«Қайт қан да» де ген І та рау «Үш күн дік жол дың бү гін гі, соң ғы кү ні не ба ла шә-
кірт ба рын сал ды. Қо рық тан күн шы ға ат қа мі нейік деп асық қан-ды. Бұ ны қа ла дан
алып қайт қа лы бар ған ағай ыны Бай тас ты да таң атар-ат пас та өзі оя тып тұр ғы зып
еді», – деп бас та ла ды. Се мей қа ла сын да үш жыл оқу да бол ған Абай дың ту ған ауы-
лы на де ген са ғы ны шы Бай тас пен жор ға Жұ ма бай дың диало гі ар қы лы бе рі ле ді.
Қау іп-қа те рі көп Есем бай жы ра сы на та қал ған да Абай жанындағы жо лау шы лар дан
ұзап ке тіп, арт жақ тан білдірмей қа рақ шы ға ұқ сап ке ліп, жор ға Жұ ма бай дың қа-
лың қа ра ты ма ғын кө зі не тү сі ріп жі бе ріп, шоқ па рын тар тып ала ды. Абай ды із деп,
бұ лар дан сәл ұзап кет кен жүй рік ат ты Бай тас қай та орал ған да Жұ ма бай:
– Өй, ба лам-ау, мы на жер – жау жа та ғы. Бұл ұры ның ой на ғы на кеп алып,
жа ман ырым бас та ға ның не қыл ға ның? – деп Абайға ренжіді.
Абай үл кен адам ды қор қыт қа ны на ба сын да мәз бол ға ны мен, ар ты нан
ерек ше іл ти пат көр се тіп, жол қыс қар ту үшін әдейі іс те ге нін ай тып, ке ші рім
сұ рай ды. Осы ар қы лы бо ла шақ ақын ның бол мы сы, тап қыр лы ғы бой көр се те ді.
Ау ыл ға кел ген де аман да су дың өзі үл кен тәр тіп пен орын да ла ды. «Тел қа ра!
Ай на лай ын Тел қа ра! Соқ тал дай аза мат боп ке тіп сің-ау!» де ген бір жең ге сі нің
сө зі не қа рап, Абай дың екін ші аты Тел қа ра бол ған ды ғын бі ле міз.
Өзі не та лай ер те гі ай тып бе ріп, тәр бие ле ген әже сі Зе ре нің құ ла ғы ес ті мей қал-
ға нын уай ым да ған Абайдың «Ем де се қай те ді» де ген сө зі не айналасы «Үш кір се,
кей де ашы лып қа ла ды. Үш кір ген жа ға ды» дей ді. Ау ыл әй ел де рі де «Мы на ба лаң
мол да боп кел ді ғой, үш кірт ба ла ңа» деп кеу-кеу ле ген соң, Абай әже сі нің құ ла ғы на
«Юзі рау шан, кө зі гау һар» деп бас та ла тын өле ңі нің бір шу ма ғын ай тып, бір рет үш кі-
ре ді. Екін ші рет осы өлең нің та ғы бір шу ма ғын ай тып, «су-ф-ф» дей ді. Үшін ші рет:
Әлемдікөзалдыңакелтіруүшін,басқалардыңкөзінетүсуүшін,адамрухыныңқадірқа
сиетінасқақтатакөтеріп,жарсалуүшінөзбиігің–МұхтарӘуезовсияқтышыңыңболукерек.
ШыңғысАйтматов