Шеберлік негіздері

170
Бір мағыналы емес қорқыныш эмоцияның ең ‰лкені. Бұл 
қауіптілікке қарсы реакция, қорқыныш экстрималды т‰рде 
к‰шейіп барлық сезімдерімізді қамтуы м‰мкін.
Қорқыныш қорғау функциясын да атқарады. Ол позитивті 
қозғаушы к‰ш ретінде де байқалуы м‰мкін. Ол бізді өздігі-
мізден жетілдіруге жетелейді, бірақ қорқыныш сонымен бірге 
себепті және себепсіз уайымдану әсерінен бізді к‰йзелтеді. 
Қорқыныштар адамның белгілі мінез-құлқында нақты көрініс 
алады. Жеке төрт т‰рлі қашу реакциясы т‰рінде көрсетіледі: 
1. Жалғыздықтан (аз сөйлегіштер) қорқады. 
2. Өзін-өзі пассивті манипуляциялау. 
3. Нақты т‰рде белсендігі басым т‰су ‰шін көрсетілуі (оң 
және теріс) шулағыш белсенді, тыныш мінез-құлықты тип. 
4. Ауру деп саналатын ‰немі тіпті дірілдеуге дейін баратын 
қорқыныштың т‰рі. 
Қорқыныштың әрт‰рлі маскалары болады. Оның көмегі-
мен адамдар өз қорқынышымен к‰реседі. Мұндай маскалардың 
т‰рлері: билік, агрессивтілік, өзін-өзі алдау, вертуалды әлемге 
қашу, алкоголизм, наркомания, токсикомания. 
Қорқыныштың төрт тобы белгілі: 
1. Экзистенциалды қауіпті (өзін жек көретін адамдардың 
өзін кінәлауы) 
2. Әлеуметтік. 
3. Фобиялар. 
4. Өзін-өзі жек көруден қорқу. 
Кәсіби қызмет тұрғысынан қорқыныштың әлеуметтік 
қорқыныштағы адамды бағалаудағы орны, жетістіктері мен 
кемшіліктері. 
Сауалнама: Педагогтың кәсіби қорқыныштары.
Кәсіби қорқыныштарды сипаттаушы сұрақтар 
Нұсқау: Құрметті әріптестер, сіздердің алдарыңызда 
қорқыныштың 14 т‰рі мен т‰сініктемесі берілген сұрақтар 
жатыр. Сіздерден өтінетіміз сіздер қаншалықты жиі қорқыныш 
бастарыңызға келіп ж‰ргенін балл бойынша: жиі – 3, анда-санда 
– 2, өте сирек – 1, ешқашан – 0 және қаншалықты интенсивті: 3 
- өте к‰шті, 2 – к‰шті, 1 – аз-маз, 0 – толығымен жоқ. 

171
Төменде келтірілген себептерге байланысты қорқынышты 
сіз қандай дәрежеде сезінесіз? 
1. Жеңіліске ұшыраймын (қорқыныш, оқу материалын 
толық меңгере алмағандығы, қате жіберу, тәрбие жұмыстарын 
толық өткізе алмау).
2. Кәсіби жарамсыздық (мұғалімдік кәсіптен белгілі бір 
себептер бойынша бас тартуға мәжбур болу қорқынышы). 
3. Қолдау таба алмау қорқынышы (әріптестерден қолдау 
таба алмау, өз мәселеңізді шешуге әріптестерден, ата-аналар-
дан көмек ала алмау). 
4. Жанжалдық жағдайдан қорқу (өзінің сеніміне қарсы 
қарсылықпен ымыраға келу). 
5. Беделді адамдардан (директордан, аудандық бөлім бас-
тығынан) қорқу. 
6. Белгілі бір адамдар алдындағы қорқыныш (бастық, 
әріптестеріңізден қорқу). 
7. Жазаланудан қорқу (жауапты шаралардан қорқу). 
8. Байқалмаған қорқыныш (өзінің эмоциясынан, инстинк-
тер, агрессивтілігін басу). 
9. Невротикалық қорқыныш (белгілі жағдайда қорқыныш 
сезімінің болуы). 
10. Өзінің материалдық жағдайына байланысты қорқыныш 
(сіздің тапқан табысыңыз ертеңгі к‰ні материалдық жағдай-
ыңызды қанағаттандыруға жетпеуі м‰мкін). 
11. Сіз шыдамай, өзіңізді ұстай алмау қаупі (белгілі қиын-
дықтарды жеңе алмауы). 
12. Білім беру ж‰йесінің дұрыс емес екендігінен қорқыныш 
(ертеңімізді қамтамасыз ете алмайтындай білім бермеу). 
13. Әсерді жоғалтып алу қорқынышы (студенттер немесе 
оқушылар сіздің сабағыңызға құштарлығын жоғалтуы). 
14. Өзгерістерден қорқыныш (саясаттағы, құқықтағы, мем-
лекеттегі өзгерістерден қорқу). 
Сіз ‰шін кәсіби қорқыныштың маңызды мәселелерін 
көрсетіңіз. 
Қорқыныштың 14 т‰рінің ішіндегі ең маңыздысын таңда-
ңыз. Әрі оның қайталану жиілілігін мәніне қарай 3 формаға 
орналастырыңыз: 
А) қорқыныштың сіз ‰шін маңызды т‰рі; 

172
Ә) маңыздылығына қарай ІІ-ші формасы; 
Б) еленбейтіндей маңызды. 
А т‰ріндегі қорқыныштың сіз ‰шін ең маңыздыларын 
талдап беріңіз. 
а) бұл қорқыныш т‰ріне сіз қаншалықты ұзақ уақыт 
ұшырадыңыз? (v) таңбаны шаршы ішіне қойыңыз. 
1 2 3 4 5 
бір апта бір ай бір жыл жарты жыл бірнеше жыл болды 
ә) бұл қорқынышты қаншалықты жиі сезінесіз: 1) ‰немі, 2) 
кейде. 
б) жоғарыда көрсетілген қорқыныштардан сіздер б‰гін 
мектепте немесе оқу орныңызда сезген қорқыныштар т‰рін 
белгілеп көрсетіңіз: 
өте к‰шті – 4, к‰шті – 2, азғантай – 1, м‰лдем – 0. 
Сауалнаманың мақсаты: педагогтардың әрт‰рлі категория-
сындағы жиі кездесетін қорқыныштар т‰рін анықтау және олардың 
пайда болу себептеріне салыстырмалы талдау жасау.

жүктеу/скачать 1,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: