули  –  парсы-тəжік  классикалық  əдебиетінің  өкілі.  Өмір  жəне 
шығармашылық жолы.  
№2 СӨЖ Физулидің философиялық  еңбектері.. 
Əдебиеттер:  
1.  Интернациональное и национальное в литературах Востока. Москва, 1972. 
2.  Сөз зергерлері. Алматы, 1966. 
3.  История литератур народов Средней Азии и Казахстана. Москва, I960. 
4.  Шəлекенов У.Х., Шəлекенов М.У.  Əлем  халықтарының этнологиясы. - Алматы, 
2002. 
5.  История мировой литературы в 9 томах.  
6.  Кумисбаев У. Казахская поэзия и Восток. — Алматы, 1999. 
7.  Мағауин М. Ғасырлар бедері. Əдеби зерттеулер, - А., 1991 
8.  Мағауин М. Қазақ тарихының əліппесі: Деректі толғам. – А., 1995. 
9.  Келімбетов  Н.  Ежелгі  түркі  поэзиясы  жəне  қазақ  əдебиетіндегі  дəстүр 
жалғастығы. – А., 1998. 
3-апта 
1 кредит сағат 
       № 3 дəріс сабақ. Тақырыбы: Парсы (Парсы, Иран, Тəжік) əдебиеті. 
Дəріс мазмұны:  
1. Б.з.д.  екінші  мыңжылдықтағы  Евразия  кеңістігіндегі    иран  тайпаларының 
мəдениеті мен əдебиеті.   
2. "Авеста" — ежелгі иран жазба ескерткіштерінің озық үлгісі. Гаттар. 
 
Əдебиеттер: 
1.  Тəжіктің халық ертегілері. /Ауд. М. Модиева. - Алматы, 1956. 
2.  Кумисбаев У. Казахская поэзия и Восток. — Алматы, 1999. 
3.  Күмісбаев Ө. Иран əдебиетінің тарихы // Күмісбаев Ө. -Алматы, 2001. 
4.  2.Интернациональное и национальное в литературах Востока. Москва, 1972. 

5.  История   литератур   народов   Средней   Азии   и   Казахстана. Москва, I960. 
6.  Шəлекенов    У.Х.,    Шəлекенов    М.У.    Əлем    халықтарының  этнологиясы. - 
Алматы, 2002. 
7.  История мировой литературы в 9 томах.  
 
