Шарттыбелгілер Зерделіой – ақын-жа зу шы лар ту ра лы пі кір лер мен бел гі лі тұл ға- лар дың фи ло со фия лық ойт ол ғау ла ры – та қы рып ты ке ңей те тін та ным дық мә лі меттер Әдебиеттеориясы
жүктеу/скачать 3,65 Mb. Pdf көрінісі
|
| Кітап–асылқазына
1. ӘсемқұловТ.Ертекелгенкүз.–Алматы:Жалын,1988. 2. ӘсемқұловТ.Талтүс.Роман.–Алматы,2003. Бекторыныңқазынасы Адам ға бос тан дық ты еш кім де бе ре ал май ды, егер де бос тан дық оның өзін де, іш кі дү ние сін де бол ма са. Талас бек Әсем құ лов Әңгіменесебепті«Бекторыныңқазынасы»аталған? Талас бек Әсем құ лов тың «Бек то ры ның қа зы на сы» әң гі ме ме тап ро за лық си пат та жа зыл ған. Се бе бі мұн да ғы үш түр лі бей не де жә не үш түр лі ме кен шақ- та (хро но топ) су рет те ле тін бас кей іп кер – бір ға на адам. Шы ғар ма бас кей іп- кер дің «Ба ла ке зін де ең жақ сы кө ріп тың дай тын ер те гі сі «Ер Төс тік» еді» деп МеніңарманымТаласбекӘсемқұловпенсұхбаттасу,сұхбаталуеді.Ендіоларман күйіншеқалабереді.Таласбектіңмақалаларынәрқазақоқукерек,мектепоқулығы напәнретіндеенгізілукерекдепойлаймын.Себебіоныңшығармалары–қазақбол мысынақойылатынантивирус.Таласбектіңсынимақалаларыменпрозасыноқып өскенбаланыңсанасынболашақтаешқандайтерісағымдағыдінде,жаһандықда муөркениетідежаулайалмайды! Меніңше, Таласбек Әсемқұлов сынындай сыни шығармалар қазақ әдебиетінде бұрынжазылмаған.СондықтанменқазақсынынТаласбекӘсемқұловқадейінжәне оданкейіндепқарастырамын. ТұрсынбекБашар Зерделіой Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 119 бас та луы жай дан-жай емес. Оның тү сі не Ер на зар ды құ дық тың жа нын да ұс тап алып азап қа сал ған Бек то ры ның кі руі, әже сі нің: «Ол жын-пе рі ғой, ой ла ма, Құ дай Бек то ры ны кез дес тір ген нен сақ та сын», – де ген жол дар дан-ақ шы ғар ма оқыр ман ды бір ден қы зық ты ра ды. Бұл жер де гі Бек то ры ның қа зы на сы – сан мың да ған адам ды аз ғы рып, жү рек те рін сау да ға са лып, қи сап сыз бай лық қа айыр бас тауы. Әңгімесюжетінеденбасталады? Шы ғар ма сю же ті нің да муы тәу ел сіз дік ал ған жыл дар да ғы ха лық тың тір- ші лік ету қа мы нан бас тала ды. Әке-ше ше ден ер те ай ыры лып, ата сы мен әже- сі нің қо лын да өс кен Қай ыр бол ды де ген ат пен та ныл ған кей іп кер әс кер ге ба рып кел ген нен кей ін қа ла дан пә тер жал дап, рес то ран да даяшы бо лып ең бек етіп жү ре ді. Азын-ау лақ ақ ша сын үнем деп, ау ыл да ғы ата сы мен әже сі не де кө мек- те сіп оты ра ды. Бір кү ні рес то ран да қым бат кок тейль ішіп, есеп ай ыры су ға ақ ша сы жет- пей тұр ған үш қыз ды аяп, өз қал та сы нан олар дың ақы сын тө леп жі бе ре ді. Бұ рын нан ке ліп жү ре тін жү зі та ныс «Бек то ры мын» деп та ныс қан сұ лу қыз есе сі не гау хар ор на тыл ған ау ыр ал тын жү зік ті жі гіт тің ала қа ны на қо яр- да-қой май са лып ке те ді. Ара да екі ай уа қыт өте ді. Қыз дан үміт үз ген жі гіт лом бард та са рап шы бо лып іс тейт ін Сәр сен де ген до сы на жү зік ті көр се те ді. Ол әлем дік қа та лог тан жү зік ті тек сер те ді. Осы са ла ның ар найы ма ма ны Арис тарх Ни ка но ро вич са қи на ны өте жо ға ры ба ға лап, Қай ыр бол ды ға жүз жи ыр ма бес мың дол лар са нап бе ре ді. Ол бұл ақ ша ға ес кі леу үй ден үш бөл ме лі пә тер са тып ала ды. Ара да төрт ай өт кен соң Бек то ры рес то ран ға та ғы ке ле ді. Қа йыр бол ды та ғы да оның жет пей қал ған ақ ша сын тө лей ді. Қай ыр бол ды өз әре ке ті ту ра лы еш те ңе айт па са да, Бек то ры оның не іс теп, не қой ға ны ның бә рін бі ле тін боп шы ға ды. Одан сес ке не бас та ған жі гіт Бек то ры ның айт қа ны на амал сыз кө ніп, қыз тұ ра тын зәу лім са рай ға ба ра ды. Бұл сәт ті жа зу шы: «Ақ, қа ра, са ры, қы зыл мәр мәр дің гек тер, әр бұ рыш та зү бәр жат тан қа шап жа са ған алып ва за лар, тө бе ден сал бы рап тұр ған ал тын люст ра лар. Ат шап ты рым зал да кем де ген де жүз адам сия тын үс тел. Ақ дас тар қан ның үс ті қи са бы жоқ та мақ тың, ша рап тың түр ле рі… Қай ыр бол ды ның кө зі бұл ды рап кет ті», – деп су рет тей ді. «Иә, иә, сол бая ғы пе рі нің қы зы Бек то ры мын, – де ген қыз, адам ның ой ын оқи тын әде ті мен, – әжең талай ай тып бер ген «Ер Төс тік», – де ген де оқыр ман ме кен шақ тың мүл де өз гер ге нін нақ ты се зі не ді. Мұн да әл де бір сұй ық қа са лын ған рес то ран ның бас ты ғы ның жү ре гін, өзі та ни тын бір не ше ке ден офи- це рі нің, по ли ция қыз мет кер ле рі нің, жұ мыс ба бы мен ал да ры на бар ған та ғы да талай-талай үл кен ше неунік тер дің жү рек те рін кө ріп, «олар дың адам ға де ген аяу сыз ды ғы ның, зор лық-зом бы лық та ры ның сы рын» тү сі ніп, «адам дар дың бір-бі рі не не ге қия нат жа сай ты нын» ұға ды. Әл ми сақ тан бе рі жи нал ған адам жү ре гі не сан жет пей ді. Қай ыр бол ды ой ла на ке ле: «Жәр де мің ді кү те-кү те шар ша ған же тім қо зы, өз не сі бем ді та ту ға кет тім», – деп, өз жү ре гін мәр мәр жү рек ке ау ыс ты ру ға ке лі сім бе ре ді. Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 120 Осы лай ша, Бек то ры ның үм бе ті не ай нал ған Қай ыр бол ды қа зір гі за ман ға қай та орал ған нан кей ін ие лі гі не өт кен рес то ран ды мі се тұт пай, «Мер ку рий» ха лық а ра лық қар жы жүй есі нің де по зит те рін, швей цар бан кі сі нің де по зит те рін су дай ша ша ды. Аз жыл дың ішін де ше тел дік са пар мен бар ма ған же рі, бас па ған тауы қал- май ды. Рес то ран ның ди рек то ры етіп та ғай ын да ған Сәр сен до сы ның ақы- лы мен не сие бе ре тін банк тің ал пау ыт ие сі не ай на ла ды. Кре дит тің ке сі рі нен үй-күйі нен ай ры лып, қа ры зын өтей ал май, жы лап-еңі реп кел ген дер дің еш қай сы на қай ырым ды лық жа са май ды. Тіп ті өзі нің ата сы мен әже сін де ұмы тып ке те ді. Осын дай жа пан ды жал па ғы нан кеш кен се гіз жыл өте шы ға ды. Бір кү ні кез де су ге ке ле жат қан да Қай ыр бол ды ның кө лі гі ой да-жоқ та бұр қақ тың та са- сы нан жү гі ріп шық қан қо лын да ше ле гі бар бір ба ла ны қа ғып ке те ді. Ма ши на жу ып кү нін кө ріп жүр ген ба ла ның бе ті не үңіл ген Қай ыр бол ды оның өзі нен ай ны май тын ды ғын кө ріп, ай ғай лап жі бе ре жаз дай ды. Бұл жайт тан соң оқи ға же лі сі күрт өз ге ре ді. Осы ар қы лы жа зу шы оны өт кен шақ қа қай та орал та ды. 1-сы нып та оқып жүр ген уа қы тын да жол дың ше тін де тұр ған Қай ыр бол ды ны ма ши на қа ғып ке те ді. Реа ни ма ция дан мү ге дек бо лып шық қан Қай ыр бол ды жүр гі зу ші нің кі нә сін дә лел дей ал май ды, се бе бі ау ыл ара сын да ғы сот қа на бол ды. Жүр гі зу ші еш те ңе ні мой ын да май, сы ты лып кет кен еді… Мәтінді тыңдап, «Бай бауырынтанымас»деген тақырыптаэссежаз. CD08 Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 121 Қай ыр бол ды Тұз ды бас тау ауы лы нан қа ла ға қа ты нап, ма ши на жу ып күн кө ре тін ба ла ның аман- сау қа лу ына бар кү шін са ла ды. Ке зін де банк тен ал ған кре ди тін жа ба ал май, үйі мен бар бай лы ғы нан ай ыры лып, қай тыс боп кет кен әке сі нің жи ған-тер ге нін тү гел қай тар та ды. Шұ ғыл түр де жа сал ған ме ди ци- на лық кө мек тен кей ін ба ла да аман қа ла ды. Ен ді Қай ыр бол ды Бек то ры тұр ған жер ге қай та ке ліп, са нау лы адам дар қа та рын да өз жү ре гін қай та рып ала ды. Есік ал ды на шық қан да Қай ыр бол- ды ның қым бат ма ши на сы жоқ, үс тін де бая ғы ес кі киі мі бо ла ды. «Ол кей ін әже- сі мен ке шу ай ты сып та бы са ды, ата сы ның төрт жыл бұ рын дү ние ден қайт қа нын ес тіп қай ғы ра ды, ақы рын да өзі сүй ген қыз ға жү ре гі дауа лап, асық тық сө зін де ай та ды. Бі рақ бұ ның бә рі кей ін бо ла ды. Ал қа зір ол Ал ма ты ға, өзі нің Ал ма ты- сы на асы ғып ба ра жа тыр еді» деп аяқ тай ды жа зу шы Қай ыр бол ды оқи ға сын. Сю жет тің бай ла ны сы ен ді Қай ыр бол ды дан бас қа адам ға ауы са ды. Ол – қа зақ те ле ди да рын да қа тар да ғы те ле жур на лист-ре дак тор бо лып қыз мет іс тейт ін Са ғын дық Ті ле шев. Жо ға ры да ғы оқи ға ның бә рі Са ғын дық тың тү сі еді. «Бас қа адам бол ға ны на, Қай ыр бол ды де ген адам бо лып өмір кеш ке ні не зә ре дей кү мә ні жоқ» ол ор ны нан тұ ра са лы сы мен, өзі тү сін де қыз мет ат қар ған рес то- ран ға ке ле ді. Мұн да өзін то сып тұр ған Бек то ры мен кез де се ді. Одан не ге бас қа адам бо лып өмір сүр ге нін сұ ра ған да Бек то ры бы лай деп жау ап бе ре ді: «Дү ние бар ған сай ын қи ын дап, адам дар дың бір-бі рі не де ген кө ңі лі бар ған сай ын суып ба ра ды. Қа зақ тан пей іл кет ті. Бұ рын жақ сы лы ғы асып-тө гіл ген, тө ңі рек те гі жұрт тың бә рі не па на бо лып, ша ра па ты жет кен қа зақ, ен ді өзі не қай ырым қы ла ал май отыр. Сен Қай ыр бол ды ның тағ ды рын кеш тің. Қай ыр бол ды бо лып, ке дей ші лік тің қор лы ғын да, бай лық тың игі лі гін де көр дің. Асып-тас қан мей ма на ның не ге апа рып со ға ты ны на да кө зің жет ті. Сен өзің мүл дем та ны- май тын адам ның тағ ды ры на те лін дің. Бөг де нің тағ ды рын өз тағ ды рың дай кеш кен дік тен, сен сол Қай ыр бол ды ны ен ді өзің дей кө ре сің. Ұр пақ ен ді гі жер де бір-бі рі не осын дай ба уыр мал бол ма са, өмір сү ру қи ын бо ла ды». Осы ны ай тып, пе рі нің қы зы қош та сып кет ке ні мен, жа зу шы оның ешуа қыт та өмір ден жо ғал- май ты нын сез ді ре ді. Тек адам дар өз жү ре гін та за сақ тай бі луі ке рек де ген ой ды мең зей ді. Сю жет тің ша рық тау ше гі Са ғын дық тың Қай ыр бол ды На маз бе ков де ген даяшы ны із деп, та ба ал мауы мен түй ін де ле ді. Тіп ті он дай адам рес то ран да тір- кел ме ген де бо лып шы ға ды. Бұ ған Са ғын дық қуа нып: «Сен пе рі емес сің – пе ріш- те сің!.. Жа са, Бек то ры!» – дей ді. Бұл сөз дің ма ғы на сын жа зу шы бы лай ша көр се те ді: «Мен за ма ным да ке дей лік ті де, бай лық ты да көр дім. Ба сы ма не лер ке ліп, не лер кет пе ді. Ке дей едім. Ке дей бол сам да кө ңі лім мен бай едім. Бай бол дым, бай бол сам да – ке дей бол дым. Ақ ша сы көп қай ыр шы бол дым. Тас тан са рай сал дыр дым, ал тын ды уыс тап шаш тым. Бі рақ кеу дем де гі жү ре гім тас еді. Мі не, мен қа зір еш кім нен ар тық та емес пін, кем де емес пін. Тір ші лі гім бір ба сы ма же те ді. Есе сі не кеу- дем де ті рі жү ре гім бар. Кө ңі лім де адам дар ға де ген құр мет пен ықы лас-пей іл бар… Са ғын дық қа ла мын қой ып, үс тел ден ше гі нің кі реп отыр ды да те ре зе ге қа ра ды. Қа лың бақ тың ар жа ғы нан Ал ма ты ның ға жай ып та ңы атып ке ле жа тыр еді». Әң гі ме осы мен аяқ тала ды. Түй ін деп айт қан да, ав тор үш түр лі уа қыт пен ке ңіс тік ті көр се те оты рып, қа зір гі қо ғам да ғы өмір шын ды ғын ашып бе ре ді. Бі рін ші сі – Қай ыр бол ды ның Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 122 ба сы нан кеш кен оқи ға ла ры, екін ші сі – Са ғын дық тың пе рі нің қы зы Бек то ры мен кез де суі, үшін ші сі – әң гі ме кей іп ке рі жә не әң гі ме ішін де гі ав тор. Т.Әсем құ лов шы ғар ма сын да си му ля кр ді екі рет қол дан ған. Бі рін ші сі – Бек то ры мен Қай ыр- бол ды оқи ға сы, екін ші сі – Бек то ры мен Са ғын дық оқи ға сы. Бұл екі оқи ға да шы найы өмір де бол ма ған. Бі рақ жа зу шы осы тә сіл ді қол да ну ар қы лы бү гін гі за ман аху алы на орай адам са на сы ның сан түр лі құ бы лу ын ашып бе ре ді. Абай ата мыз дың Он же тін ші қа ра сө зін де қай рат, ақыл, жү рек үшеуі өнер- ле рін ай ты сып, бір-бі рі мен тала са ке ліп, ғы лым ға жү гі не ді. Сон да Ғы лым: «Осы үшеуің бір кі сі де ме нің айт қа ным дай та был саң дар, та ба ны ның то пы ра ғы көз ге сүр тер лік қа си ет ті адам сол. Үшеуің ала бол саң, мен жү рек ті жақ та дым. Құ дай шы лық сон да, қал пың ды та за сақ та, Құ дай та ға ла қал пы ңа әр дай ым қа рай ды деп кі тап тың айт қа ны осы», – деп ті. Мі не, Т.Әсем құ лов тың да не гіз гі айт пақ ойы – кез кел ген жағ дай да адам дық бол мыс ты жо ға лт пау, жү рек ті та за ұс тау, қай ырым ды бо лу, тө зім ді бо лу, са быр сақ тау, сон да ға на уай ым сыз-қай ғы сыз өмір сү ре сің. Ойталқы 1. Шы ғар ма да ғы кей іп кер лер дің ерек ше лі гі не де? Ав тор дың по зи ция сы- мен ке лі се сің бе? 2. Әң гі ме атау ын бас қа ша қа лай өз гер тер едің? Се нің пі кі рің қан дай? 3. «Ер төс тік» ер те гі сін де гі Бек то ры кім еді? жүктеу/скачать 3,65 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|