Фосфор тыңайтқышын өндіруге шикізат ретінде табиғи фосфаттар – апатит және фосфориттерді қолданады. Eкeyінде де фосфор – кальций фосфаты Са3(РО4)2 түрінде болады. Бұл ерімейтін тұз, демек бұл түрінде тыңайтқыш бола алмайды. Сондықтан әртүрлі технологиялық әдістермен өңдеу керек.
Химиялық өндірістердің шикізаты тақырыбында апатит нефелин жынысын комплексті түрде пайдалану сызба- нұсқасы қарастырылған (1-сурет). Сонда фторапатиттен гипс, фосфор қышқылын және тұздарын, фосфор тыңайтқышын алатыны көрсетілген, ал нефелиннен (Na2О, K2О,.SiO2 .Al2O3) – сода, поташ цемент, алюминий сирек элементтер алынады.
Қос суперфосфатты өндіру. Концентрленген фосфор тыңайтқыштарын өндіру үшін фосфориттерді концентрлі фосфор қышқылымен өңдейді.
Қос суперфосфатты өндіру. Концентрленген фосфор тыңайтқыштарын өндіру үшін фосфориттерді концентрлі фосфор қышқылымен өңдейді.
Қос суперфосфат өндіруге 70% фосфор қышқылымен фосфоритті ыдыратады.
Са5Ғ(РО4)3 +7Н3РО4+5Н2О=5[Са(Н2РO4)2 . Н2O]+НҒ+Q
Өндірілген суперфосфат құрамында 40-50% Р2О5 болады, яғни жоғары сапалы тыңайтқыш
Байыту арқылы алынған апатит концентратында 39-40% дейін Р2O5 болады және оны әрі қарай тыңайтқышқа өңдейді. Фосфориттерді негізінен Р2O5 көбейтіп, қоспаларды шығарып тастау үшін байытады. Фосфориттің ең бай кені Оңтүстік Қазақстанда (Қаратау) және Ақтөбеде орналасқан. Фосфор қышқылды тұздардың ерігіштіктері олардың қышқылдығы артқан сайын көбейеді. Орта тұз Са3(РO4)2 тек минералдық қышқылдарда ғана ериді, СаНРО4 топырақтың құрамындағы қышқылдарда ериді, ал қышқылды тұз Са(Н2РО4)2 суда ериді. Сондықтан фосфор тыңайтқышы өндірістерде фосфордың негізгі тұзы монокальций фосфаты түрінде Са(Н2РО4)2 алады.
Байыту арқылы алынған апатит концентратында 39-40% дейін Р2O5 болады және оны әрі қарай тыңайтқышқа өңдейді. Фосфориттерді негізінен Р2O5 көбейтіп, қоспаларды шығарып тастау үшін байытады. Фосфориттің ең бай кені Оңтүстік Қазақстанда (Қаратау) және Ақтөбеде орналасқан. Фосфор қышқылды тұздардың ерігіштіктері олардың қышқылдығы артқан сайын көбейеді. Орта тұз Са3(РO4)2 тек минералдық қышқылдарда ғана ериді, СаНРО4 топырақтың құрамындағы қышқылдарда ериді, ал қышқылды тұз Са(Н2РО4)2 суда ериді. Сондықтан фосфор тыңайтқышы өндірістерде фосфордың негізгі тұзы монокальций фосфаты түрінде Са(Н2РО4)2 алады.
