p – жер бетіндегі ауа қысымы
R – құрғақ ауаның әмбебап газ тұрақтысы, 286,8 Дж / (кг*К)
TB – виртуалды температура К
Виртуалды температураны 1.2 қатынасынан алуға болады
1.2
мұндағы Т – биіктіктегі ауа температурасы К
Е - су буының қанығу қысымы
1.3
мұндағы E0 –ауа температурасы 0 С болғанда су буының қанығу қысымы 6,1 гПа
1.4
мұндағы ph – биіктіктегі ауа тығыздығы кг / м3
е – табиғи логарифмнің негізі 2,71828
с – 1,25*10-4-ке тең кешенді коэффициент
z – жер бетінен деңгейге дейінгі қабаттың қалыңдығы ,м
Жел энергиясының әлеуетін бағалау кезінде 1.5 формуласы қолданылды:
1.5
мұндағы ЕВ - жел генераторы шығаратын энергия кВт/ч
S - жел генераторының қалақтарымен айналатын аудан
V – желдің орташа жылдық жылдамдығы
k - энергия өндіру және жел генераторының жұмысы кезінде энергия шығынын сипаттайтын жалпы коэффициент мәні 0,35-ке тең
Сурет – 1 Желдің орташа жылдық жылдамдығы және 10 метр биіктіктегі ауа тығыздығы
1-кестеде Республиканың әкімшілік облыстары бойынша әртүрлі энергетикалық әлеуеті бар аймақтар аудандарының 10 метр биіктіктегі арақатынасы келтірілген.
1 – кесте Республиканың әкімшілік облыстары бойынша әртүрлі энергетикалық әлеуеті бар аймақтар аудандарының 10 метр биіктіктегі арақатынасы
Облыс
|
Аймақтардың аудандары, км2
|
5
|
5-10
|
10-15
|
15-20
|
20-25
|
25-30
|
30-35
|
35-40
|
40
|
Ақмола облысы
|
|
56425
|
62463
|
15688
|
4781
|
4075
|
3203
|
|
|
Ақтөбе облысы
|
41163
|
56749
|
32102
|
23089
|
36819
|
55977
|
53420
|
664
|
|
Алматы облысы
|
141201
|
34856
|
30489
|
12256
|
4305
|
|
|
|
|
Атырау облысы
|
255
|
20168
|
73222
|
9765
|
11019
|
|
|
|
|
Шығыс Қазақстан облысы
|
132562
|
69806
|
60609
|
16816
|
1550
|
|
|
|
|
Жамбыл облысы
|
113918
|
28870
|
1408
|
|
|
|
|
|
|
Батыс Қазақстан облысы
|
|
24783
|
34599
|
56578
|
18994
|
10636
|
5333
|
|
|
Қарағанды облысы
|
7199
|
71705
|
196604
|
75494
|
47783
|
6673
|
6490
|
14188
|
|
Қостанай облысы
|
16103
|
118672
|
51510
|
8085
|
1769
|
|
|
|
|
Қызылорда облысы
|
95049
|
19539
|
16522
|
15330
|
12550
|
12661
|
31930
|
16320
|
6407
|
Маңғыстау облысы
|
|
|
|
24019
|
93204
|
17698
|
28773
|
|
|
Павлодар облысы
|
10567
|
84201
|
30003
|
|
|
|
|
|
|
Солтүстік Қазақстан облысы
|
|
15325
|
34378
|
19134
|
23141
|
5779
|
293
|
|
|
Түркістан облысы
|
101448
|
11882
|
3858
|
|
|
|
|
|
|
Қазақстан Республикасының негізгі елді мекендері үшін есептелген 10 , 50 және 100 метр биіктіктегі Жел энергетикалық әлеуетінің орташа жылдық мәндері 2-кестеде келтірілген
2 – кесте Жел энергетикалық әлеуетінің орташа жылдық мәндері
Қала атауы
|
1 м2 жел энергетикалық потенциалы
|
10 м
|
50 м
|
100 м
|
Ақтау
|
22,10
|
945
|
2501
|
Ақтөбе
|
2,66
|
1124
|
2870
|
Алматы
|
0,11
|
932
|
2431
|
Астана
|
9,59
|
870
|
2293
|
Байқоңыр
|
26,60
|
765
|
2005
|
Қарағанды
|
8,00
|
832
|
2188
|
ҚОСТАНАЙ
|
9,12
|
846
|
2212
|
Семей
|
6,64
|
665
|
1752
|
Талдықорған
|
3,10
|
839
|
2233
|
Тараз
|
1,79
|
1029
|
2699
|
Түркістан
|
3,51
|
851
|
2224
|
Шу
|
1,04
|
883
|
2331
|
Шымкент
|
2,22
|
1042
|
2696
|
Жел энергиясын игерудің тиімділігі станциялардың оңтайлы орналасуын ғылыми негізделген анықтауға және энергетикалық қондырғылар діңгектерінің оңтайлы биіктігін таңдауға байланысты.
Әзірленген тәсіл есептеу процесін едәуір жеңілдетуге мүмкіндік береді , бұл өз кезегінде Қазақстан Республикасында салыстырмалы түрде қысқа мерзімде жаңартылатын энергия көздерінің әлеуетін бағалауға мүмкіндік береді
Қазіргі уақытта Қазақстанда жел электр станцияларын салуға арналған 10 алаң зерделенді. Осы алаңдардың барлығын 2-3 млрд. кВтс электр энергиясын коммерциялық өндіру үшін жалпы қуаты 1000 МВт дейінгі ірі ЖЭС салу үшін пайдалануға болады.
Құнын арзандату үшін ЖЭК-пен байланысты жеке саланы құруға баса назар аудару, индустрия мен инновацияларды дамытуға жауапты ұлттық компанияларды, министрліктер мен құрылымдарды осы салада ғылыми-конструкторлық және инженерлік әзірлемелер жүргізуге міндеттеу қажет болды.
Тарифтерді төмендету үшін Қазақстанда генерациялау құралдарының өндірісін жолға қою қажет. Құны аз болатын, бірақ сонымен бірге ол үздіксіз ұзақ жұмыс істей алатындай жел энергетикасы қондырғысын дамыту қажет.
Зерттеу нәтижелері
Қазақстан шетте қалған жоқ және көміртекті бейтараптыққа қол жеткізу бойынша өзінің нысаналы көрсеткіштерін белгіледі, бұл өз кезегінде елде жасыл энергияны дамытудың маңыздылығын қамтамасыз етті.
Зерттеу нәтижелері бойынша 2011-2013 жылдары енгізілген инвестицияларды ынталандыру тетіктері өзінің тиімділігін көрсетті. ЖЭК станцияларының қуаттылығы 94 МВт-тан (2011 жыл) 1800 МВт-қа дейін (2020 жыл) өсті, бұл ЖЭК-тің электр энергиясын өндіру құрылымындағы үлесінің 3% - ға дейін өсуіне әкелді. Алайда, ЖЭК одан әрі өсуі үшін жүйелі шешуді талап ететін бірқатар іргелі мәселелер бар:
1) теңгерімдеуші қуаттар нарығын құру қажеттілігі;
2)резервтік қуаттарды ұстап тұру үшін инвестициялар;
3) нарықтық тарифтерді белгілеу қажеттілігі,
4) жұмыс істеп тұрған станцияларды жаңғырту және жаңа станциялар салу.
Сонымен қатар, қазіргі таңдағы өсу қарқыны көміртегі бейтараптық мақсаттарына жету үшін жеткіліксіз болуы мүмкін. Сондықтан біз қазір энергетика саласындағы ірі өзгерістердің табалдырығындамыз және көп нәрсе сектордың дамуына қажетті серпін беру үшін ел Үкіметінің шешімдеріне байланысты болады.
Елде бастапқы энергия тұтынуды азайтудың талап етілетін мөлшеріне мынадай іс - шараларды іске асыру есебінен қол жеткізуге болады деп көрсетсек болады:
1. Қолданыстағы 350 г.у. т./кВт * сағ-тан 300 г. у. т./кВт * сағ-қа дейін электр энергиясын босатуға үлестік шығынды азайту;
2. Қолданыстағы 190 кг/Гкал-дан 170 кг/Гкал-ға дейін жылу энергиясын босатуға үлестік шығынды азайту;
3. Тарату желілеріндегі электр энергиясының жалпы ысырабын 15,1% қазіргі 25,9% ;
4. Тарату желілеріндегі жылу энергиясының жалпы ысырабын қазіргі 32,8% - дан 18% - ға дейін төмендету ;
5. Өнеркәсіптің абсолютті электр тұтынуын қолданыстағы деңгейден 10% - ға 42,1 млрд. кВт * сағ төмендету
6. Парниктік газдар шығарындыларын 2008 жылғы деңгейде тұрақтандыру (229 млн.т. СО2-экв.)
Қорытынды
Қазақстанда энергия ресурстарын тиімсіз пайдалану елеулі мәселе Аймақтық электр энергиясының құрылымдық және функционалдық сенімділігін арттыру үшін желілер шағын таратылған генерацияны желіге қосудың ең қолайлы орны 10 кВ тарату пункттерінің шиналары болып табылады. Бұл теңдестірілген жергілікті электр жүйесі бөлінген жағдайда электрмен жабдықтаудың сенімділігі мен өміршеңдігін арттырады.
Энергия тиімділігі негізгі қорларды жаңғыртуға өндірістік персоналдың біліктілігін арттыруға көмектеседі. Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру Қазақстанға 2011-2015 жылдар кезеңінде шамамен 14÷21 млн. тонна мұнай эквивалентін отын-энергетикалық ресурстарды үнемдеуге мүмкіндік береді.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1.Антонов Олег (2014). 21 ғасырдағы Қазақстанның Жасыл энергетикасы: мифтер, шындық және перспективалар. 2014 жылғы жағдай бойынша шолу материалдары
2.Цыба , Ю., Кузьмин, Ю. (2017). Электр энергетикасының қазіргі жай-күйі: Қазақстанның Электр энергетикасы және жаңартылатын энергия көздерін пайдалану перспективалары. Алматы энергетика және байланыс университеті, ӘОЖ
3.Владимир Сидорович. Әлемдік энергетикалық революция: жаңартылатын энергия көздері біздің әлемді қалай өзгертеді. — М.: Альпина Баспасы, 2015. — 208 б. - ISBN 978-5-9614-5249-5.
Достарыңызбен бөлісу: |