Шарттыбелгілер Зерделіой – ақын-жа зу шы лар ту ра лы пі кір лер мен бел гі лі тұл ға- лар дың фи ло со фия лық ойт ол ғау ла ры – та қы рып ты ке ңей те тін та ным дық мә лі меттер Әдебиеттеориясы
жүктеу/скачать 3,65 Mb. Pdf көрінісі
|
| Алғашқышығармаларынқашанжазды?Қайжердеқызметістеді?
1917 жы лы Жү сіп бек Ай мау ытұлы мен бі рі гіп жаз ған «Қа зақ тың өз ге ше мі нез де рі» де ген ал ғаш қы ма қа ла сы «Алаш» (Таш кент, 30 нау рыз, №16) га зе- ті не ба сыл са, Тұ ра ғұл Абай ұлы мен бір ігіп жазған «Адам дық не гі зі – әй ел» ат ты ма қа ла сы «Са ры ар қа» га зе ті не (Се мей, 5 қыр күй ек, №12), «Оқу да ғы құр- бы ла ры ма» ат ты ма қа ла сы да осы га зет тің 14 қыр күй ек те гі са ны на шы ға ды. 1918 жы лы Жү сіп бек Ай мау ытұлы екеуі Се мей де «Абай» жур на лын шы ға рып, «Екеу» де ген ат пен ма қа ла лар жа рия лай бас тай ды. Сон дай-ақ «Алаш жас та ры» ода ғын құ рып, түр лі үй ір ме лер дің ашы луы на ұйыт қы бо ла ды. Әуезов 1918 жы лы 5–13 ма мыр да Ом бы қа ла сын да өт кен Жал пы қа зақ жас та ры ның құ рыл тай ын да ор та лық ат қа ру ко ми те ті нің мү ше сі бо лып сай ла на ды. Се ми на рия ны бі тір ген нен кей ін қо ғам дық-сая си жұ мыс қа ара ла са бас - таған. 1920 жы лы Се мей губ рев ко мы ның (гу бер ния лық ре во лю ция лық ко ми- тет) жа ны нан ашыл ған қа зақ бө лі мі нің мең ге ру ші сі жә не «Қа зақ ті лі» га зе- ті нің рес ми шы ға ру шы сы бо ла ды. 1920 жы лы «Ес-ай мақ» де ген мә де ни-ағар ту қо ғамын құ рады, жа зу шы ның «Ең лік-Ке бек», «Ел аға сы», «Бәй бі ше-то қал» пьеса ла рын осы қо ғам мү ше ле рі сах на лай ды. 1921 жы лы Қа зақ АКСР Ор та лық ат қа ру ко ми те ті нің (ОАК) тө рал қа мү ше лі гі не сай ла нып, он да кадр мә се ле сі мен ай на лы са ды. Сол жы лы «Қор- ған сыз дың кү ні» әң гі ме сі «Қы зыл Қа зақ стан» жур на лы ның №3–4 сан да рын да жа рия ла на ды. Осы жыл да ры «Сө ніп-жа ну», «Қыр әң гі ме ле рі», «Үй ле ну» Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 73 си яқ ты әң гі ме ле рін жаз ды. 1922 жы лы күз де Таш кент те гі Ор та Азия уни вер си- те ті не тың дау шы бо лып оқу ға тү се ді әрі «Шол пан» жә не «Са на» жур нал да ры на жұ мыс қа ор на ла са ды. Осы ба сы лым дар да «Қыр су рет те рі», «Қыр әң гі ме ле рі», «Үй ле ну», «Оқы ған аза мат», «Кім кі нә лі», «За ман ер ке сі» («Сө ніп-жа ну») әң гі ме- ле рі мен «Қа зақ әде бие ті нің қа зір гі дәу ірі», «Қы зыл сұң қар лар» т.б. ма қа ла лары (екі ма қала да «Қо ңыр» де ген бүркеншік ат пен бе ріл ген) жа рия ла на ды. 1923 жы лы қа зір гі Санкт-Пе тер бург мем ле кет тік уни вер си те ті нің қо ғам дық ғы лым дар фа куль те ті нің тіл-әде би ет бө лі мі не оқу ға тү се ді. Ара сын да бір жа рым жыл үзі ліс жа сап, 1925–1928 жыл да ры қай та жал ғас ты рып, бі ті ріп шы ға ды. Үзі ліс жыл да ры Се мей де «Таң» жур на лын шы ға ру ға ұйыт қы бо ла ды. 1925 жыл дың бір өзін де бұл жур нал ға жа зу шы ның «Же тім», «Ба рым та», «Қа ра- лы сұ лу», «Кі нәм шіл бой жет кен», «Ес кі лік кө лең ке сін де», «Жу ан дық», «Бүр кіт аң шы лы ғы ның су рет те рі» ат ты же ті әң гі ме сі, Ма мин-Си би ряк тан бір ау дар ма сы, «Қо бы лан ды ба тыр» жы ры ту ра лы ма қа ла сы жа рия ла на ды. Осы жы лы «Қа ра көз» пьеса сын жа зып, 1926 жы лы жа рия лан ған кон курс та бі рін ші орын ала ды. «Әде би ет та ри хы» ат ты мо ног ра фия сы 1927 жы лы кі тап бо лып шы ға ды. Осы жы лы жаз да Ілияс Жан сү гі ров пен бір ге Же ті су өңі рін ара лап, бо ла шақ шы ғар ма ла ры на ма те ри ал жи най ды. Ле ни нг рад қа (Санкт-Пе тер бург) қай тып ора лы сы мен, осы ма те ри ал дар не гі зін де «Қа раш-Қа раш оқи ға сы» по ве сін, «Қи лы за ман» ро ма нын, «Хан Ке не» пьеса сын жа за ды. 1930 жы лы Әуезов «қа зақ ұлт шыл да ры ның ас тыр тын ұй ымы ның мү ше- сі, ұлт шыл, бай шыл» де ген ай ып пен Таш кент те қа мау ға алы нып, Ал ма ты ға жет кі зі леді. Ах мет Байт ұр сы нұлы ның «Жа ңа өкі мет біз ге сен бей ді. Біз дің кө зі міз ді көр ген сен ті рі қа лу ың үшін ке ші рім сұ ра» де ген ақы лы мен га зет ке ашық хат жа зып, түр ме ден шы ға ды. 1932 жы лы Қа зақ пе да го ги ка инс ти ту ты- ның (қа зір гі Абай атын да ғы Қаз ҰПУ) аға оқы ту шы сы бо лып қыз мет іс тей ді. 1934–1961 жыл дар ара лы ғын да қа зір гі әл-Фа ра би атын да ғы ҚазҰУ-де ұс таз- дық қыз мет ат қара ды. Сон да ғы Қа зақ әде бие ті ка фед ра сы ның не гі зін қа ла йды. Осы жыл да ры сту де нт тер ге ар нап «Қа зақ хал қы ның ау ыз әде бие ті», «Қа зақ әде бие ті нің та ри хы», «Қа зақ хал қы ның суы рып сал ма ай тыс өне рі», «Ту ыс қан ха лық тар әде бие ті», «Абай та ну» се кіл ді жал пы жә не ар нау лы курс тар дан дә- ріс оқы ды. М.Әуе зов шы ғар ма шы лы ғы ның үл кен бір са ла сы – Абай жай ын да ғы ең бек- те рі. Ба ла ке зі нен ақын ның өлең де рін жат тап, ұлы лы ғын құ ла ғы на сі ңі ріп өс кен М.Әуе зов бұл та қы рып қа әң гі ме («Татьяна ның қыр да ғы әні»), зерт теу («Абай (Иб ра һим) Құ нан бай ұлы»), либ рет то, пьеса, сце на рий, ро ман-эпо пея («Абай жо лы») жаз ды. «Абай жо лы» шы ғар ма сы ал ғаш «Абай» де ген ат пен (1942 жы лы бі рін ші, 1947 жы лы екін ші кі та бы) жа рық көр ген. Жа зу шы 1961 жы лы 27 мау сым да Мәс кеу қа ла сын да ғы Крем ль ау ру ха на- сын да опе ра ция ке зін де қай тыс бол ды. Қа зақ стан үкі ме ті қабылдаған ар найы қау лыға сәйкес ұлы жа зу шы ның есі мін мәң гі ес те қал ды ру мақ са ты мен ҚР ҰҒА-ның Әде би ет жә не өнер инс ти ту тына және Қа зақ тың мем ле кет тік ака де мия лық дра ма теат ры на жа зу шы ның аты бе рі лді. Тұр ған үйі әде би-ме- мо ри ал дық му зей ге ай нал ды. Республика көлемінде мек тептер, кө шелер жә не Ал ма ты ның бір ау да ны жазушы есімімен аталды. 1997 жы лы Фран ция да қа зақ жа зу шы сы Мұх тар Әуе зов тің ту ға ны на 100 жыл то луы на ар нал ған Қа зақ стан күн де рі өт ті. Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 74 Ойталқы 1. М.Әуе зов тің ба ла лық және жастық шағы қа лай өте ді? 2. Бала Мұхтарды кім тәр бие лей ді? Абай шы ғар ма ла рын кім нен бі ле ді? 3. Болашақта оның қан дай шы ғар ма ла рын оқуды жоспарлап қойдың? 4. Мына суретті жазушының қай шығармасымен байланыстырар едің? 5. М.Әуе зов тің қай ту ын ды сы оны әлем ге әй гі лі етті? жүктеу/скачать 3,65 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|