Ш. Ш. УӘлиханов атындағы тарих және этнология институты
И. Е. М ирош ниченко ж ән е басқалар белсене қатысты. С оны мен бірге
жүктеу/скачать 47,68 Mb. Pdf көрінісі
|
Қаз тарихы 3 том
- Бұл бет үшін навигация:
- П. Фед- ченкодан алынған Түркістан өлкесі заттары ны ң корм е жиы нты ғы бол- 6 9 3
| И.
Е. М ирош ниченко ж ән е басқалар белсене қатысты. С оны мен бірге қазақтарды ң этнограф иялы қ өмірін зерттеуге, оларды ң аум ағы на да зор көңіл бөлді. М әселен, Ресейдегі белгілі Д аш ков мұражайында А. П. Фед- ченкодан алынған Түркістан өлкесі заттары ны ң корм е жиы нты ғы бол- 6 9 3 ды, оған А. Н. ж ә н е Н. М. Х арузин дердің кайы ры м ды лы к сы йлы қтары түсті.7" 1909 жылы орталы қ этнограф иялы км ұраж ай құру жөнінде кеңе- стер өткізілді, кеңестерге Д. А. Клеменец, В. И. Л аманский, В. Н. Пыпин, В. В. Радлов, П. П. С ем ен о в -Т я н -Ш ан ск и й ж ән е Орыс географ иялы қ коғам ы н ы ң баска да мүш елері катысты. С оны ң нәтиж есінде «Ресей им- п ери ясы н ы ң , славян д ар мен ш ектес елдердің этнограф иясы » бөлімін құруға шешім қабы лданды , ал одан бірш ама ертеректе, 1900 жылы С. М. Д ер р ен ге «көрм е заттары мен ф отом дтериалдар» ж и науға тапсы рма беріліп , О рта А зи яға ж іб ер іл д і.71 М ұражай жұмысымен бірге кітапханалар кұру мен нығайту, сондай-ак өр түрлі м екем елер арасы нда кітап айы рбастау жұмысы жүргізілді. Бұл тұрғыда да Орыс географ иялы қ коғамы үлкен жұмыс жүргізді. М әселен, белгілі саяхатш ылар П. К. Козлов пен В. М. Робровский «...Қарақол кала- сында қаланы ң да, төңіректегі деревнялардың тұрғындарына арнап халык- ты ң оку үйін салуға жүмсалуы үшін әрқайсы сы 100 сомнан бөлді». Соны- мен бірге олар Ж етісу облы сы ны ң генерал-губернаторы на «...осы оку үй ін ің ж аны на мұражай ұйымдастыруды бастап берген жөн, онда Ыс- ты ккөл алқабы мен өлке төң ірегінің зоологиялы к, ботаникалы к ж әне м и н ералды қ заттар үлгілерін ж инауға болар еді» деген өтініш ж асады .72 Бұры ны рақта Ж етісу облы сы ны ң әскери губернаторы Батыс Сібір бө- ліміне жолданым ж асағаны нда 1885 жылы былай деп айқы н ы рақай тқан: «Орта А зиядағы бүкіл к ең -бай тақ мы ң ш ақы ры мды қ иеліктер бойында біздің Түркістандағы иеліктерімізді зерттеу жөніндегі ғылыми жұмыстар үшін кайсы бір кітаптар мен оқу кұралдарын алуға болатын бір ғана Таш- кентте кітапхана бар. Түркістанны ң уездік ғана емес, тіпті облыстық қала- лары нда да, баска еш жерде өлкені зерттеу жөнінде аздаған болса да оку кұралдары бар кітапхана ж ок, ал мұндай оку кұрзлдары ны ң болмауы әр қадам сайы н сезіледі».73 К иы нш ы лы қтарға карамастан, бұл жұмыс кызу жүргізілді, сөйтіп Түркістан өлкесін зерттеу бөлімінің 20 жылдығына ар- налған ж и н алы ста-ак 1917 жылы: «Бай кітапхана ж инакталы п, пайдала- нуға берілді», — деп хабарланды.74 Коғам өзара кітап алмасуды, сондай-ак мейлінше өр түрлі мәселелер бойынша әдебиет жіберуді үнемі жүзеге асы- рып отырды. XX ғасы рд ы ң б асы н да зи ял ы лар халы қты к окулар ұйы м дасты ру ж өніндегі салауатты лы к коғам дары ны ң ашылуы туралы шешімді зор ж ігер м ен к ар сы алды , со н д ы к тан О ры с гео гр а ф и я л ы к коғам ы н ы ң кайраткерлері оларға белсене катысты. М әселен, Семей облысындағы Х алы кты кокулар ұйымдастыру жөніндегі комиссияныңтөрағасы — Орыс географ иялы к коғам ы н ы ңбелгілі кайраткері Б. Г. Герасимов, Халыктың салауаттылығы туралы камкорш ы лы ккомитетініңм үш есі Е. П. Михаэлис б о лд ы . Л е к т о р л а р а р а с ы н д а да О ры с г е о г р а ф и я л ы к к о ғ а м ы н ы ң кайраткерлері көп еді. Н а к со л Семейде В. Н. Белослюдов, В. С. Усов, Н. Я. К онш ин ж ә н е баскалар Х алы кты к окулар ұйымдастыру жөніндегі ком итеттің лекторлары болды. Орыс географ иялы к коғам ы ны ң әрбір мүшесі зор коғамды к жұмыс жүргізді. С онды ктан реакц ия ш абуылға ш ы ккан кезде бірінші кезекте кітапханалар, халы кты к оку үйлері ж әне т.б. жабылып, ал олардың жүмы- сы катаң ш ектеліп отырды. М әселен, дала генерал-губернаторы 1910 жы- лғы 12 каңтардағы нұскауы нда былай деп есептеді: «...Ө лкенің ең басты 694 |