Әлсіз көп негіздері қышқыл ерітінділеріндегі рН-ты есептеу Көп негізді қышқылдардың сулы ерітіңділерінің диссоциациясы бірнеше сатыда өтеді.
Егер бірінші сатыдағы қышқылдың ионизациялану константасы шамамен 2-ші сатыға қарағанда 1000 есе артық болса, онда тек 2–ші сатыдағы ионизациялану ғана есепке алынады, себебі сутек иондарының концентрациясы негізінен 1-ші сатыдағы ионизациялану дәрежесімен анықталады. Мысалы, көмір қышқылының ионизациясы 2 сатыда жүреді:
I (I саты)
II (II саты)
Сонымен, 0,01 м көмір қышқылы ерітіндісіндегі концентрациясы есепке ала отырып анықталады:
[H+] = = 6,7 ∙ 10-5
Буферлік ерітінділер
Егер кез келген қышқылдың немесе сілтінің ерітіндісіне суды қосса, онда сутек немесе гидроксид иондарының концентрациясы да азаяды.
Мысалы HCI тұз қышқылын 0,01 н 10-ға сұйылтсақ, онда оның концентрациясы 0,001 Н-ға тең болады, яғни 10 есе азаяды, осыған байланысты ерітіндідегі рН 2- 3-ке дейін өзгереді. Егер суды әлсіз қышқыл қоспасы СH3COOH және оның тұзы СH3OONa немесе әлсіз негіз NH2OH және NH2 құйсақ, онда ерітіндінің сұйылуына қарамастан сутегі және гидроксил иондарының концентрациясы, демек ерітіндідегі рН өзгеріссіз қалады. Ерітінділерді сұйылтып және оған қышқылмен негіздің аз мөлшерін қосқан кезде оның рН-тың мәнін сақтап қалу қасиетін буферлік әрекет деп атайды. Ал бір мезгіл кезінде әлсіз қышқыл және оның тұзы немесе әлсіз негіз және оның тұзы бар, буферлік әрекет жасаушы ерітінділерді буферлік ерітінділер деп атайды. Осындай буферлік ерітінділерге жататын қоспалары:
ацетатты буфер – CH3COOH+CH3COONa
аммиакты буфер NH4OH+NH4Cl ,
карбонатты буфер NaH2CO3 фосфатты буфер NaH2PO4+Na2HPO4 .
