Интерактивті әдісімен оқытқанда,оқушының

Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
тырысады.Тапсырманы орындауға барлық оқушы қатысады. Әсіресе тұйық, өз ойын жеткізе 
алмайтын, өздеріне сенімсіздеу оқушылардың өздері жазбаша жұмысты қызыға орындайды.Өйткені 
интерактивті тақтаның келесі бетінде ол тапсырманың дұрыс жауабы беріледі,сол арқылы оқушы 
өзінің жауабын салыстыра тексеріп,өзін-өзі бағалайды. Топпен жұмыстану барысында белсенділік 
көрсете отырып,топтау,Венн диаграммасына түсіру,сәйкестендіру әдістерін интерактивті тақтада 
орындап,уақытты үнемдеуге болатынын көруге болады. Сыныптан тыс өткізген «Кім көп біледі» 
интеллектуалды ойынының  «Кім ойлы?»бөлімінде
Интерактивті тақтаның ұяшықтарында жасырынып тұрған сөзді табу керек.
а)қазақтар, жыл санау, жұт (қоян жылы)
ә)Дюма, Орынбор, үй (киіз үй)
б)2002 жыл,97 метр,жас астана («Бәйтерек»)
сияқты тәсілдермен оқушылардың танымдық белсенділігін арттыруға болады.
Сонымен қатар 5-сыныпта  «Қазақ хандарының тарихынан» атты сабақта бекіту кезеңінде топқа 
төмендегі сөзжұмбақты шешуге тапсырма берілді.
1.Әкеден балаға мұра ретінде қалдырылып отыратын мемлекеттік билік.(монархия)
2.Жошының шешесі (Бөрте)
3.Шыңғыс ханның үлкен ұлы (Жошы)
4.Ханның жеке шаруашылығын жүргізетін, малын бағатын адамдарды қалай атаған ? (төлеңгіт)
5.Уыз ханның әкесі? (Қарахан)
Қорытындылай келе бүкіл оқыту барысында оның әртүрлі жақтарын қамтамасыз ететіндей бір 
мезетте бірнеше технология қолдану керектігіне мұғалім назар аударуы қажет. Бұл оқыту тәсілі 
әртүрлі технологиямен жан-жақты қамтылуды талап етеді, сонда ғана технология педагогикалық 
тұрғыда әсерлі болады.
Қазіргі заман мұғалімінен тек өз пәнінің терең білгірі болуы емес, тарихи танымдық, 
педагогикалық – психологиялық сауаттылық, саяси экономикалық білімділік және ақпараттақ 
сауаттылық талап етілуде. Ол заман талабына сай білім беруде жаңалыққа жаны құмар, 
шығармашылықпен жұмыс істеп, оқу мен тәрбие ісіне еніп, оқытудың жаңа технологиясын шебер 
меңгерген жан болғанда ғана білігі мен білімі жоғары жетекші тұлға ретінде ұлағатты саналады.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
1 «Ақпараттық технология және қашықтықтан оқыту» Мұхамбетжанова С.Т. п.ғ.к., ББЖКБАРИ
2 Қазақстан Республикасының бiлiм беру жүйесiн 2010 жылға дейiн дамытудың Мемлекеттiк 
бағдарламасы.
3 Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін 2015 жылға дейін дамыту тұжырымдамасы
4 Бiлiм беру жүйесiн 2003-2005 жылға дейiн ақпараттандырудың Мемлекеттiк бағдарламасы.
--------------------------------------------------------------------------------------------------
Лукпанова Сайлаугүл, 
БҚО, Казталов ауданы, Қараоба ауылы,
 Ғ.Қараш атындағы мектеп-гимназияның
 химия пәнінің мұғалімі
Тақырыбы: Бейорганикалық химия курсын қайталау
Сабақтың мақсаты:
1)Оқушылырдың бейорганикалық химия бойынша алған білімдерін нақтылау,жүйелеу;
2)Оқушылардың бейорганикалық заттардың химиялық формулаларын білуге,иондық теңдеулер 
жаза білуге,өз беттерінше логикалық есептер шығара білу дағдыларын одан әрі дамыту,оқушыларды 
өз бетінше тәжірибелер жасап, қорытындылай білуге үйрету;
3)Оқушыларды ұйымшылдыққа,бір-бірінің пікірін тыңдай білуге,шапшаңдыққа тәрбиелеу.
Сабақтың типі: бекіту
Сабақ өткізілу түрі: сайыс түріндегі сабақ
Құралдар мен реактивтер:интерактивті тақта,флипчарттар,сынауықтар, Na
2
CO
3
 ,HCl, CuCl
2
, 
NaOH, NH
4
Cl, FeCl
3
 + NaOH, HNO
3
 + NaOH,AgNO
3
 
Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. 
Сабақтың  жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету. Оқушылар топтарға бөлінеді:
    1)нейтрон
65

Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
    2)протон
    3)электрон
                                                   
ІІ:Сабақтың негізгі бөлімі. (Сайыс).Сайыс 4 турдан тұрады:
      1.Алғырлар                        
      2.Тапқырлар
      3.Ойшылдар
      4.Мектебі
                           1тур - "Алғырлар"
                   Анаграмма "Алхимик"
Бұл турда оқушылар берілген анаграмманы шешеді.
                   Анаграмма "Алхимик"
                                                               
А
 
л
х
и
м
и
к
 1.Жеңіл металл                                                    
2.Электр тогын өткізетін зат
3.Қатты металл
4.Көміртектің түр өзгерісі                              
5."Аспан тасы"
6.Берік және жеңіл металл
7.Алюминий өндірілетін шикізат
                        2 тур-"Тапқырлар"
              Таңғажайып тәжірибелер
    Бұл турда өздеріне берілген тәжірибелерді қауіпсіздік техника ережелерін сақтай отырып 
орындап,реакция теңдеулерін жазады.
                                    1 топ
          Na
2
CO
3
 + HCl —
         CuCl
2
+ NaOH —
                                       2 топ
          NH
4
Cl + NaOH —
          FeCl
3
 + NaOH —
                                   3 топ
          HNO
3
 + NaOH —
         AgNO
3
 + NaCl —
                     3тур-"Ойшылдар"
                      Ойын"Оксидтер"
Әр топқа берілген оксидтердің аттары бойынша формулаларын құрастыруға тапсырмалар 
беріледі
                                4тур - "Мектебі"
                         "Миға шабуыл"
66

Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
Бұл турда әр топ мүшелері  өз қалауларымен жұмбақ,сұрақ және есептер бойынша ұяшықтар 
таңдап, тапсырмаларын орындайды.
ІІІ.Қорытындылау.
ІV.Бағалау.
V.Үйге тапсырма:
Бейорганикалық заттардың негізгі кластарын,негізгі заңдарды,барлық реакция типтерін қайталау.
VІ. Білімділік міндеттері:
-оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым қатынасты тудыру.
-оқушылардыңөзін өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым –қатынас принципін 
үйрету.Тапсырманы мен толығымен орындай алдым ба ? Қандай қиындықтар болды?
----------------------------------------------------------------------------------------------------
Медетова Айсулу Казиоллаевна
Батыс Қазақстан облысы Казталов ауданы
Болашақ ауылы Богатырев орта жалпы білім
беретін мектебінің тарих пәнінің мұғалімі:
  Тақырыбы:   Қазақ  атауы мен қазақ жүздерінің пайда болуы 
  Мақсаты:   а)  Қазақ   халқы   этногенезі,   этносаяси   аумақтық     тұтастығы   туралы       және   қазақ
жүздерінің   шығуы,   қазақ   халқының   этностық   құрамы   мен   олардың   қандай   тарихи   оқиғалармен
байланыстылығы туралы  оқушыларға толық түсінік беру.
ә) «Қазақ», «Алаш», «Жүз» сөздерінің шығуы, оның  мағынасы туралы айтылған аңыздар арқылы
оқушылардың ой-өрісін кеңейту, сын тұрғысынан тұжырымдауға, достарының пікірін тыңдап оған
көмектесуге, жауаптарын талқылауға үйрету. 
б) «Қазақ» деген хандықтың негізін қалаған Жәнібек пен Керей сұлтандар және ҚР Президенті Н.Ә
Назарбаевтың портреттері арқылы оқушылардың   бойына өз елінің, туған жерінің тарихына деген
патриоттық сезімдерін қалыптастыру.
 Сабақтың  түрі: Аралас сабақ. 
 Әдісі: Тірек сызбалар арқылы баяндау, мәтінмен (оқулықпен) жұмыс, өзіндік жұмыс. 
 Көрнекілігі: Қазақ хандығының  XV-XVII ғасырлардағы картасы, қазақ жүздерінің картасы, тірек
сызбалар, интерактивты тақта (слайдтар). 
 Сабақ барысы: 
 I.Ұйымдастыру кезеңі.
Оқушыларды түгелдеп, олардың назарын сабаққа аудару.
 II. Үй тапсырмасы:
 Графикалық диктант арқылы тексеріледі.
  Жаңа сабақ:  «Қазақ»  атауы мен қазақ жүздерінің пайда болуы.  
Мен қазақ, қазақпын  деп мақтанамын,
Ұранға Алаш деген атты аламын
Сүйгенім-қазақ өмірі, өзім қазақ,
Мен неге қазақтықтан сақтанамын!                 (С Торайғыров)
6.
«Қазақ»  сөзінің шығуы туралы.
7.
«Қазақ» атауының мағынасы. 
8.
«Алаш» атауының мағынасы. 
9.
Жүздердің пайда болуы. 
10.
Өзіндік жұмыстар.
11.
Қорытынды тест. 
 Оқушыларға «Қазақ» деген сөзді естігенде не естеріне түскенін  топтастырамын.
 Мұғалімнің кіріспе сөзі:  Аңыз әңгімелер т.б.
Қазақ атауының (этнонимі)  шығуы жөнінде түрлі пікірлер бар. Бұл пікірлер XVIII ғасырдан бері 
жалғасып келеді. Бірақ әрі бір тоқтамға келіп дәлелденген жоқ . Бүгінгі таңда қазақ сөзінің 20-дан 
астам түсіндірмесі бар. Мысалы: «қазақ» деген сөз «қаз» және «сақ» деген сөздерден шыққан. Бұл 
67

Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
«қаздай тізілген көш керуеніне қарап қойылған ат» - дейді немесе «қазақ» атауы «қас» (хас) – нағыз 
және «сақ» - көне замандағы сақтар атауынан құралған және «хас-сақ» - нағыз және «сақ» - көне 
замандағы сақтар атауынан құралған және хас-сақ - нағыз сақ деген ұғымды білдіреді.«Қазақтар» 
термині XV ғ. 50-жылдарында Шу мен Талас өзендерінің аралығына өзбек ханы Әбілхайырдан 
бөлініп шығып жеке дербес тайпа топтарына бекітілген. Біртіндеп «қазақ» термині этностық мәнге ие
болған.
 Міне осындай жоғарыдағы айтылған пікірлерді қорытындылай келе  қазақ сөзінің  шығу тегін 
екіге бөліп қарастыруға болады. 
•
Қазақ сөзі ең алғаш қас және сақ тайпаларының бірігуінен пайда болған.
•
Қазақ сөзінің орта ғасырларда «еркін адамдар» деген мағынасы пайда болған. 
Енді қазақ деген сөдің мағынасына келетін болсақ.
Академик Радлов
«Тәуелсіз ерікті адамдар»
Шәкәрім Құдайбердіұлы
«Өз алдына ел болып, еркін жүрген халық»
Ш Уалиханов
«Қазақ өте қадірлі сөз, күшті мықты, 
шабытты» дегенді білдіреді.
Тіл білімінің маманы Телқожа Жанұзақов
Қазақ деген сөздің бірінші «қаз» деген бөлігін
«ер», «еркін» деген, ал «ақ» деген бөлігін көптік
жалғауы лар деген сөздің синонимі  деп 
түсіндіреді.
 «Алаш» сөзі  тарихта қазақ сөзіненде  белгісіз күйде қалып отыр. Бұл сөз бастапқы кездегі  «қазақ»
сөзінің  синонимі ретінде айтылады. «Алаш» сөзі шамамен IX-X ғасырда айтыла бастаған. Яғни XV-
ға дейін алаш аталып кейін қазақтың басты ұраны ретінде айтылған. Бүгінгі күні халқымыз өз ішінде 
өздерін алаштың ұрпағымыз дейді. Бұл алаш деген сөзді  аңыз-әңгімелерден жиі кездестіреміз.   
Алаша хан туралы аңыз айту. Алаша хан ордасы Жезқазған аймағындағы Жаңғабыл өзені бойында, 
Алаша хан күнбезі Қаракеңгір өзенінің оң жағында орналасқан. «Жүз» қазақ халқының үш рулық 
тайпалық бірлестіктерінің ортақ атауы. Жүздердің шыққан уақыты,  шығу себептері туралы  
ғалымдар арасында нақты дәлел жоқ. Зерттеуші ғалымдар  әртүрлі пікірлер айтады. Бір зерттеушілер 
«жүз» сөзінің мағынасын бір нәрсенің басты бөлігі тармағы  десе, екінші бір зерттеушілер 
географиялық-шаруашылық аймақ, енді біреулері «жүз» сөзін сандық 100-бен байланыстырады.Осы 
жүздердің шығуы туралы түсінік слайд арқылы көрсетіледі. Зерттеушілердің айтуы бойынша соңғы 
пікірлер яғни қазақ жүздерінің  пайда болуы XVI ғасырлың 2 жартысына сәйкес келеді деген пікір 
шындыққа жақын, бірақ дәлелденбеген. Бұл үш жүздің құрамы ежелден келе жатқан ру тайпалардан 
тұрады.(слайдта көрсету.)
(слайд арқылы әр жүзге сипаттама беремін)
██ 
Кіші
 
 
 
жүз
██ 
Орта
жүз
██ 
Ұлы
 
 
 
жүз
Өзіндік жұмыстар:
1 тапсырма. Кестені толтыр:
   Ұлы жүз                                       Орта жүз                                        Кіші жүз
Тайпа
лар
Қоныстан
ған
мекендері
Са
ны
Тайпа
лар
Қоныста
нған
мекендері
Са
ны
Тайпа
лар
Қоныстан
ған
мекендері
Са
ны
      
2 тапсырма. Тақырыптық тест орындату. (10 сұрақ) 
Қорытындылау.Бүгінде Керей мен Жәнібек бабамыздың қалаған қазақ мемлекетінің іргесін 
бекітіп  туын биікте ұстап, Қазақстанды әлемге паш етіп отырған елбасымыз Н.Ә Назарбаевтың 
еңбегін ерекше атап өтуіміз керек.  Биыл біздің елімізде алғаш рет 1 желтоқсан  тұңғыш  президент 
күні мереке ретінде атап өтілді. Ендеше осындай бәсекеге қабілетті елу елдің қатарын кірген елімізді 
68

Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
мақтан ете отырып сабағымызды Қазақстан Республикасының мемлекеттік әнұранымен  аяқтайық.
 Үйге тапсырма.   «Атамыз-Алаш, атымыз-қазақ, үш жүздің ұрпағымыз»деген тақырыпта эссе 
жазып келу.
Бағалау.
----------------------------------------------------------------------------------------------------
Мұқанғалиев Жанболат Жүсіпұлы
Батыс Қазақстан облысы , Казталов ауданы,
 Ақпәтер ауылы Ақпәтер орта жалпы
 білім беретін мектебінің тарих пәнінің мұғалімі
5 сынып. Қазақстан тарихынан әңгімелер
Сабақтың тақырыбы:     Ыбырай Алтынсарин – ағартушы, педагог
Сабақтың мақсаты:
               Білімділік: Оқушыларға қазақтың ірі ғалымы, ағартушы – педагог Ыбырай Алтынсарин
туралы, оның еңбегі, шығармашылық мұрасы, ағартушылық қызметі жайында мағлұмат беру.
                     Дамытушылық:  Ыбырай   еңбектері   туралы   білімдерін   одан   әрі   дамыту,   танымдық
көзқарастарын нығайту, шығармашылық ізденістерін жетілдіру.
                     Тәрбиелік:  Қазақтың   ұлы   тұлғаларының   бірі   Ыбырай   еңбектерін   үлгі   ете   отырып
оқушыларды еңбекқорлыққа, адамгершілікке, іскерлікке тәрбиелеу, достық, ынтымаққа баулу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: баяндау,сұрақ –жауап, мәтінмен жұмыс,кестемен жұмыс.
Пәнаралық  байланыс: география,қазақ әдебиеті, музыка
Сабақтың көрнекілігі:  Ыбырайдың суреті, еңбектері, сызба,интертақта
Сабақтың барысы
              I.Ұйымдастыру кезеңі.
              II.Үй тапсырмасын тексеру,
А) Абай сөзіне ассоциация құрғызу
Б) «Миға шабуыл» (үй тапсырмасы бойынша сұрақтар берілді)
Үй тапсырмасын қорытындылау.
         3 Жаңа сабақты меңгеру.
А) Ой қозғау. (Сурет бойынша сұраққа жауап беру )
-
Бұл сурет туралы не білесіңдер?
-
Ыбырайдың өлеңдері мен әңгімелерінде  не туралы жазылған?  
Б)  Оқушылар Ыбырайдың өздері білетін өлеңдерін оқыды.                                              
В) Оқушыларды топқа бөлу 
 1топ  Ыбырай Алтынсарин кім?
2топ   Оның қандай шығармаларын білесіңдер?
3топ  Ыбырай шығармаларының кейіпкерлерінен кімді білесіңдер?
Топ оқушылары өз-өздерін бағалады.
Мұғалім сабақты қысқаша баяндады:
               Ыбырай Алтынсарин 1841 жылы қазіргі Қостанай облысының жерінде дүниеге келген .
(Оқушылардың   назарын   Қазақстан   картасындағы   Қостанай   облысы   және   Торғай   өлкесіне
аударамын). 1857 жылы ол шекаралық комиссиясы жанындағы арнайы мектепті алтын медальмен
бітіреді. Мектепті бітіргеннен кейін тілмаштық, ұстаздық қызметтер атқарады. 1864 жылдан бастап
Торғайда қазақ балаларына арналған мектепте дәріс береді. Ұстаздық қызметте жүріп халықты оқу –
білімге тарту, ағартушылық қызметтермен айналысады. Балаларға білім беруде кітаптың орны бөлек
екенін түсінген ол, қазақ тілінде оқулық жазуды қолға алады.
   Мәтінмен жұмыс:         
  1879   жылы   жарық   көрген   «Қазақ   хрестоматиясы»   Ыбырайдың   қазақ   тілінде   жазған   алғашқы
оқулығы болды. Бұдан басқа Ыбырай қазақтарға орыс тілін меңгертуді де қолға алып осы бағытта
бірнеше   еңбектер   жазады.   1879   жылы   Торғай   облысындағы   мектептердің   инспекторы   қызметіне
тағайындалған ол, ағарту ісіне білек сыбана кіріседі. 1887 жылы Ыбырай қазақ даласында алғаш
Ырғыз   жерінде   қыздарға   арналған  мектеп  –   интернат   ашады.   кейін  оқушыларды   үш   топқа   бөліп
тапсырмалар беремін.
Мәтін бойынша оқушыға сұрақ:
69

Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
1. Ыбырайдың ағартушылық қызметі жайлы өз ойларыңды айт.
2.Ыбырай өлеңдерінің негізгі мазмұны қандай мәселені қозғайды.
3. Ыбырайдың  қазақ әдебиетімен білім беру саласындағы алатын орны қандай?
Топтар бір – біріне жазбаша  түрде  мәтін бойынша сұрақ дайындап,  жауап береді.
 Бекіту кезеңі:
А) Толғаныс
          1.Ыбырай туып – өскен жері, жастық шағы туралы не білесіңдер?
          2. Білім беру саласында  Ыбырай қандай істер атқарды?
          3. Ыбырай  шығармаларының мазмұны жайлы өз ойларыңды айт.
Б) «Сезімнен туған шумақтар»  стратегиясы
(Шығармашылық жұмыс)
В) Қорытындылау.
1. «Мен бүгінгі сабақтан не ұқтым?»
2.Оқушылардың өз – өздерін бағалауы.
3.Мұғалімнің қорытынды сөзі.
Топ  оқушылары өз – өздерін бағалады.
-------------------------------------------------------------------------------------
Мухамбетова Нәзипа Мұратхановна 
Химия пәнінің жоғары  санатты  мұғалімі 
Батыс Қазақстан  облысы    Казталов ауданы
 Қараөзен мектеп-лицейі.
Сабақтың тақырыбы: Кальций қосылыстары. Судың кермектігі
Сабақ мақсаты: 
а) кальций қосылыстары қасиеттері, күнделікті өмірде қолданылу салаларымен, судың 
кермектігімен таныстыра отырып, алған білімдерін жадында сақтау; 
ә) периодтық жүйедегі орны бойынша кальций атомының құрылысы, қасиеттері туралы білімдерін,
химиялық заттармен жұмыс істей білу дағдысын дамыту, өмірден көрген деректерді пайдалана білуге 
және шығармашылықпен жұмыс істеуге дағдыландыру, берілген тапсырмаларды орындау арқылы 
алған білімдерін практика жүзінде пайдалана білу дағдысын қалыптастыру;
б) пәнге деген қызығушылығын арттыра отырып, еңбекке, білімге құштарлыққа тәрбиелеу. 
Сабақтың типі: жаңа білімді меңгеру сабағы.
Сабақтың түрі: Оқу мен Жазу арқылы Сын тұрғысынан ойлауды дамыту 
Сабақтың әдістері: сұрақ - жауап, зертханалық жұмыс, жаттығулар орындау, концептуалдық 
шеңбер
Сабақтың пәнаралық байланысы: экология
Сабақтың көрнекілігі: химиялық элементтердің периодтық жүйесі, кальций қосылыстарының 
үлгілері.
Құрал-жабдықтар: индикатор, кальций карбонаты, иониттер, су, кальций оксиді, натрий 
карбонаты, сынауықтар. 
Күтілетін нәтиже: кальций қосылыстары, қасиеттері, қолданылуы, судың кермектігі және оны 
жою жолдары туралы алған білімдерін айта білу, тақырыпқа сай өз бетімен жаттығулар орындап, 
есептер шығара біледі.
Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру бөлімі
                                   II. «Ой қозғау» - кальций қасиеттерінің ерекшелігін еске түсіру
                                   III. «Мағынаны тану» - Жаңа білімді меңгеру бөлімі
 А) кальций қосылыстарын, қасиеттерін, алу жолдарын концептуалдық шеңбер арқылы тақтада 
оқушы өрнектейді. 
CaO – сөндірілмеген әк 
Ca(OH)
2
 – сөндірілген әк, 
Ca(OH)
2
 сұйық ерітінідісі - әк суы  
Ca(OH)
2
 қою ерітінідісі - әк сүті
70

Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
CaCO
3
 – бор, әк тас, мәрмәр
Ca
3 
(PO4)
2
 - фосфорит
CaF
2
 – флюарит 
CaSO
4
*2H
2
O - ғаныш
CaSO
4
*0.5H
2
O – алебастр
Қасиеттері: 
      
                    Қышқылдармен
CaO            Қышқылдық оксидпен
                    Сумен 
                        Қышқылдармен
Ca(OH)
2
          
                         Қышқылдық оксидпен
                      Қыздырғанда айырылуы
CaCO
3
          
                      Су мен CO
2
 – ге
Қолданылуы: (слайдтан көрсетілім)
Судың кермектігі, түрлері, кермектікті жою жолдары.
Зертханалық тәжірибе: судың кермектігін иониттер арқылы жою, сабын қосылған әртүрлі суы бар 
көрсетілім: кермек су және жұмсартылған су, құбыр суы.
                                      IV. «Толғаныс бөлімі» 
А) Жаттығулар орындау:
И.Нұғманов   §32  № 2, 6, 7
                        §33 № 3, 4, 5
Ә) Үй тапсырмасын тексеру:
Периодтық жүйедегі орны бойынша кальций атомының құрылысы, қасиеттері.
                                      V. Қорытындылау 
Кальций қосылыстары, қасиеттері, қолданылуы, судың кермектігі және оны жою жолдары туралы 
алған білімдерін айта білу, тақырыпқа сай өз бетімен жаттығулар орындап, есептер шығара біледі.
 Үйге тапсырма:
 И.Нұғманов   §32                    §33 № 3, 4
 ---------------------------------------------------------------------------------------------------
Салимбаева Жанар Дүйсенбайқызы
                                                       БҚО, Казталов ауданы, Бостандық ауылы, 
                                                       Бостандық орта жалпы білім беретіннің
                                                         ІІ санатты тарих пәнінің мұғалімі
Өтілетін күні:
20 қараша 2013жыл
Сыныбы:
8  а сынып
Сабақ тақырыбы:
Абылай тұсындағы қазақ хандығы
Мақсаты:
4.
Қазақ   халқын   бір   хандыққа   біріктіріп,
қазақ мемлекетінің   іргетасын қалаған Абылай
хан жайында оқушыларға мәлімет бере отырып
 Қазақ жеріндегі тұңғыш дербес мемлекет қазақ
хандығының   құрылу   тарихы,   оның   алғашқы
аумағы   мен   алғашқы   хандары   туралы
71

Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
оқушылардың білім деңгейін зерттеу, қосымша
ақпараттар   бойынша   жан-жақты   білім   қорын
молайту.
26.
Топта   жұмыс   жасау   дағдыларын
жетілдіру,   сыни   тұрғыдан   ойлауға,
салыстырмалы   талдау   жасауға,   жүйелі
қорытындылауға   үйрету   және   шығармашылық
қабілеттерін   шыңдау.Мәселені   тарихи   шындық
тұрғысынан
 
бағалау
 
қабілеттерін
қалыптастыру.Өзара   ынтымақтастықты   және
өзара баға беруді   дамыту.
27.
Ұжымдасып өзара көмек көрсете білуге
баулу,   өзара   сыйластыққа   үйрету.   Қазақ
мемлекетін   құрған   қазақ   хандарының   іс-
әрекетінің негізінде ұлттық патриоттық тәрбиеге
баулу.
Түйінді идея:    
Сыни тұрғыдан ойлауға үйретеді.Топпен 
жұмыс жасауға  және ортақ пікір туғызуға, 
өзгенің және өзінің іс -әрекетіне баға беруге 
үйрену. АҚТ-ны қолдану
Күтілетін нәтиже:

      Оқушылар өз ойларын жүйелеп жеткізеді.
 Бірлесе жұмыс жасау арқылы өзара 
сыйластық, ынтымақтастық ахуалы 
қалыптасады.      СТО әдістері арқылы пәнге 
белсенділігі артады
Сабақ әдісі 
Блум таксономиясы; СТО стратегиялары, 
топпен жұмыс, сұрақ-жауап, баяндау, талдау
Ресурстар
үлестірмелі парақша,кестелер, карта, ватман, 
маркер, стекер
Сабақтың 
барысы
Мұғалім 
әрекеті
Оқушы әрекеті
Кіріспе
Ұйымдастыру
Бүгінгі біздің 
сабақ өте 
ерекше өтеді. 
Себебі балалар 
біз қазір 3-топқа
бөлінеміз.
Топқа бөлу
1-топ Тарихшылар      2-топ Әдебиетшілер   
3-топ Географтар        
Тұсаукесер
1.ХШ ғ. қазақ
жерлерін 
қалпына 
келтіріп билік 
жүргізген хан?
2. Қазақ 
хандығының 
алғашқы 
құрылған 
кезеңіндегі 
территориясы?
3. Қазақ 
хандығымен 
алғаш қарым-
Сұрақтарға жауап береді 
1.Ж: Абылай.
2. Ж: Шу мен Талас өзендерінің маңы.
3. Ж: Моғолстан
72

Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
қатынас 
жасаған 
мемлекет?
Негізгі 
бөлім
(Топтық 
жұмыс) жаңа 
сабақты топтық 
жұмыс 
барысында 
оқушылардың 
өз бетімен 
меңгеруіне 
жағдай 
жасау: а) оқушы
лар төмендегі 
«Білу», 
«Түсіну», 
«Талдау», 
«Жинақтау» 
тәсілдеріне 
сәйкес 
тапсырмаларын 
өздері 
толтырады (10 
минут); ә) жауа
птарын 
мұғаліммен 
бірге талдайды 
(10 
минут). Нәтиж
есі ауызша 
марапатталад
ы.
1-топ Тарихшылар      А) Абылайдың балалық шағы, 
жігіттік кезеңі; 
2-топ Әдебиетшілер   Ә) Абылай қолбасшы, саяси 
қайраткер;
3-топ Географтар        Б) Абылай кезіндегі Қазақ хандығы;
Теориясы:
«Білу»
(тақырып 
мазмұны 
бойынша
кім?
не?
қандай? 
қалай?нені? 
қашан?
не істеді? 
Бос 
орындарға 
қажетті 
сөздерді жазу 
таратпа 
карточкалар 
беру
1. Қазақ хандығының аса көрнекті саяси және мәдени 
қайраткеріАбылайхан болды.
2. Абылайдың бүкіл ішкі саяси қызметінің бағыты: бір 
орталықтан басқаратын әрі ешкімге тәуелсі
 
 з мемлекет құру.
3. 1738-1741 ж. Абылай бастаған қазақ қолы жоңғар 
басқыншыларынабірнеше мәрте соққы
 
  берді.
4.Қазақтың үш жүзінен Төле би бастап, 90 адам елші барып, 
келіссөз жүргізіп, 1743 жылы 5 
қыркүйекте Абылайды тұтқыннан жоңғар елінен тұтқыннан 
шығарып алды.
5. 1756 жылы Абылайдың бастауымен қазақтар қытайлар 
мен қалмақтарды біріккен күшімен екі рет шайқасып, 
оның бірінде жеңіліп, екіншісінде жеңіске жетеді.
6. 1765, 1770, 1779 жылдары Абылай 
мазасыз қырғыздарға жорықтар жасауға мәжбүр болды.
7. 1711 жылы Абылайхан Түркістанда дүние келді. Оның 
азан айтып қойылған аты Әбілмансұр болатын. 1781 
жылы Тәшкеннен Түркістан қаласына келе жатқанда дүние 
салып, Қожа Ахмет Яссауи кесенесінежерленді
Теориясы: 
«Түсіну»
Себебін 
анықта:
     А) Абылайдың балалық шағы, жігіттік кезеңі; Абылай 
қандай қасиеттерімен ерекшеленеді?
73

Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
(неге?
неліктен?
себебі?
не үшін?
 
   
1.Абылай 
қандай 
қасиеттерімен 
ерекшеленеді?
2.Абылай 
өзінің хандық 
қызметінің ішкі 
және сыртқы 
саясатында 
қандай мақсат-
мүдде ұстанды?
3. Абылайдың
қазақ 
тарихында 
алатын орны 
неден көрінеді?
Ә) Абылай қолбасшы, саяси қайраткер; Абылай өзінің 
хандық қызметінің ішкі және сыртқы саясатында қандай 
мақсат-мүдде ұстанды
Б) Абылай кезіндегі Қазақ хандығы; Абылайдың қазақ 
тарихында алатын орны неден көрінеді?
1. Ж.Шешен, тапқыр, батыл, ержүрек, әділ, адал, күші зор 
қолбасшы.
2. Ж. Ресеймен өзара қарым-қатынасында тату-тәтті көршілік
саясатын ұстануға тырысты. Ресей мемлекетімен 
дипломатиялық және сауда байланысын орнатты. Іс жүзінде 
Ресейге мүлде тәуелсіз ішкі және сыртқы саясат жүргізді. 
Қытай үкіметімен де дипломатиялық қатынас орнатты.
3. Ж. Оның басты мақсаты: ешкімге тәуелсіз дербес қазақ 
мемлекетін құру.
Теориясы:
«Талдау»
(1.Салыст
ыр,
2. 
Айырмашыл
ығы неде?
3. 
Ұқсастығы 
неде?
4.Тақырып
тың басты 
идеясын 
жаз деген 
тапсырмал
ар болу керек.
Немесе 1-3 
тапсырмалар
дыВенн 
диаграммасы
арқылы 
қамтуға 
болады.
1. Жылдарды сөйлетейік (кесте толтыру)
 
Жылдар
Болған оқиғалар
1756 жылы
Қытай өкіметімен дипломатиялық орнатты.
1757 жылы
Тарбағатай тауының солтүстік сілемдерінде қытай 
әскерлерімен Абылайдың жаужүрек қосындары арасында ең 
соңғы ірі шайқас болды.
1758 жылы
Жоңғарияны қытай әскері түгелдей бағындырып алды.
1767 жылы
Қытай жағы Тарбатай аймағындағы және Іле өзені 
бойындағы жайылымдарды қазақтардың пайдалануына рұқсат 
етуге мәжбүр болды.
1771 жылы
Абылай Түркістан қаласында қазақтың бүкіл үш жүзінің 
ханы болып сайланды.
1778 жылы
Патша өкіметі Абылайды бір ғана орта жүздің ханы деп 
таныды.
 
Абылайдың жүргізген саясаты мен Қазақстан Республикасының Президенті 
Н.Назарбаевтың қызметін салыстыруға сұрақтар беру:
А) Ішкі саясаты
Ә) Мемлекет қауіпсіздігі
Б) Сыртқы саясаты
Абылай ханның жүргізген саясатының бүгінгі күндегі үндестігі мен 
сабақтастығына оқушылардың назарын 
аудару.Венн диаграммасын құру.
Теориясы: 
«Жинақтау»
(Қорытынды
шығар,анық
тама бер, 
Тірек-сызбаны толтыр
 
 
Шығыстың 7 тілін білетін
Батыл, ержүрек, әбжіл
74

Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
мазмұнды 
жүйеле, 
кестені, 
тірек 
сызбаны, 
сөзжұмбақт
ы толтыр 
немесе өзің 
құрастыр 
тағы 
с.с.
    басқа 
түрдегі 
тапсырмалар
оқушының 
жоғарыдағы 
«тақырыпты
ң басты 
идеясына» 
жазған 
жауабына 
қойылады)
 
АБЫЛАЙ
Сөзге тапқыр
Дене күші зор
Сөзіне берік, алғыр ойлы
Домбыраны жақсы тартатын
Барынша адал әрі әділ
Керемет шешен
Теориясы:
«Жинақта
у»
(Қорытын
ды шығаруға 
бағытталған
:мазміұнды
жүйеле, 
анықтама 
бер,
кесте, 
сызба, ребус 
шеш. деген 
сөздер
Сөзжұмбақты шеш:
1.Абылай керемет қасиеттерін жырлап, орта жүздегі оқиғаларға белсене 
қатысқан шығармаларына батырлар ерлігін арқау еткен ХҮШ ғ. 2-жартысындағы 
танымал ақын?
2.Абылайханның бала кездегі лақап аты?
3.Абылайханның ішкі және сыртқы саясатына әсер еткен дарынды адам?
4. Абылайдың мирасқоры?
5. Абылайдан пана табу үшін орта дүзге қашқан билеуші?
6. 1741-1743 жылы Абылай сұлтан қайда тұтқында болды?
 
 
Т
Ә
Т
І
Қ
А
Р
А
 
 
 
 
 
С
А
Б
А
Л
А
Қ
Б
Ұ
Қ
А
Р
Ж
Ы
Р
А
У
 
 
 
 
 
У
Ә
Л
И
 
 
Ә
М
І
Р
С
А
Н
А
 
Ж
О
Ң
Ғ
А
Р
Й
Я
 
75

Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
Практикасы
«Баға беру»(Сен қалай ойлайсың?Не 
істер едің?сияқты тапсырмалар 
өмірдегі жағдаяттарды шешуге 
бағытталып қойылады
Сен қалай ойлайсың?
12.
Қазақ хандығының аса көрнекті саяси және мәдени қайраткері Абылай кімнің баласы?
Ж: Арғы тегі Жошы хан, бергі бабалары қазақ ордасының негізін салған әз Жәнібек. Одан соң, еңсегей бойлы 
Ер Есім хан, Салқам Жәңгір хан. Абылай Жәңгір ханның бесінші ұрпағы. Жәңгір ханнан Уәлибақы. 
Уәлибақының баласы Абылай жекпе-жекке шыққанда жауы шақ келмейтін батыр болып, қанышер Абылай 
атаныпты. Осы Абылайдан көркем Уәли туады. Оның баласы Әбілмансұр (кейін қазаққа хан болып Абылай 
атанған).
Абылай хан туралы тағы не білесіңдер?
Ж:……………………………………….
ІІІ кезең (кері байланыс – бағалау кезеңі): Жеке жұмыс. Жоғарыда меңгерген мазмұнды үш 
деңгейге іріктеп (әр деңгейдің білімділік, біліктілік, яғни құзыреттілік деңгейін анықтайтын 
тапсырмалар) оларды біртіндеп орындату арқылы балл жинату барысында оқушының құзіреттілік 
деңгейін анықтап, әділ бағалау жүзеге асырылады. Қортынды балл саны дәстүрлі бағаға 
айналдырылып, келесі сабақтың басында сынып журналына қойылады, мониторингке тіркеледі.
 
