Сөж мамандығы: Қазақ тілі және әдебиеті Курс: 2 Пән: Қазіргі қазақ тілі (морфологиясы,сөзжасамы) Пән оқытушысы: Отарбекова Ж
жүктеу/скачать 84,95 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «дүрс-дүрс».
- Уәжділіктің жүйелі-жүйесіздігіне қарай
- Уәжділіктің анық-анық еместігіне қарай
| Морфологиялық уәж
-Таңбаның дыбысталуы мен айналамыздағы әртүрлі дыбыс дыбысталуының ұқсастығына негізделген атаудың мәні.Мәселен,құс- тың «дүрс-дүрс».Дыбыстық уәжділік еліктеуіш сөздер мен еліктеуіш сөздер арқылы жасалған атауларға тән. Бір атаудың екінші бір зат атауымен салыстырғандағы шарттылық байланысы арқылы түсіндіріледі.С.у типі мынадай заңдар арқылы жүзеге асады: 1.қарама-қарсылық заңы:кел-кет,жақ-жау,бас-башай т.б 2.ат ауысу заңы-ұқсастығы,жақындығына байланысты:ен-ін,үңгі-үңгір,жабы-жаман,ұйы-ұйым,ұйыс,ұйық т.б -Атаудың мағынасы мен ішкі мазмұны тілде бұрыннан қалыптасып,қабылданған тұлғалардың мағынасы негізінде уәжделеді.М.у-атаудың лексикалық мағынасының оны құрайтын морфемалардың мағыналарында толық немесе жартылай көрінуі.Мыс: бидай-бидайық,бидайдас; кітап-кітапхана,кітапханашы Уәжділіктің түрлері Атау мағынасындағы сипатына қарай Тура Ауыспалы Болмыстағы заттар мен құбылыстардың ерекше бір белгісінің атау мағынасында нақтылы көрініс табуы. Болмыстағы заттар мен құбылыстардың ерекше белгісінің абастрактілі ойлаудың нәтижесінде сәулеленіп,ұқсастық негізінде атау мағынасында көрініс табуы. Уәжділіктің жүйелі-жүйесіздігіне қарай Жүйелі
Жүйесіз Табиғаты уәжділіктің ішкі болмысынан келіп шығады: кез келген атауды уәжді деп есептейтін болсақ,оның жүйесін анықтауға болар еді.Айталық, бауырлас,бауырласу,бауырластық,бауырластар зиарты сияқты сөздердегі ортақ мағыналардың болуы олардың жүйелілігін анықтайды. -Атаудың қабылданған таңбасы арқылы көрініс табатын ішкі мағыналық құрылымы мен заттық болмыс арасындағы ішкі мазмұндық,мәндік байланыстың болмауы немесе сақталмауы.Бұларға өзге тілден енген шетелдік сөздерді жатқызымыз. Уәжділіктің анық-анық еместігіне қарай Абсолюттік уәжділік Абсолюттік емес уәжділік Атау өзінің негізгі мағынасын толық сақтап, туынды мағынаны тура мағынасы арқылы айқындайды Атауды туғызушы тұлғалар өзінің негізгі мағынасын толық сақтамайды,жаңадан жасалған екіншілік мағына ауыспалы мағынаның негізінде пайда болады жүктеу/скачать 84,95 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|