Т. Жакетаева

54 
Қорытынды
 
Қазақстан
Республикасының 
әлеуметтік
-
экономикалық 
даму 
бағдарламасында қоршаған ортаны қорғау, табиғатты пайдалану және 
тұрғындар денсаулығының мәселесі маңызды құрамды бөлік болып табылады. 
Қоршаған
ортаны қорғау, табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану, 
Қазақстанның
әртүрлі аймағында тұрып жатқан азаматтардың қауіпсіз өмір 
сүру жағдайына байланысты мәселелер өзекті болып қалады.
Қазіргі
заманғы өркениетке қауіп төніп тұр және антропогенді әсердің 
нәтижесінде пайда болған көптеген экологиялық мәселелерді шешуді талап 
етеді. Табиғи ресурстарды пайдалануда адамзат қоршаған ортаға кері зиянды 
әсерін тигізеді.
Бұнда қоршаған орта нысандарының сапасы ғана емес, 
адамның өмір сүру жағдайы мен денсаулығы да өзгереді.
Денсаулықты тәуелсіз, автономды деп қарастыра алмаймыз. Сондықтан 
қоршаған табиғаттың өзгеруі адам денсаулығының өзгеруіне бірден бір 
себепші.
Мемлекет адамның өмір сүруі мен денсаулығына колайлы айналадағы 
ортаны қорғауды мақсат етіп қояды. Адамдардың өмірі мен денсаулығына 
қатер
төндіретін деректер мен жағдаяттарды лауазымды адамдардың жасыруы 
заңға сәйкес жауапкершілікке әкеп соғады".
Осының нәтижесінде республика 
азаматтарының өмірі мен денсаулығы үшін қолайлы қоршаған табиғи ортаны 
қорғау
мемлекеттің міндеті ретінде бекітілген. Сонымен бірге республиканың 
әрбір азаматына табиғатты сақтау мен оның байлықтарына ұқыптылықпен 
карау міндет
болып табылады. 

55 
Тесттік тапсырмалар
 
1. Тіршілік жағдайы сыртқы орта элементтерінің ағзаға қажет жиынтығы 
болып табылады. Ағзаға бірлесіп әсер ететін абиотикалық, биотикалық және 
әлеуметтік факторлардың жиынтығы қандай түсінікпен анықталады?
A.
биосфера
B.
экологиялық жүйе
C.
қоршаған
орта
D.
тіршілік ету жағдайы
E.
экологиялық факторлар
2. Антропогенді әсерлердің нәтижесінде жасанды экожүйе қалыптасады. 
«Агроэкожүйе»
терминінің түсінігі қандай
? 
A.
ауылшаруашылыққа қолдану барысында адаммен өзгертілген экожүйе
B.
табиғи биоценоз
C.
қала экожүйесі
D.
жердің барлық территориясын біріктіретін жаһандық жүйе 
E.
табиғи факторлардың әсерімен өзгерген биосфера
3. Биосфераға антропогенді әсердің нәтижесінде оның арнайы элементтері 
қалыптасады. «Агросфера»
терминінің түсінігі қандай
? 
A.
ауылшаруашылығы өндірісі барысында адаммен өзгертілген экожүйе
B.
ауылшаруашылығына қолданылатын жерлердегі биоценоз
C.
ландшафтың ауылшаруашылығымен өзгеруі нәтижесінде түзілген экожүйе
D.
адамның ауылшаруашылығы әрекетінін түзілген Жердің барлық 
территориясын біріктіретін жаһандық жүйе
E.
табиғи факторлардың әсерімен өзгерген биосфера
4
. Ағзаға табиғаты физикалық және химиялық факторлардың әсерінің сипаты 
әртүрлі. Бірнеше химиялық заттардың ағзаға бір жолмен біруақытта немесе 
бірте
-
бірте әсері қандай терминмен көрсетілед
і
? 
A.
кешенді әсер
B.
біріккен әсер
C.
аралас әсер
D.
жинақты әсер
E.
бағытталған әсер
5. 
Атмосфераның химиялық құрамы мен физикалық қасиеттері әртүрлілігімен 
ерекшеленеді. Атмосфералық ауаның ионизациясы қандай факторға жатады?
A.
физикалық
B.
химиялық
C.
электрлік
D.
ғарыштық
E.
антропогенді

56 
6. Адамның табиғатқа әсері әртүрлі көрінеді. Адамның табиғатқа кері әсері 
қандай
терминмен белгіленеді? 
A.
кездейсоқ
B.
абиотикалық
C.
биотикалық
D.
заңдылықты
E.
антропогенді
7. Химиялық заттардың ағзаға әсері әртүрлі. Ағзаға бір заттың әртүрлі жолмен 
түсуі қандай терминмен көрсетіледі?
A.
аралас әсер
B.
кешенді әсер
C.
жинақты әсер
D.
біріккен әсер
E.
бағытталған әсер
8.
Қоршаған ортаның сапасы мен денсаулық жағдайын бағалау үшін әртүрлі 
болжамдау әдістері қолданылады. Болжауды жүргізуді бастапқы және міндетті 
кезең не болып табылады?
A.
көлемі бойынша жеткілікті алғашқы матриалды жинау
B.
тұрғындардың денсаулық жағдайы туралы ақпаратты барлық көздерін 
игеру
C.
құжаттарды
есепке алу бойынша аймақтарды ретроспективті игеру
D.
тұрғындардың денсаулығына сандық талдау жүргізу
E.
тұрғындардың денсаулығына сапалық талдау жүргізу
9. Территориялық қамтуы бойынша қоршаған ортаны мониторингілеудің үш 
сатысы бар: жергілікті немесе локалды, аймақтық және жаһандық. Табиғи
-
шаруашылық мониторинг қоршаған ортаны мониторингілеудің қандай 
сатысына жатады?
A.
жергілікті
B.
санитарлық
-
гигиеналық
C.
биоэкологиялық
D.
биосфералық
E.
аймақтық
10. Территориялық қамтуы бойынша қоршаған ортаны мониторингілеудің үш 
сатысы бар: жергілікті немесе локалды, аймақтық және жаһандық. 
Санитарлық
-
гигиеналық мониторинг қоршаған ортаны мониторингілеудің 
қандай сатысына жатады?
A.
жергілікті
B.
табиғи
-
шаруашылық
C.
биоэкологиялық
D.
биосфералық
E.
жаһандық

57 
11. Территориялық қамтуы бойынша қоршаған ортаны мониторингілеудің үш 
сатысы бар: жергілікті немесе локалды, аймақтық және жаһандық. 
Биосфералық мониторинг қоршаған ортаны мониторингілеудің қандай 
сатысына жатады?
A.
жергілікті
B.
табиғи
-
шаруашылық
C.
биоэкологиялық
D.
биосфералық
E.
жаһандық
12. Қазіргі уақытта және болашақта қолданылатын табиға нысандар мен 
құбылыстардың жиынтығы табиғи ресурстар деп аталады. Аталған табиғи 
ресурстардың қайсысы қалпына келетінге жатады?
A.
таза ауа, тұщы су
B.
таза ауа
, 
қазбалы отындар
C.
тұщы су, метал
минералды шикізат
D.
метал
және метал
емес минералды шикізат
E.
тұщы су
, 
қазбалы отындар
13. 
Қазіргі уақытта және болашақта қолданылатын табиға нысандар мен 
құбылыстардың жиынтығы табиғи ресурстар деп аталады
. 
Аталған табиғи 
ресурстардың қайсысы сарқылмайтынға жатады
? 
A.
күн энергиясы
B.
таза ауа
C.
қазбалы отындар
D.
тұщы су
E.
құнарлы топырақ
14. 
Арал теңізінің апаттық тартылуы сол өңірдің қоршаған ортасаның 
деградациясына және тұрғындардың сырқаттануының жоғарылауына әкелді
.
Арал теңізінің тартылуы себебі қандай
? 
A.
күрішті суару үшін суды алу
B.
жерасты суларынан көп мөлшерде су алу
C.
теңізге құятын өзендерден судың көп алынуы
D.
суару үшін су құбырынан көп мөлшерде су алу
E.
ұсақ
көлдерден көп мөлшерде су алу 
15. 
Көптеген 
елдердің 
ғалымдарының 
зерттеулері 
атмосфералық 
ластанулардың нағыз эпидемия сипатына ие сырқаттардың пайда болуына 
әкелді. Бұл қандай сырқаттар?
A.
онкологиялық
B.
жүрек
-
тамыр
C.
аллергиялық
D.
инфекциялық
E.
психикалық

58 
16. Атмосфералық никельмен, хроммен және селенмен ластанған өнеркәсіптік
аймақтарда балалар ағзасының жүйесі мен органдарының патологиясын 
жоғарлатты. Бұл қандай жүйелер мен органдар?
A.
тыныс алу органдары, жүрек
-
тамыр жүйесі, АІЖ
B.
лор
-
органдар
, 
орталық жүйке жүйесі
, 
қан
C.
тыныс алу органдары, лор –
мүшелер
, 
жүрек
-
тамыр жүйесі
D.
ОЖЖ, эндокринді 
органдар, лор –
органдар
E.
ОЖЖ, эндокринді
органдар мен бүйректер
17. 
Ірі өнеркәсіптік аймақтарда атмосфералық ауа қатты ластанған
. 
Атмофераға барлық техногенді көздерден түсетін ластағыштарды көрсетіңдер
? 
A.
түтіннің қатты бөлшектері
, 
өнеркәсіптік
тозаң
, 
көміртегі тотығы
, 
күкірт 
тотығы
B.
қорғасын
, 
өнеркәсіптік
тозаң
, 
көміртегі тотығы
, 
күкірт тотығы
C.
фосфор, түтіннің қатты бөлшектері
, 
өнеркәсіптік
тозаң
, 
көміртегі тотығы
D.
озон, қорғасын
, 
фосфор, түтіннің қатты бөлшектері
, 
өнеркәсіптік
тозаң
E.
сероводород, фосфор, мышьяк, көміртегі тотығы
, 
күкірт тотығы
18. 
Адамның антропогенді іс
-
әрекеті озон қабатының бұзылуына әкеледі. Озон 
қабатының бұзылуы қандай органдардың сырқаттарының жоғарылауына 
әкеледі
? 
A.
асқазан
-
ішек жолы
B.
жүрек
-
тамыр жүйесі
C.
тері
D.
тыныс алу органдары
E.
тірек
-
қимыл жүйесі
19. 
Урбанизация жаһандық әлеуметтік
-
экономикалық үрдіс болып табылады
. 
Урбанизацияның сипаты қандай
? 
A.
тұрғындар санының өсуі
B.
қала тұрғындары үлесінің өсуі
C.
қоршаған ортаның қалдықтармен ластануы
D.
адамның
тіршілік ортасына қысымының күшеюі
E.
ауыл тұрғындары үлесінің өсуі
20. 
Урбанизация жаһандық әлеуметтік
-
экономикалық үрдіс болып табылады
. 
Урбанизацияның сипаты қандай
? 
A.
тұрғындар санының өсуі
B.
қала территориясының үздіксіз кеңеюі
C.
қоршаған ортаның қалдықтармен ластануы
D.
адамның тіршілік ортасына қысымының күшеюі
E.
ауыл тұрғындары үлесінің өсуі