Мұғалімнің сөзі: Бүгінгі тәуелсіз қазақ елінің тарихымен байланыстыру «Ұлы таулар 
аласармайды, ұлы есімдер ұмытылмайды», — дегендей қазақ елінің бостандығы үшін күрескен , 
ұлан байтақ өлкесін артындағы ұрпағына аманат етіп қалдырған халқын сүйген қаһарман Абылай 
хан қазақ тарихынан мәңгі өшпейтін орын алды
Калиева Любовь Александрқызы
Батыс Қазақстан облысы Казталов ауданы, Жаңатаң ауылы
Мирон негізгі жалпы білім беретін мектебінің география, биология пәндері мұғалімі.
Сабақтың тақырыбы:   Сауыр - Тарбағатай
Сабақтың мақсаты: 
1. Білімділік:
          Сауыр-Тарбағатайдың географиялық орны, геологиялық құрлысының ерекшеліктерін ұғыну.
Климаты,   өзендерімен   танысу.   Биіктік   белдеу   бойынша   табиғат   зоналарының   ерекшеліктерін
түсіну.
            2. Дамытушылық: 
Оқушылардың   ойлау   қабілетін   дамыту,   дүниетанымдық   көзқарастарын   қалыптастыру,   тіл
байлығын арттыру, оқу дағдыларын қалыптастыру, белсенділігін арттыру.
             3. Тәрбиелік: 
Туған   елге,   жерге   деген   сүйіспеншілікке   тәрбиелеу,   ұйымшылдыққа   және   бір-біріне   сыйлауға
тәрбиелеу.
Сабақ көрнекілігі: Қазақстанның физикалық картасы, атлас. 
Сабақ типі: Қалыпты дағдыларды меңгерту сабағы
Сабақ әдісі: Сұрақ-жауап, СТО стратегиялары
  А) Ой қозғау кезеңі
  Ә) Мағынаны ажырату кезеңі
  Б) Ой толғау кезеңі
Сабақтың барысы: 
I. Ұйымдастыру кезеңі 
II. Жаңа тақырыпты  талқылау
III. Сабақты бекіту
IV.  Қорытындылау
V. Үйге тапсырма
VI.  Бағалау
Ұйымдастыру кезеңі.
76

Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
А) Сәлемдесу. Сыныпты түгелдеу.
Ә) Оқушылардың назарын сабаққа аудару 
- Балалар, бүгінгі сабақ неге байланысты болуы мүмкін  деп ойлайсындар? 
- Дұрыс. Тауға байланысты
- Олай болса, дәптерлеріңді ашып, күннің жадын жазып, № 49  Сауыр-Тарбағатай дап жазайық.
Бүгінгі   сабақтың   ерекшелігі   жаңа   тақырыпты   өздіктерінен   меңгеріп,   ортақ   пікірлермен
түсіндірмелі ортаға саласындар, әрбір оқушы жаңа тақырып бойынша өз білімдерін толықтырады. 
-Олай болса, бүгін сабақта мынадай қағида бойынша жұмыс істеңдер.
«Өз бетінше жаса, өзіңнің қабілетіңе, жеке іс- тәжірибеңе қарай отырып, өзіңді-өзін көрсет. Мен
сияқты істе және менен де артық істе»  
1-қадам: Ой қозғау кезеңі. 
5.
Жаңа сабақты меңгерудегі бастапқы қадам – ЖИГСО
11.
Географ- Мөлдір.С-географиялық орны туралы
12.
Геолог-Аягул М- жер бедері, пайдалы қазбалы туралы
13.
Климатолог- Ару М- климаты жөнінде 
14.
Гидролог-Жасұлан.Р-өзен, суқоры жөнінде
15.
Биолог- Мархабат-өсімдіктері, жануарлары туралы
16.
Эколог-шаруашылық маңызы және қорғалатын аймақтары туралы Элвираға бөліп бермекпін
           Оқушылар берілген тақырыпшаларды оқи отырып, белгіленген тапсырмаларға қасындағы
жұбымен   талдау   жасайды.   Мәтін   бөлігін   оқып   болғаннан   кейін,   оқушылар   мұғалім   ролін   ойнап,
оқыған   бөлікте   қорытындылап   айтады.   Сол   тақырып   туралы   сұрақ   қойып,   түсініксіз   жерлерді
айқындайды.   Айтып   болған   оқушы   «Ойлан,   жұптас,   пікір   алыс»   стратегиясынан   «Түртіп   алу»
стратегиясына көшеді, яғни тақтады тұрған салыстырмалы кестені барын толтыра береді.
 «Ой қозғау» кезеңіндегі келесі жұмыс INSERT стратегиясы, тез орындап, оқи қояйық.       
              V
                 -
               +
         ?
             
           V- мен білемін
 - Мен білмедім
+ Мен үшін жаңалық
? Сұрақ туды (таң қалдым)
2-қадам: «Мағынаны ажырату» кезеңі
Бұл бөлім бойынша қазір мен сендерге ауызша тест оқимын. Қалақшаны көтеру арқылы дұрыс
жауаптарыңды көтересіңдер 
Тест сұрақтары
10)
Қандай екі жота бір таулы өлкені құрайды?
А) Алтай,Тарбағатай
В) Сауыр-Тарбағатай
С) Жоңғар Алатауы, Тарбағатай
2. Сауыр-Тарбағатай негізгі құрлымы қалыптасқан кезең
А) Каледон қатпарлығы
В) Альпі қатпарлығы
С) Герцин қатпарлығы
3. Алакөл қазаншұңқыры мен Іле өзенінің аралығындағы тау
А) Сауыр-Тарбағатай
В) Мұғалжар
С) Жетісу Алатауы
4. Сауыр тауының биік нүктесі
А) Тастау
В) Мұзтау
С) Безшоқы
5.  300 км созылған биік шыңы 2991 м болатын Тастау деп аталатын тауды атаңыз.
А) Сауыр
77

Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
В) Тарбағатай
С) Қаратау
6.  Тарбағатай тауының ең биік нүктесін көрсет
А) 4506 м
В) 3816 м
С) 2991 м
7. Сауыр-Тарбағатайдың климаты қандай?
А) Континент
В) Теңіздік
С) Муссонды
8. Сауыр-Тарбағатайдың өсімдіктерінен 4-ін ата.
9. Сауыр-Тарбағатайдың жануарларынан 4-ін ата.
10. Сауыр-Тарбағатайда қандай тау жасалу процесі жүріп жатыр.
А) Каледондық
В)Альпілік
С) Байкалдық
Жауабы: 1В, 2С, 3А, 4В, 5А, 6С, 7А, 8-Сиверс алмасы, арша, көктерек, жусан, 9-қоңыр аю, бұғы,
елік, сасық күзен, 10В.
- Келесі сызбаны толтырайық. (жекелеп оқыту)
6.
Келесі айтыс. 
Яғыни екі   таудың  табиғат жағдайларынан  қолайлы,  қолайсыз  жақтарын  айтасыңдар.  (екі  топқа
бөлініп, ақылдасыңдар)
7.
«Венн диаграммасы» бойынша екі таудың ортақ және айырмашылық белгісін жазайық.
Қалай шаршап кеттік пе? Олай болса, сәл сергіту минутын жасайық.
Қол көтерсем солтүстік
Топ-топ бассам оңтүстік
Қолды созсам жан-жаққа
Көрсетеді бағытты
Батыс пенен шығысты
Иіліп сәлем берейік,
Экватор белде деп,
Белді бұрай қозғасақ,
Сағат тілі батысқа,
Жер айналар шығысқа.
3 қадам: «Ой толғау» кезеңі 
-Қазір «Кластерлік жобамен» жұмыс кезеңі
А) Жерді құнарландырамын
Ә) Айналаны тазартамын
Б) Ағаш отырғызамын
В) Гүл өсіремін
Д) Жеміс ағаштарын күтемін (отырғызамын)
Ж) Жан-жануарларға  қамқорлық жасаймын
- «Кері байланыс» семантикалық картасын толтырайық
Атқарыл-
ған
жұмыстар
Ой қозғау кезеңі
Мағынаны ажырату кезеңі
Ой толғау кезеңі
Ойлан,
Жұпта
с,
Пікір
алыс
Түрті
п алу
жүйесі
INS
ERT
Тест
сызба
толтыр
у
Ай
тыс
Венн
диаграм
масы
Класте
рлік
жобасы
Кері
байланы
с
78

Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
Сабақтың
өту
барысында
ұнаған
кезеңдер
Саған
қиыншы
лық
тудырған
жағдайлар
Жоғарыда сабақ барысындағы жұмыс аттары берілген осының қайсысы ұнады, сол бөлімдерге «+»
белгісін, төменде қиыншылық тудырған бөлімдерге «+» белгісін қойындар.
Тарбиған Тарбағатай жердің құты,
Төгіліп Бурабайға жатыр мұрты
деп     Ілияс   Жансүгіров   жырлағандай   шығысында   Алатауды   жастанып,   мұртын   Бурабай   көліне
батырған, сондай –ақ Алатауға маңдай сүйеген Тарбағатай тауы жатыр екен, ал ол шығысында Сауыр
жотасына   ұласады,   осы   екі   таулы   өлкені   біріктіріп   Сауыр-Тарбағатай   деп   атап   кеткен.   Тарбыға-
суырлы тай-тау деген сөзден шыққан, яғыни Суырлы тау –Тарбағатай деп атайды екен. Бұл жерде
Альпілік   тау   жасалу   процесі   әліде   жүріп   жатыр.   Баяу   тектоникалық   қозғалыс   күні   бүгінге   дейін
жалғасуда. Мысалы 19990,1991  жылдары осы тереторияда сілсала болып өтті. (Қаз.әй.журн №9/ 90
оқу, көрс).
V. Үйге тапсырма №49 ауызша оқу, 25/ беттегі кестені толтырып келу
VI. Бағалау.
----------------------------------------------------------------------------------------------------
Тақаева Ләззат Қабиболлақызы
Батыс Қазақстаноблысы, Казталов  ауданы
Казталовка орта жалпы білім беретін мектебінің
қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі
Сабақты құру және жоспарлауға  арналған кесте. 5сынып
Апта
Күні:
Сабақ№
С/тақырыбы
«Толағайдың  ерекше сипаты,ерен  іс әрекеті» (2-сағат)
Жалпы мақсаты
Әдеби ертегі «Толағай» туралы білімдерін саралау,жүйелеу,ертегінің 
идеясын анықтау. Оқушылардың көркем шығарма оқуға қызығушылығын 
арттыру, сондай-ақ өзіндік пікірлерін, көзқарастарын білдіруге 
қалыптастыру, өз беттерінше ізденуге жетелеу.
Күтілетін нәтиже
Әдеби ертегі  туралы толық мағлұмат ала алады.Өз беттерінше 
жұмыстана  алады.. Өз ойларымен бөлісе алады. Өз ойларын еркін жеткізе 
алады.
Сабақ түрі
Жаңа сабақ
Тапсырмалар
«Ішке-сыртқа», Ойтолғау, «Ортада қаламсап», Постер қорғау, хат жазу, 2 
шындық,1 өтірік. 
Керекті 
жабдықтар
Оқулық,тақта,маркер, постер, стикер
Сабақ барысы:
Сабақ кезеңдері
Мұғалім әрекеті
Оқушы әрекеті
Кіріспе
  Үй тапсырмасын  «Қар 
көшкіні» сұрақ –жауап арқылы
сұрау. (оқушылар бір бірін 
формативті бағалайды. Бас 
бармақ арқылы)
   Шаттық шеңберге шығып, 
Оқушылар үйден оқып келген 
мағлұматтар бойынша сұраққа жауап 
береді.
79

Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
«Тілек ағашын» суарады. 
Алдын ала берілген стикерге 
жазған тілектерін алып шыгып 
оқып, тілек ағашына салады. 
Бір -бірімен амандасады.
      Қайырлы күн достым,
      Көңілдерің толсын.
      Бүгінгі біздің бағамыз,
      Кілең бестік болсын. 
Топқа бөлу: І Тәуелсіз ел
                     ІІ Ұлан
                     ІІІ Бірлік
                    ІҮ Тыныштық  
Бұл жерде барлық оқушы өз тілектерін
білдіреді.
Тұсау кесер
 Автор орындығы.
Бір топтан  автор 
орындығына 1 оқушы шығады,
қалған оқушылар сұрақ  қояды.
Оқушылар автор  жөнінде мәлімет 
алады.
1Сіз қай жерде дүниеге келдіңіз
2. Анаңыздың аты кім?
3.Анаңыз кіммен айтысқан? т.б.
Негізгі бөлім
І топқа «Ішке-сыртқа» 
(жұптық)
ІІ топқа «Ең бақытсыз жан 
кім?» (жеке  жұмыс)
ІІІ топқа «Ортада 
қаламсап» Егер сіз автор 
болсаңыз, бұл әдеби ертегіні 
қалай аяқтар едіңіз?
ІҮ топқа Кейіпкер сурет 
салу.Постер қорғау (Топтық 
жұмыс) 
Оқушылар мәтін бойынша «ішке» 
деген бөліміне риза болған оқиғаларын, 
«Сыртқа» деген бөліміне мәтінді оқыған 
кездегі көңілі толмаған кезеңдерді 
қысқаша жазады.
Бұл жерде оқушылар ойтолғау 
жазады.
Оқушылар осы сұрақ төңірегінде өз 
ойларын жазып, бір кезек өздерін автор 
орнына қойып көреді.
Кейіпкерді салғаннан кейін кейіпкерді
қорғайды, ішінен 2 жақсы қасиетін  
таңдап,астын сызады.
1. Сіз осы қасиетті жалпы адамзат 
баласында болғанын қалайсыз ба?
2. Осы қасиеттерді дамыта аласыз ба?
ә)2 жаман қасиеті. Астын сызады.
 Осы қасиеттерді өзгертуге дайынсыз 
ба?
2.Сіз оны қалайсыз ба?
Қорытынды
1.Толағайға арнап хат жазу.
2.2шындық,бір өтірік
Топтың атынан бір шумақ 
өлең шығару.
Тәуелсіз ел тұғырымыз
Тыныштық біздің жыр әніміз
Жасай берсін тәуелсіз ел
Бірлік елдің ұланымыз 
 
Соңынан стикер арқылы 
бағалау.
Үйге тапсырма: «Толағай 
батыр ма?» 10 мин. эссе
 Оқушылар өз ойларымен бөліседі
Оқушылар жинаған стикер арқылы 
бағаланады. «5»-қызыл түс, «4» көк түс, 
«3» сары түс
Келесі сабаққа оқушылар  эссе жазып  
дайындалып келеді.
80

Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
Сабақтың өзіндік 
талдауы
Тәжірибелік 
сабақты талдау
Сабақ бойынша 
өзгертулер
Темесова Гүлсім Қабошқызы
Батыс Қазақстан облысы , Казталов ауданы,
 Ақпәтер ауылы Ақпәтер орта жалпы білім 
беретін мектебінің бастауыш сынып мұғалімі
Пәні: математика. 4 сынып
Тақырыбы:Бөлінді разрядтың бірі нөл болатын жағдайдағы көп таңбалы сандарды бөлу.
Сабақтың мақсаты: а) математика пәнінен жүйелі білім беру үшін оқушының білімге деген 
құштарлығын арттыру. Күнделікті сабақта алған білімі мен іскерліктерін қалыптастыру мақсатында 
көбейту және бөлу амалдарын қолдану ережелерін пайдалана білуге үндету;
ә) Оқушыларды терең ойлауға, ұқыптылыққа, ұжым намысын жоғары қоюға, еңбекті сүюге, 
білімділікке, адамгершілікке тәрбиелеу;
б) білімді игеру, дағдыларын дамыту;
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың әдісі: Салыстыру және аналогия, «Болжау» стратегиясы, топтық жұмыс
Сабақтың көрнекілігі: жазбаша бөлу алгоритмі, көбейту кестесі, көрнекті сызбалар
Сабақтың барысы:
17.
Психологиялық даярлық
Топқа бөлу.
І. Топ аты «Тапқырлар». Сұрақтары: 
1. Көбейту амалының 1-ші компонентін ата.
18.
 Белгісіз көбейткішті қалай табамыз?
19.
5
2
       5
3
Топ ұраны: Біздің топта балалар,
                    Тату тәтті ойнайды.
                     Дос көңілі әрқашан,
                     Тек жақсылық ойлайды. 
ІІ. Топ аты: «Ойшылдар». Сұрақтары: 
1. Бөлу амалының 1-ші компонентін ата.
2. белгісіз бөлгішті қалай табамыз?
3. 10
3
    10 
2
     Топ ұраны: Ойлаумен ой толады,
                         Ойнаумен бой толады.
 ІІІ. Топ аты: «Жұлдыздар»
       Топ ұраны: Біліммен биікке шығайық,
                            Біліім жұлдыздарын бірге жағайық.
ІV. Топты қорғау. «терең ой» 439270:806=545
                               «Талап» 30294: 891=34
                              «Еңбек» 52845: 271=195
Қандай қасиетті сөздерді қорғадыңдар?
Қандай өлең жолдарында берілген? Авторы кім?
ІІІ.Жаңа сабақ
Бөлінді разрядтарының бірі нөл болатын жағдайдағы көп таңбалы сандарды бөлу алгоритмі
42006 : 6 = 7001                                  Бөлінгіштің ортасында тұрған нөл толымсыз бөлінгішке 
81

Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
қосылмайды. Сондықтан нөлдер бөліндіге түсіріледі. 
Екінші толымсыз бөлінгішке екі разряд бірлігі қатар түсірілсе, жетпей қалған разряд бірлігінің 
орнына бөліндінің мәніне нөл беріледі. 
Екінші толымсыз бөлінгіш екі разряд бірлігімен толықтырылса бөліндінің мәніне нөл беріледі. 
5010 : 5= 1002
10582 : 26 = 407
ІV.Салыстыру немесе сәйкестендіру әдісімен өрнектердің дұрыс жауабын тап.
5264 : 658   .... 15
14112 : 1568  ... 8
7552 : 236  .... 9
3540 : 236 .... 32
42006 м : 6 м = 7001 м = ... км  ...м 
5010 м : 5 м=   м =   ....км     ... м 
30 км 294 м: 34 = ....
V. Оқулықпен жұмыс
№5 Күрделі теңдеулерді қандай жолмен шешуге болатынын бірден анықтау дағдыларын байқау;
№7 Геометриялық фигуралармен жұмыс;
VІ. Кестемен жұмыс
І топ
Жылдамдық
Уақыт
Қашықтық
Мотоциклші
36 км/ сағ
4 сағ
Бірдей
Велосипедші
18 км / сағ
?
Қайсысы тез жүреді?
ІІ топ
Бағасы
Саны
Құны
Қалам
40 тенге
10 дана
Бірдей
Маркер
? тенге
8 дана
Қайсысының бағасы арзан?
ІІІ топ 
V -  өнімділік
T
Уақыт
А
жұмыс
Тәжірибелі шебер
14 бөлшек / сағ
? сағ
84 бөлшек
Жас жұмысшы
10 бөлшек сағат
4 сағ
? бөлшек
Шебердің шәкірті
? бөлшек
2 ағ
14 бөлшек
Қайсысы тез өндіреді? 
VІІ. Логикалық есептер шығару
Ақ ірімшіктің массасы
Ақ ірімшіктің құны 
200 г
80 теңге
400 г
 ? теңге
800 г
? теңге
VІІІ. Сабақты қортындылау
Көп таңбалы сандарды жазбаша бөлу кезінде  бөліндіде нөл пайда болуының неше жолымен 
таныстық? Олар қандай? 
ІХ. Білімдерін бағалау
Х. Үйге тапсырма беру
Есеп №8. 57-бет
Көп таңбалы сандарды жазбаша бөлу ережелері:
•
Бөлінгіш бөлгіштен үлкен болады.
•
Бөлінгіш бөліндінің мәнінене үлкен болады.
•
Ал, бөліндінің мәні бөлгіштен кіші де болы мүмкін, үлкен де бол мүмкін.     
82

Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы
•
Бөлінді де нөл болады:
•
екінші немесе үшінші толымсыз бөлінгіш екі разряд бірлігімен қатар толықтырылса бөліндіге 
бір нөл түсіріледі.
•
Бөлінгіштің соңында немесе ортасында тұрған нөл толымсыз бөліінгішке қосылмай, өзі 
қалған жағдайда бөліндіге нөл түсіріледі.  
Бөлінгіштің ортасында тұрған нөл толымсыз       бөлінгішке қосылмайды. Сондықтан нөлдер 
бөліндіге түсіріледі. 
Екінші толымсыз бөлінгішке екі разряд бірлігі қатар түсірілсе, жетпей қалған разряд бірлігінің 
орнына бөліндінің мәніне нөл беріледі. 
Екінші толымсыз бөлінгіш екі разряд бірлігімен толықтырылса бөліндінің мәніне нөл беріледі. 
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
                Тулегенова Айзада    Каримовна   
 Западно-Казахстанская область,  Казтаолвский район
          Жанажолская средняя общеобразовательная школа
учительница русского языка и литературы

жүктеу/скачать 2,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: