Солтүстік Каспий бойынша Өнім бөлісу туралы келісім (СКӨБК) нкок компаниясының 2016 жылға арналған табиғат қорғау іс‐шараларының жоспары Атырау облысы
жүктеу/скачать 2,95 Mb. Pdf көрінісі
|
| Солтүстік Каспий бойынша Өнім бөлісу туралы келісім (СКӨБК) НКОК компаниясының 2016 жылға арналған табиғат қорғау іс‐шараларының жоспары Атырау облысы www.ncoc.kz 2 НКОК компаниясының 2016 ж. табиғат қорғау іс‐шараларының жоспары Жоспарланған табиғат қорғау шаралары Күтілетін артықшылықтар 1. Ауа бассейнін қорғау 1.1 Ауа сапасын бақылау стансаларын пайдалану және техникалық күтім жасау Ауа сапасындағы өзгерістерді бақылау барысында қолданылатын маңызды әрі нақты ақпарат жинау мүмкіндігін қамтамасыз ету 2. Су ресурстарын сақтау және тиімді пайдалану 2.1 Болашақ өндірістік нысандарындағы сарқын суды қайта пайдалану көлемін арттыру Өндірісте айналымды су пайдалану деңгейін жоғарылату. Шектеулі және су өткізбейтін су резервуарларын пайдалану топырақ пен жерасты суларының ластануына жол бермейді 2.2 Батыс Ескенедегі сарқынды су тазарту қондырғыларын пайдалану Самал вахталық поселкесінен келетін сарқынды суды тазарту арқылы қайта пайдалану немесе буландыруға дейін оның құрамындағы ластаушы заттарды лайықты деңгейге дейін айтарлықтай азайту.
3.1 Мұнай төгілімдерін жою: жабдықтар сатып алу, оқыту, МТЖ бойынша
оқыту мен жаттығулар, техникалық күтім жасау Жұмыстарды тыңғылықты жоспарлау және апаттық жағдайларға даяр болу арқылы аймақтың қоршаған ортасын қорғау және экожүйесін сақтау 3.2 Каспий теңізінің солтүстік бөлігіндегі тайыз суда мұнай төгілімдерін жою мүмкіндіктері Каспий теңізінің қоршаған ортасын адамзат іс‐әрекеті салдарынан пайда болатын апаттық жағдайлардан қорғау
4.1 Құрлық кешенінде мониторинг желісін оңтайландыруға байланысты жүргізілетін экологиялық және гидрогеологиялық зерттеулер Топырақ/жерасты суының ластануына жол бермеу 5. Жер қойнауы ресурстарын сақтау және тиімді пайдалану 5.1 Батыс Ескенедегі теміржол кешенінің жобасы шеңберіндегі арнайы күкірт түйіршіктеу қондырғысы Жанама күкіртті өнімдерді тазарту үшін экологиялық қолайлы тәсілді батыс Ескенедегі теміржол кешенінің жобасы шеңберінде күкірт түйіршіктеу қондырғысында пайдалану 3 Жоспарланған табиғат қорғау шаралары Күтілетін артықшылықтар 6. Флора мен фаунаны қорғау 6.1
Биоәртүрлілікті қорғау және сақтау шаралары Консорциум жұмыстарының Каспий теңізінің биоәртүрлілігіне әсерін төмендету 6.7 Атырау‐Доссор тасжолы бойына тәжірибе ретінде ағаш отырғызу Таңдалған ағаш түрлерінің тұзды жерге және үстем қоршаған орта жағдайларына бейімделуі және олардың сезімталдығын талдау, экологиялық зерттеулер
10.1 Консорциум жұмыстары жүргізілетін аймақ маңындағы қоршаған орта жағдайлары мен параметрлерін зерттеу, бақылау және бағалау Консорциум жұмыстары жүргізілетін аймақ маңындағы қоршаған ортаның бастапқы ахуалын және оған тиетін әсерді зерттеу
11.2 Экология саласында хабардарлық Деректерді талдау мұнай және газ кен орнын игеру кезіндегі NCOC NV компаниясының экологиялық іс‐әрекетінің маңыздылығын ашады. Оның құрамында экологиялық зерттеулерді жүргізу тәсілдерінің сипаттамасынан мұнай операцияларының теңіз экожүйелері мен биоресурстарына әсер ету факторларын талдау бар
4 Компанияның Атырау қаласында және Атырау облысында (Доссор, Мақат поселкелері, Батыс Ескене мен МГКДҚ маңында) орналасқан 20 ауа сапасын бақылау стансасы (АСБС) бар АСБС деректерін өңдеу және тапсыру АСБС учаскелері, орталық басқару бекеті мен Атырау қаласы арасында қашықтан ақпарат беру жүйесі орнатылған. «Қазгидромет» РМК Атырау филиалы 2009 жылдың қаңтар айында желіге қосылды. Артықшылықтар • Компания мен уәкілетті органдар нақты уақыт режиміндегі мониторинг деректерін тәулік бойы кез келген уақытта ала алады
• Апаттық жағдайларға дереу ден қою • Деректерді кеңседен басқару • Стансаларға барып, тексеру қажеттілігінің азаюы 1. Ауа бассейнін қорғау 1.1. Ауа сапасын бақылау стансаларын (АСБС) нақты уақыт режимінде пайдалану және техникалық қызмет көрсету
• Облыстың негізгі елді мекендеріндегі ауаның сапасын бақылау (H 2 S, SO 2 , NO, NO
2 , CO)
• МГКДҚ кешенін пайдалану басталмас бұрын бастапқы деректерді әзірлеу • МГКДҚ кешенін пайдалану барысында мемлекеттік ауа сапасы стандарттарының сақталуын бақылау • Апаттық жағдайларға дереу ден қою • Тиісті уәкілетті органдарға деректер беру 5 Қауіпсіз әрі лезде тікелей ақпарат беру Әрбір станса
ақпаратты орталық
басқару бекетіне тапсырады Ақпарат орталық басқару бекетінен Компания торабына әр сағат сайын тапсырылады «Қазгидромет» РМК Атырау филиалы АСБС деректері интернет сайтында жарияланады
1.1. Ауа сапасын бақылау стансаларын (АСБС) нақты уақыт режимінде пайдалану және техникалық қызмет көрсету
6 2. Су ресурстарын сақтау және тиімді пайдалану 2.1Болашақ өндірістік нысандарындағы сарқын суды қайта пайдалану көлемін арттыру Астрахань су құбырынан сумен жабдықтау 84 текше м/сағ ‐ бастапқы жобалық шама 17 текше м/сағ – 2‐ші кезекті жүзеге асырғаннан кейін
148 текше м/сағ ‐ бастапқы жобалық шама ~24 текше м/сағ ‐ 2‐ші кезекті жүзеге асырғаннан кейін (соның ішінде полигонға жіберілетін қатты қалдықтар)
24 текше м/сағ ‐ жобалық пайдалану шарттарына сай қалпына келтіру
98 текше м/сағ – 2‐ші кезекті жүзеге асырғаннан кейін (~70% қалпына келтіру)
ХИМИЯЛЫҚ ТАЗАРТУ ҚҰМ СҮЗГІЛЕР МЕН БЕЛСЕНДІРІЛГЕН КӨМІРІ БАР СҮЗГІЛЕР КЕРІ ОСМОС СЕКЦИЯСЫ КРИСТАЛДАУ ҚОНДЫРҒЫСЫ ТҰРМЫСТЫҚ САРҚЫНДЫ СУДЫ МӨЛДІРЛЕУ ҚОНДЫРҒЫСЫ УЛЬТРАСҮЗГІЛЕУ СЕКЦИЯСЫ ШЛАМ/ҚАТТЫ ҚАЛДЫҚТАР ТАЗАРТУ ҚҰРЫЛҒЫСЫ Техникалық су тазартатын қондырғының негізгі компоненттері * - көрсетілген көлемдер бастапқы жəне жобаны енгізу деңгейіне, сарқынды су көлеміне жəне жобалау деректеріне байланысты өзгертілуі мүмкін .
7 2. Су ресурстарын сақтау және тиімді пайдалану 2.2. Батыс Ескенедегі сарқынды су тазарту қондырғыларын пайдалану Батыс Ескенеде сарқынды су басқару • Барлық алаңдардан шығатын сарқынды су құбыр желісі арқылы немесе
автоцистерналармен Компанияның инженерлік қамтамасыз ету алаңында орналасқан су тазарту қондырғыларына жеткізіледі • Сарқынды су тазарту процесі тазартудың механикалық, биологиялық және
химиялық‐физикалық кезеңдерінен (ауамен қанықтыру, сүзгілеу, химреагенттерді мөлшерлеу) тұрады
• Тазарту қондырғыларының тиімді жұмыс істеуін бақылау және олардың бекітілген нормаларға сәйкестігін қамтамасыз ету мақсатында тазарту процесінің әр кезеңінде сарқынды судан сынамалар алынады • Тазартылған шлам кептіріліп, арнайы контейнерлерге салынады, содан кейін қалдықтарды кәдеге жарату қызметін көрсетуші мердігермен кәдеге жаратылады • Тазартылған сарқынды су табиғи булану немесе қайта пайдалану үшін жинақтауыш тоғандарға жіберіледі 8 2. Су ресурстарын сақтау және тиімді пайдалану 2.2. Батыс Ескенедегі сарқынды су тазарту қондырғыларын пайдалану • Компания өндірістік көлемі 267 078 текше метр болатын екі булану тоғанын пайдаланады • Бұл тоғандар су өткізбейтін геомембранадан жасалған қалқанның көмегімен топырақ пен жерасты суының ластануына жол бермеуге арналған • Бақылау ұңғымалары жерасты суының сапасын бақылау және тоғандарда әлдебір апаттар болған жағдайда дер кезінде ден қою үшін қолданылады • Табиғи булану процесін жеделдету және жаңа тоғандар салуға қажет жер ресурстарын үнемдеу үшін булану тоғандарында механикалық буландырғыштар орнатылған • Қазіргі кезде тазартылған сарқынды суды
қайта пайдалануға байланысты механикалық буланғыштар қолданылмайды
3. Жағалау және су экожүйелерін әсерлерден қорғау 3.1. Мұнай төгілімдерін жою: жабдықтар сатып алу, МТЖ бойынша оқыту мен жаттығулар, техникалық күтім 9
capability for northern sector of the Caspian Sea Техникалық күтім бойынша дерекқор • Техникалық қызмет көрсету кестесі бойынша ай сайынғы жұмыс көлемі әр айдың басында анықталады • Дерекқор әкімшісі ай ішінде дерекқорды жаңартып отырады Техникалық күтім әр айда шамамен 3 500 позиция үшін жасалады (мысалы): • ай сайынғы техникалық күтім (көзбен шолу): 2 410 позиция • тоқсан сайынғы техникалық күтім (тексеру және байқап көру): 655 позиция •
және жұмысын байқап көру): 435 позиция Техникалық күтім жөніндегі келісімшарт бойынша қызмет көрсету: • Баутин (әр ауысымда): техникалық күтім жөніндегі 14 қызметкер • Теңіз кешені (әр ауысымда): техникалық күтім жөніндегі 2 қызметкер • Атырау/Болашақ (әр ауысымда): техникалық күтім жөніндегі 20 қызметкер Апаттық жөндеу: Қажетіне қарай МТЖ жабдықтарының ақауларын есепке алу жүйесінің деректеріне сай орындалады
10 3. Жағалау және су экожүйелерін әсерлерден қорғау 3.1. Мұнай төгілімдерін жою: жабдықтар сатып алу, МТЖ бойынша оқыту мен жаттығулар, техникалық күтім
Жарты күндік оқыту курсы жұмыс орнын дұрыс ұстау, ЖСҚ
пайдалану талаптарын, мұнай төгілімдерінің алдын алу шараларын және оларға ден қою тәсілдерін түсіндіру мақсатында өткізіледі (оның ішінде практикалық жаттығулар орындалады Компанияның МТЖ бойынша өз оқыту курстары: 2016 жылға арналған МТЖ бойынша жаттығулар кестесінде оқыту жөніндегі апта сайынғы іс‐шаралар белгіленген Біліктілік деңгейін ескере
отырып өткізілетін тұрақты оқыту бағдарламасы
• Әр оқыту курсының ұзақтығы ‐ 5 күн • Теориялық және практикалық оқыту Арнайы оқыту бағдарламалары сұраныс негізінде ұсынылады 11 3. Жағалау және су экожүйелерін әсерлерден қорғау 3.1. Мұнай төгілімдерін жою: жабдықтар сатып алу, МТЖ бойынша оқыту мен жаттығулар, техникалық күтім
• Барлық нысандарды қатыстыру • Шынайы оқиға ретінде өткізіледі ‐ персонал мен жабдықтарды нақты уақыт режимінде жұмылдыру • Командалық‐штабтық жаттығуларды қолдау
бағытындағы құжаттар
бойынша талаптарды орындау және мемлекеттік мекемелер, OSRL компаниясы және т.б. сыртқы тараптармен қарым‐ қатынас жасау
• Солтүстік Каспийдің қамыс қопалары аймағында жаттығулар өткізу • Солтүстік Каспий экологиялық ден қою базасында (СКЭДБ) тайыз
су жағдайларына арналған жабдықтарды сынақтан өткізу • СКЭДБ‐да тексеру жаттығуларын өткізу 3‐деңгейлі жаттығу • МТЖ топтарының функционалдық мүмкіндіктерін тексеру • Қолданыстағы жоспарлар мен процедуралардың тиімділігін тексеру • Уәкілетті органдармен қарым‐қатынас деңгейін тексеру 12 Shallow-water oil spill response capability for northern sector of the Caspian Sea 3. Жағалау және су экожүйелерін әсерлерден қорғау 3.2. Каспий теңізінің солтүстік бөлігіндегі тайыз суда мұнай төгілімдерін жою мүмкіндіктері
• 20‐дан астам кемеден тұратын мамандандырылған флотилия • Тайыз суға арналған ұзындығы 12 км жайылтпағыш бондар • Ұзындығы 28 км адсорбциялау бондары • 48 мұнай жинау құрылғысы • 65 сорғылау/айдау құрылғысы • Жиналған мұнайды уақытша сақтау қойманың көлемі 650 текше метр 4. Жер ресурстарын қорғау 4.1. Құрлық кешенінде мониторинг желісін оңтайландыруға байланысты жүргізілетін экологиялық және гидрогеологиялық зерттеулер 13
Қоршаған ортаны қорғау саласындағы заңнаманың барлық талаптарына сәйкес келетін мониторинг жүйесінің тиімділігін жақсарту үшін Компанияның Атырау және Маңғыстау облыстарында орналасқан өндірістік алаңдарында келесі жұмыстар жүргізіледі: • Компания нысандарының аумағындағы жерасты суы деңгейі мен градиенттерін талдау • жерасты суларының жоғарғы деңгейі мен су қозғалысы бағытының карталарын әзірлеу • су тереңдігінің абсолюттік деңгейі белгісін анықтау (су арыны), нысандарды қосу‐реттеу мен пайдалану барысында жерасты суы бетін және жерасты суы қозғалысы бағытындағы оқшау өзгерістерін карталау және қадағалау • ықтималды ластау көздері айқындалды Мақсаты: Жерасты суының гидродинамикалық және гидрохимиялық талдаулары инфрақұрылым нысандарының әсерлерін бағалау және мониторингілік бақылау жұмыстарын оңтайландыру мақсатында арнайы гидрогеологиялық қималар мен өндірістік нысандардың орналасу карталарын әзірлей отырып, зерделенетін аумақ шегінде жүргізіледі. 5. Жер қойнауы ресурстарын сақтау және тиімді пайдалану 5.1. Батыс Ескенедегі теміржол кешені жобасы шеңберіндегі арнайы күкірт түйіршіктеу қондырғысы 14
• Күкірт алаңда жабық блоктарда сақталады • Күкірт ‐ кеңінен пайдаланылатын коммерциялық өнім • Күкіртті тасымалдау үшін түйіршіктеу әдісі Күкірт түйіршіктеу нысандары: • Күкірт түйіршіктеу нысандары теміржол жүйелерінің, жүк тиейтін теміржол терминалының, «Болашақ‐2» стансасының құрамындағы қондырғыларынан тұрады • Төменде технологиялық операциялар берілген: күкірт түйіршіктеу ‐ күніне 4 500 тонна ыдыссыз күкірт сақтау ‐ 100 000 тонна ыдыссыз күкіртті вагондарға тиеу ‐ күніне 4 500 тонна Күкірт түйіршіктеу алдында балқытылып, сұйық күйге келтіріледі. Күкірт балқыту әдісі оны ұсақтаудың орнына, яғни күкірт шаңының түзілуіне жол бермеу үшін пайдаланылады және бұл экологиялық тұрғыдан алғанда қолайлы да тиімді әдіс болып табылады.
