материалдық игіліктермен параға сатып алу» дегенді білдіреді

материалдық игіліктермен параға сатып алу» дегенді білдіреді.

Рим құқығында «corrumpire» сөзі «сындыру, бүлдіру, бұзу, зақымдау,

Рим құқығында «corrumpire» сөзі «сындыру, бүлдіру, бұзу, зақымдау,

алдау, бұрмалау, параға сатып алу», сондай-ақ «құлдырау, бұзылғандық,

нашар жағдай, (пікір немесе көзқарастың) құбылмалылығы» деген

мағынаны білдіреді[1].

Сыбайлас жемқорлық ұғымының жалпыға танымал тұжырымдарымен

қатар, латын термині «corruptio» екі түбірлі сөзден «cor» (жүрек, жан,

рух, ақыл-ес) және «ruptum» (бүлдіру, бұзу) шығады деген пікір бар.

Сондықтан сыбайлас жемқорлықтың мәні лауазымды тұлғаны параға

сатып алуда немесе оларды байытуда емес, ал әлеуметтік жүйені,

оның ішінде мемлекеттік билік жүйесінің бірлігін бұзуда (ыдырату,

іріп-шіру), мемлекеттің, азаматтардың заңды мүдделерін қоғамдағы

өзінің жағдайын жеке мақсатына пайдакүнемдік арқылы сатып кетуде.

§ 2. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана мен сыбайлас жемқор- лыққа қарсы мәдениет: мазмұны, рөлі мен функциялары

Қоғамдық сананың әртүрлі нысандары бар, олардың көмегімен

Қоғамдық сананың әртүрлі нысандары бар, олардың көмегімен

адамдар оларды қоршаған табиғатты, қоғам мен өздерін сезінеді.

Моральдық (адамгершілік) саяси, құқықтық, эстетикалық, діни сана

болып бөлінеді.

«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана» ұғымы қоғамдық сананың

барлық нысандарын қамтиды. Бұл интегративті ұғым, себебі ол өзіне

әртүрлі ғылым саласынан ақпаратты сіңіреді, әртүрлі оқу пәндерінде

зерделенеді және ол туралы білімді тұжырымдауда зерттелетін

құбылысты түсінудің жаңа деңгейіне шығады.

Осылайша, сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана қоғамдық сананың

Осылайша, сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана қоғамдық сананың

өзге де нысандарымен тікелей өзара байланыста болады және қоғамдық

санаға тән барлық қасиеттер және сипаттамаларды меңгереді.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана – бұл адамдардың сыбайлас

жемқорлыққа әлеуметтік зұлымдық ретіндегі қатынасын білдіретін

ұғымдар, теориялар, түсініктер мен сезімдердің, көзқарастар мен

эмоциялардың жиынтығы.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананың рөлі оның танымдық, реттеуші,

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананың рөлі оның танымдық, реттеуші,

бағалаушылық, болжамдық функцияларында көрінеді.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сананың танымдық функциясы

(гносеологиялық) әлеуметтік зұлымдық ретінде сыбайлас жемқорлық

туралы білімді жинақтау және оның негізінде адами өзара қарым-

қатынастар әлемін одан әрі пайымдау мүмкіндігінен тұрады. Реттеуші

функциясы. Белгілі бір жағдайларда сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана

құндылықты бағдарлар арқылы қоғамдық қатынастардың реттеушісі

болады. Осы реттеудің нәтижесі – сыбайлас жемқорлық бұзушылықтарға

нөлдік төзімділік болады.

Бағалау функциясы өмірлік тәжірибе мен практика негізінде

Бағалау функциясы өмірлік тәжірибе мен практика негізінде

әлеуметтік өмірдің әртүрлі жағы мен құбылыстарына тұлғаның

белгілі бір эмоционалдық қатынасынан көрінеді. Моральдық және

құқықтық нормалар, моральдық-құқықтық жүйенің басқа элементтері

бағалау объектісіне айналады. Бағалау функциясы тұлғаның сыбайлас

жемқорлыққа қатынасын айқындайды. Оның көмегімен моральға және

этикалық кодекске, құқық пен заңнамаға, құқық қорғау органдарына,

азаматтық қоғамға, борышқа, айналасындағылар мен өзінің де сыбайлас

жемқорлыққа қарсы мінез-құлқына деген қатынас бағаланады.

Болжамдық функция моральдық-құқықтық жүйенің болашақтағы

жай-күйін, қоғамдағы адамдардың мінез-құлқын көре білу мүмкіндігінен

тұрады.