№3 семинар. Иран-тəжік əдебиетінің дəуірленуі. 
Семинар мазмұны:  
1.  Б.з.д.  екінші  мыңжылдықтағы  Евразия  кеңістігіндегі  (Гиндукуштан 
Еділге  жəне  Оралдан  Парсы  шығанағына  дсйін)  иран  тайпаларының  мəдениеті. 
Орта  Азиядагы  Шығыс  ирандары  (қазіргі  Ауғанстанның  Гиндукуш  үстіртінің 
біраз бөлігі). Шығыс ирандарының басым орналасқан жерлері. Ферғана, Хорезм, 
Согда, Бактрия, Памир, Хорасан. 
2. 
Батыс ирандары: Месопотамия, Жсрорта теңізі, Миди, Фарс. Гаттар" 
("Жыр  жырлау")  -  он  жеті  мүнəжат  дүғаларының  жинағынан  тұратын 
"Авестаның"  көне  бір  бөлігі.  Қасиетті  кітап  "Авеста"  —  ежелгі  иран  жазба 
ескерткіштерінің озық үлгісі, оның бірнеше бөлімдерден тұратыны. 
3. 
Геродот,  Ктесия  жəне  т.б.  антикалық  авторлардың  жазбаларындағы 
ежелгі  ирандардың,  оның  осіресе  көшпелілерінің  салт-санасы  туралы  (атап 
айтқанда, скифтердің) мəліметтер. "Гаттар" (жыр жырлау) мүнəжат дүғаларының 
жинағы).  Авторы  —  ежелгі  иран  дінінің  негізін  салушы  Заратуштра  (немесе 
грекшс бсрілуінде Зороастру). 
4. 
Б.з.д.  мыңжылдықтың  бірінші  ғасырларындагы  отырықшы, 
бақташылық,  жер  өңдеу  жұмыстарының  қалыптасуы.  Көшпелі  жəне  отырықшы 
мəдениет. 
5. 
Заратуштра  есіміне  қатысты  бақсылық,  арбау,  абыздық  əнұрандар, 
шешендік  өнер  дəстүрлерінің  қалыптасуы.  Абыздар  орындайтын  кейбір  жазбаға 
түсірілген  Гат  жанрының  ерекшеліктері,  тұрмыс-салт,  мінез-құлық  дағдылары. 
Гат  шығар-маларындағы  образдардың  табиғаттағы,  қоғамдагы  қарама-қарсы 
күштерді  бейнелеуі.  Жердегі  "Заттық  əлем"  жəне  руханилық  əлем  туралы 
Заратуштраның  шақырулары.  Гат  мазмұнындағы  отырықшылық,  бақташылық, 
байлыққа  кенелу,  басқарудағы  əділдік  туралы.  Гат  түйіні  -  төрт  түлік  малды 
қырып-жоюға  қарсылық.  Гаттардағы  үш  топ  (отырықшы,  бақташы  —  жер 
иеленушілер,  көшпелі-тонаушылар,  өздері  дүрыс  санаған  ауытқушылар).  Өгіз 
рухының мүнəжаты. Заратуштраның үш қисыны: ой — сөз — іс. Заратуштраның 
гаттардағы екі қызметі. Гатгардың жанрлық бөліністері.  
Əдебиеттер: 
1.  Тəжіктің халық ертегілері. /Ауд. М. Модиева. - Алматы, 1956. 
2.  Кумисбаев У. Казахская поэзия и Восток. — Алматы, 1999. 
3.  Күмісбаев Ө. Иран əдебиетінің тарихы // Күмісбаев Ө. -Алматы, 2001. 
4.  2.Интернациональное и национальное в литературах Востока. Москва, 1972. 
5.  История   литератур   народов   Средней   Азии   и   Казахстана. Москва, I960. 
6.  Шəлекенов    У.Х.,    Шəлекенов    М.У.    Əлем    халықтарының  этнологиясы. - 
Алматы, 2002. 
7.  История мировой литературы в 9 томах.  
 
 
№3 ОЖСӨЖ мазмұны: Хафиз (лақап аты, шын аты-жөні – Шамсиддин Мұхаммед) – 
парсы ақыны. 

№3 СӨЖ мазмұны: Хафиз поэзиясының шығыстық əдебиетке тигізген ықпалы 
 Əдебиеттер:  
1.  Тəжік   жазушыларының   əңгімелері   /   Қүраст.   С.Омаров.   — Алматы, 1964. 
2.  Аминов А. Жанр рубаи и советская лирико-философская поэзия, Душанбе, 1986. 
3.  Бердібаев Р. Гүлстанның бұлбұлдары. Алматы, 1974. 
4.  Күмісбаев Ө. Абай жəне Шығыс. - Алматы. ҚазМУ. - 1995. 
5.  Кумисбаев У. Казахская поэзия и Восток. — Алматы, 1999. 
6.  Күмісбаев Ө. Иран əдебиетінің тарихы // Күмісбаев Ө. -Алматы, 2001. 
7.  2.Интернациональное и национальное в литературах Востока. Москва, 1972. 
8.  Сөз зергерлері. Алматы, 1966. 
9.  Шəлекенов    У.Х.,    Шəлекенов    М.У.    Əлем    халықтарының  этнологиясы. - 
Алматы, 2002. 
10. История мировой литературы в 9 томах.  
11. Кумисбаев У. Казахская поэзия и Восток. — Алматы, 1999.