6. Флора мен фаунаны қорғау 6.1. Консорциум жұмыстары жүргізілетін аймақта жануарлар әлемін және мекендеу ортасын сақтау бойынша шараларды әзірлеу мен іске асыру 15
Итбалықтарды зерттеу жұмыстарының мақсаттары: • Қыс мезгілінде аналық итбалықтардың күшіктерімен шоғырланған аймақтарды анықтау • Кемелердің сол аймақтарды айналып өтетін навигациялы жол бағыттарын таңдау • Итбалықтардың мекен ортасы мен мінез‐құлықтары туралы анағұрлым толық ақпарат алу мақсатында жүргізіледі Аэротүсірілімдер: Консорциум нысандарының төңірегіндегі итбалықтар шоғырланған орындарды және кемелердің навигациялық жол бағыттарын анықтау үшін жасалады; қыс мезгілінде, атап айтқанда ақпан айының ортасынан наурыз айының басына дейін Каспий итбалықтарының популяциясын бағалау мақсатында жүргізіледі
Қыс мезгілінде итбалықтар мұз бетінде шоғырланған кезде олардың күшіктеу кезінде мұзжарғыш кемелердің қозғалысы тигізетін әсері туралы
санды деректер
жинау мақсатында; Компания үшін
итбалықтарға тиетін жағымсыз әсерлерді төмендетуге ықпал ететін шаралар әзірлеу мақсатында, соның ішінде инфрақызыл құрылғысын (тепловизор) пайдаланумен жүргізіледі
16 Жануарлар әлемін мониторингілік зерттеулер 6. Флора мен фаунаны қорғау 6.1. Консорциум жұмыстары жүргізілетін аймақта жануарлар әлемін және мекендеу ортасын сақтау бойынша шараларды әзірлеу мен іске асыру
Каспий
теңізінің солтүстік‐шығыс бөлігіндегі құстарды
зерттеудің бірнеше түрін қамтиды: • Құстардың маусымдық миграциясы кезінде шоғырлану орындарына мониторинг жүргізу (көктемде және күзде) • Теңіз жағалауындағы құстардың ұя салатын түрлерінің көбею кезеңінде өрістерін зерттеу • Су мен су маңы құстарының қыстайтын орындарын бақылау • Алау жағу немесе ұңғымаларды сынауға қатысты қандай да бір операцияларды жүргізу кезіндегі орнитологиялық зерттеулер 17 6. Флора мен фаунаны қорғау 6.7 Атырау‐Қарабатан –Доссор тасжолы бойына тәжірибе ретінде ағаш отырғызу Жоба мақсаты: Берілген учаске аумағындағы тұзды жерге және қоршаған ортаның үстем жағдайларына таңдалған ағаш түрлерінің сезімталдығына экологиялық зерттеу жүргізу және ұласып өсуін сараптау мақсатында эксперименталды ағаш отырғызу. Төмендегі ағаштарды отырғызу жоспарлануда: • Шегіршін (Ulmus parvifolia) • Жиде (Elaeagnus oxycarpa) • Жыңғыл (Tamarix ramosissima) Бұл жоба Компания мен Атырау облысы әкімдігі арасындағы өзара түсіністік жөніндегі меморандум аясында қолға алынды.
10. Ғылыми зерттеулер, ізденістер және басқалары 10.1. Консорциум өндірістік операциялары жүргізілетін аумақ маңындағы қоршаған орта жағдайлары мен параметрлерін зерттеу, бақылау және бағалау 18
СКӨБК Консорциумы теңіздегі экологиялық зерттеулерді келесі мақсаттарда жүргізеді: • Кен орнын игеру
жөніндегі жобалар
жүзеге асырылатын теңіз алаңдарында қоршаған ортаның бастапқы ахуалы бойынша жоғары сапалы нақты деректер жинау. Бұл деректер қоршаған ортаға әсерді бастапқы бағалау (ҚОӘББ) немесе қоршаған ортаға әсерді бағалау (ҚОӘБ) үшін пайдаланылады •
ортаға әсер ету көздерін анықтау, қоршаған ортаның негізінен жүргізіліп жатқан қызмет
(аралдардың құрылысы, құбырлар тарту және т.б.) салдарынан өзгеруін анықтау және бағалау •
ортаға әсер ету көздерін анықтау, бұл ретте қоршаған ортаның өзгеруінің анағұрлым айқын
көрсеткіші (индикаторы) ретінде теңіз
түбі шөгінділерінің химиялық құрамына және бентостық организмдердің ахуалына ерекше назар аударылады 19 Құрлықтағы экологиялық зерттеулер 10. Ғылыми зерттеулер, ізденістер және басқалары 10.1. Консорциум өндірістік операциялары жүргізілетін аумақ маңындағы қоршаған орта жағдайлары мен параметрлерін зерттеу, бақылау және бағалау • СКӨБК консорциумы құрлықтағы зерттеулер бағдарламаларын қоршаған ортаның бастапқы ахуалы туралы деректерді және оған тиетін әсерді зерттеу деректерін жинау мақсатында орындайды • Мониторингілік зерттеулердің негізгі мақсаты ‐ Консорциум қызметінің қоршаған ортаға тигізетін әсерін бағалау, топырақ пен өсімдік жамылғысының күйін, жануарлардың түрлік құрамы мен санын анықтау • Өсімдіктерге жүргізілетін мониторинг өсімдіктер қауымдастықтарының түрлік құрамы мен құрылымын анықтау, олардың күйін және Консорциумның өндірістік қызметінің әсерінен өзгеруін бағалау мақсатында жүргізіледі • Түрлердің толық сан алуандығы мен санын, мекендеу ортасының жағдайларын анықтау, сонымен қатар Консорциумның техникалық нысандарын салу мен пайдаланудың жануарларға тигізетін әсерін бағалау үшін жануарларға санақ жүргізілді
20 Жерасты сулары мониторингі – Атырау облысы 10. Ғылыми зерттеулер, ізденістер және басқалары 10.1. Консорциум өндірістік операциялары жүргізілетін аумақ маңындағы қоршаған орта жағдайлары мен параметрлерін зерттеу, бақылау және бағалау
• Консорциум жұмыс жүргізіп жатқан алаңдарында жерасты су күйіне жүйелі бақылау жүргізуде • Консорциум қызметінің жерасты суына тигізетін әсерін бағалау үшін бақылау ұңғымаларының желісі көзделген • Құрлықтағы нысандарда ҚР экологиялық нормативтік талаптарына сәйкес өндірістік қызметтің жерасты суына тигізетін әсеріне тұрақты мониторинг жүргізу қажет Мониторингілік желісі мен кезеңділігі: Атырау облысындағы су тұтқан қабаттың жағдайын зерттеуге арналған 65 бақылау ұңғымасынан құрылған жүйе: ‐ «Самал» вахталық кенті мен жасанды тоғандардың айналасында орналасқан 8 ұңғыма – жылына екі рет ‐ Булану тоғандары мен Өндірістік сұйық қалдықтарын орналастыру алаңы 12 ұңғыма – әр тоқсан сайын ‐ Күкірт сақтау алаңында 4 ұңғыма – әр тоқсан сайын ‐ Мұнай өндіру қондырғысының айналасында орналасқан 15 ұңғыма уыты – әр тоқсан сайын ‐ Магистралды құбыр желісі мен мұнайды экспорттау құбыр желісі бойында орналасқан 11 ұңғыма – әр тоқсан сайын ‐ Темір жол кешен алаңында 10 ұңғыма – әр тоқсан сайын ‐ Санитарлық Қорғау Аймағы 5 ұңғыма – әр тоқсан сайын Жыл сайын, Атырау облысында алынған 5230 сынама үлгілері талданады. 21 Қысқаша мазмұны: • Солтүстік‐шығыс Каспийдің «НКОК Н.В.» компаниясына қарасты мұнай кен орындары төңірегіндегі биологиялық емес ортасының сипаттамасы • Солтүстік‐шығыс Каспийдің «НКОК Н.В.» компаниясына қарасты мұнай кен орындары төңірегіндегі биологиялық ортасының сипаттамасы (планктон, бентос, ихтиофауна, теңіз фаунасы және флора) •
• Солтүстік‐шығыс Каспийдің экожүйесіне антропогендік әсер • Каспий теңізінің «НКОК Н.В.» компаниясына қарасты мұнай кен орындары маңайындағы экожүйесіне антропогендік әсерді барынша азайту шаралары • Каспий теңізінің биоәртүрлілігін сақтап қалу Мониторинг нəтижелерін талдау, зерттеулер жəне солтүстік-шығыс Каспий қоршаған ортасын экологиялық мониторингілеу зерттеулері бойынша бастапқы деректерді дайындау 11. Экологиялық сауаттылық жəне құқықтық қорғау 11.2 Экология саласында хабардарлық НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАҚМЕТ! www.ncoc.kz жүктеу/скачать 2,95 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|