орыстың өкімет орындарының көз алдында ықпалды сұлтанның абыройын
түсіруге тырысты. Қ азакстан н ы ң Кытаймен бұдан кейінгі қатынастары
негізгі екі проблемаға байланысты болды. Бірінш ісі ж ә н е ең маңыздысы
жер проблемасы еді. Қазақтар жайылымдарды, әсіресе Ертіс пен Іле аңғар-
ларындағы ж өне Тарбағатайдағы бай жерлерді қайтарып алуға ұмтылды.
Ал циндер бұрын Ж оңғарияға караған б арлы қ ж ерге дәмеленді. 50-жыл-
дарды ң аяғы нда бұл п роблем алар н егізінен д и п л о м ати ялы қ ж олм ен
шешілді.
Мәселен, казак елшіліктері 1757 жылы — Тарбағатайға, 1759 жылы —
Ертістің жоғарғы ағысындағы жерлерге, 1760 жылы Іленің жоғарғы ағысына
өз кұкыктарыныңтанылуына қол жеткізді. Кытайлар бұған келісіп, казактарға
зандытүрде тиесілі жерлерді жоңғар көтерілісшілеріне карсы күресте көмек
көрсетуге уәде бергені үшін кайтарып берді. Алайда XVIII ғасырдың 60-жыл-
дарының басында циңдердің бұл бағытгағы саясаты өзгерді. Кытай әскерлері
казақтарды олардың Шығыс Қазакстандағы орнығып алған жерлерінен күшпен
куып шығаруға тырысты. 1762—65 жылдардағы әрекеттер ерекше қатыгездік
болды. Солай бола тұрса да, казактар бұл жерлерде одан әрі тұра берді, мұның
өзі кытайдың өкімет орындарын бұған көнуге ж әне кытай деректемелерінде
алым деп аталатын жалдау акысын төлеген жағдайда 1767 жылдан бастап қазак-
тардың Тарбағатай және Іле аудандарында көшіп жүруіне келісуге мәжбүр
етті.
Казак-кытай өзара катынастарының маңызды екінші проблемасы сауда
болатын. Қытайларға атгы әскерін толыктыру үшін казак жылкысы өте кажет
болды, ал казактар қытай тауарларына мүдделі еді. Цин өкімет орындары
Қазакстанмен сауданы катаң бакылады, оның өткізілетін орнын, тауарлар
бағасын шектеді, казактарды ң Цин империясы аумағында еркін сауда
жүргізуіне кедергі жасады. Тұтас алғанда XVIII ғасырда Қытаймен шекара-
дағы сауда алмасу катаң шектеулі түрде жүргізілді.
Достарыңызбен бөлісу: