Сөздердің көп мағыналылығы. Сөз мағынасының дамуы
Ұғым мен сөз арасындағы байланыс
жүктеу/скачать 0,68 Mb.
|
1 2
Байланысты:сөз мағына Дариға
- Бұл бет үшін навигация:
- Тілдік мағына
| Ұғым мен сөз арасындағы байланыс
Сөз және оның мағынасы Лексикалық мағына Грамматикалық мағына Грамматикалық амал тәсілдер арқылы туатын, сөздің бірыңғай топтарымен сөз тұлғаларына, синтаксистік құрылымдарға тән, дерексіз мағына. Сөздерді бір-бірінен ажыратып, танудағы ең негізгі мағынасы Лексикалық мағына Сөз мағынасының құрамдас бір бөлегі-лексикалық мағына. Сөздің өзге сөздермен қарым-қатынасқа, байланысқа түспей, жеке-дара тұрғанда тікелей түсінілетін халық таныған логикалық-заттық ұғымы, лексика-семантикалық түсінігі лексикалық мағына деп аталады. Сөздің лексикалық мағынасы адам санасында зат, құбылыс, әрекет жайында ұғым, түсінік пайда болғаннан кейін ғана қалыптасады Тілдік мағына Тілдік мағына деп тілдік жүйе негізінде қалыптасқан мағына элементтерін түсінеміз. Тілдік мағына өздігінен өмір сүрмейді, сөздердің лексикалық, грамматикалық мағынасымен тығыз байланыста болады соған сүйенеді. Тілдік жүйе негізінде қалыптасқан мән-мағыналар өз ішінен екіге бөлінеді: Парадигмалық Синтагмалық Парадигмалық мағынасы Синдагматикалық мағынасы Тең дәрежелі тіл элементтерінің арасындағы байланыс парадигмалық байланыс деп аталады.Мұндай байланыс тілдік жүйедегі сөздерді ойда топтастыру, жинақтау, мағыналарын саралау арқылы жасалады. Парадигмалық байланыстар негізінде анықталатын мағына парадигмалық мағына немесе сабақтастық мағына деп танылады. Сөз мағынасын қалыптастыруда парадигмалық мағынамен қатар синтагмалық мағына да үлкен қызмет атқарады. Синтагмалық мағына да парадигмалық мағына сияқты өздігінен өмір сүрмейді. Айтушы да, тыңдаушы да, күнделікті дағды бойынша, оның түп-төркініне қарамай, қолдана береді. Лексикалық мағынаның құрамдас бөліктері Зерттеушілердің қай-қайсы да сөздің семантикалық мағынасының өте күрделі екендігін мойындайды.Себебі, оны қалыптастыруға қисапсыз сыртқы факторлар мен ішкі факторлар қатынасады. Осылардың барлығының сыр-сипатын ашып, орын-орнына қою оңай шару емес. Бұл ретте лексикалық мағынаны құрамдас бөліктерге айрып-ажыратудың әдістемелік жағынан маңызы зор. Н.М.Шанский сөздің лексикалық мағынасының қалыптасуын оның ұғымды білдіру сипаты мен белгілі бір лексика-грамматикалық топтарға қатыстылығымен байланыстырып қарайды М.И.Фомина лексикалық мағыналардың типологиясын ұғымдық-заттық қатынастан басқа сөздердің бір-бірімен байланыстылығы, Шанский санап көрсеткен сөздердің белгілерін анықтасақ, олар төмендегідей болады: 1) фонетикалық жақтан тұтастығы 6) мағына мен дыбыс бірлігі 2) семантикалық валенттілікке иелігі; 3)арасына сөз салмайтындығы 4) бір екпінмен ие болатындығы 5) бір лексико-грамматикалық категорияға қатыстылығы; 7) қайта жасалынбайтындығы 8) тұтастығы мен бірдей формаланытындағы 9) Көпшілік жағдайда сөз тіркестерінде қолданылатындағы 10. Ажыратылып тұратындығы 1. Б.Сағындықұлының сөздің тілдік мағынасы дегеніміз белгілі бір тілдік ортада қолданысқа түскенде білдіретін мағынасы-деген анықтамасын басшылыққа ала отырып, сөз мағынасының қолданыстық әлеуетін анықтау. Автордың белгілі бір мақсаттағы қолданыстық ерекшелігі, атау таңдау еркіндігі тұрғысынан пайымдалады. 2. Л.В.Щерба: Мен сөз туралы көптен бері ойланып жүрсем де, бұл проблеманы шешуші өз алдыма мақсат ете алмаймын, дей отырып мәселенің күрделілігін, көп ізденуді қажет етіп, ұзақ уақыт бойы бұл мәселемен айналысу керектігін ескерткен болатын. 3. М.Д.Степанова сөзге бір жақты анықтама беру, сөз түсінігін түрлі тілдерде универсалды етуге әрекет ету ‐ сөзді қате талқылауға не жартылай ғана қамтуға, әсіресе анықтамалардың толық болмауына себепші болып жүр- деп айтқан пікірі өте орынды. 4.М.Н.Петерсон: Сөздерге қанағаттанарлық анықтама жоқ, оны берудің өзі де екі талай. Сөз -логикалық анықтама беріп болмайтын түсінік, сондықтан оны тек сипаттап не белгілерін көрсетумен ғана шектелген дұрыс деген. Сөз туралы пікір зерттеулері О.П.Суник бір тілдегі сөзге анықтама беруге болады және сөздерге тілдің түрлі жағынан түрліше анықтама беруге болады. Назарларыңызға рахмет!жүктеу/скачать 0,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2