59 
21. 
Урбанизация жаһандық әлеуметтік
-
экономикалық процес
болып табылады
. 
Урбанизацияның сипаты қандай
? 
A.
тұрғындар санының өсуі
B.
қоршаған ортаның қалдықтармен ластануы
C.
адамның тіршілік ортасына қысымының күшеюі
D.
мегаполистер санының өсуі
E.
ауыл тұрғындары үлесінің өсуі
22. Сыртқы ортаға түсетін химиялық заттардың 80% ерте ме, кеш пе 
өнеркәсіптік, тұрмыстық және нөсер ағыстарымен табиғи суларға түседі. 
Қоршаған ортаның
қандай химиялық факторлары неғұрлым таралған болып 
саналады?
A.
пестицидтер
B.
тағам өнеркәсібінің қалдықтары
C.
жеңіл өнеркәсіп қалдықтары
D.
ядролық энергетика қалдықтары
E.
тоқыма өнекәсібінің қалдықтары
23. Қалалар мен қала тұрғындарының үздіксіз өсуі жақсы жақтарымен қатар 
теріс әсерлері де бар. Адамның қандай іс
-
әрекеттері қалаға неғұрлым зиянын 
тигізеді?
A.
органикалық отынды жағу
B.
тұрғындардың тығыздығы, инфекцияның таралу қауіптілігі
C.
адамның шаруашылық іс
-
әрекеті, өнеркәсіп өндірісінің қалдықтары
D.
табиғи ресурстарды
ұтымсыз қолдану
E.
автомобиль
көлігі
24. 
Адамның өнеркәсіп іс
-
әрекеті нәтижесінде топырақтың химиялық 
ластануы, әсіресе мұнаймен, мұнай өнімдерімен, ауыр металдар тұздарымен, 
агрохимия өнімдерімен ластануы жоғарлады
. 
Бұл табиғаттағы экологиялық 
байланыстың бұзылуына әкелді
. 
Берілген жағдайды қалай сипаттауға болады
? 
A.
жасанды биогеохимиялық провинциялардың қалыптасуына
B.
табиғи биогеохимиялық провинциялардың қалыптасуына
C.
қоршаған
ортаның деградациясына
D.
қоршаған
ортаның химиялық ластануына
E.
табиғи ресурстардың азаюына
25. 
Қоршаған ортаны қорғау қоғам мен табиғаттың үйлесімді өзара әрекетіне, 
экологиялық қауымдастықтар мен табиғи ресурстарды сақтау мен ұдайы 
ұлғайтуға бағытталған мемлекеттік және қоғамдық шаралардың жүйесі болып 
табылады. Қоршаған ортаны қорғау
мен табиғатты ұтымды пайдаланудың 
тиімді құралдарына не жатады?
A.
тарифтер
B.
сертификаттар

60 
C.
лицензиялар
D.
жолдамалар
E.
келісімдер
26. Қоршаған ортаны қорғау қоғам мен табиғаттың үйлесімді өзара әрекетіне, 
экологиялық қауымдастықтар мен табиғи ресурстарды сақтау мен ұдайы 
көбейту бағытталған мемлекеттік және қоғамдық шаралардың жүйесі болып 
табылады. Атмосфералық ауаны, климатты және озон қабатын қорғауды 
қандай заң реттейді?
A.
«Жануарлар әлемін қорғау, көбейту және пайдалану туралы»
B.
«Атмосфералық ауаны қорғау туралы»
C.
«Ерекше қорғалатын табиғи территориялар туралы»
D.
«жер қойнау және табиғатты пайдалану туралы»
E.
«Азаматтардың денсаулығын қорғау туралы»
27. 
Қоршаған ортаны қорғау қоғам мен табиғаттың үйлесімді өзара әрекетіне, 
экологиялық қауымдастықтар мен табиғи ресурстарды сақтау мен ұдайы 
көбейту бағытталған мемлекеттік және қоғамдық шаралардың жүйесі болып 
табылады.Суды қорғау мен пайдалануды қандай нормативтік
-
құқықтық акт 
реттейді
? 
A.
қылмыстық кодекс
B.
су
кодексі
C.
орман
кодексі
D.
әкімшілік кодексі
E.
жер кодексі
28. Қоршаған ортаны қорғау қоғам мен табиғаттың үйлесімді өзара әрекетіне, 
экологиялық қауымдастықтар мен табиғи ресурстарды сақтау мен ұдайы 
көбейту бағытталған мемлекеттік және қоғамдық шаралардың жүйесі болып 
табылады. Ормандар мен басқа да өсімдіктерді қорғау мен пайдалануды 
қандай заң реттейді?
A.
қылмыстық кодекс
B.
су
кодексі
C.
орман
кодексі
D.
әкімшілік кодексі
E.
жер кодексі
29. Қоршаған ортаны қорғау қоғам
мен табиғаттың үйлесімді өзара әрекетіне, 
экологиялық қауымдастықтар мен табиғи ресурстарды сақтау мен ұдайы 
көбейту бағытталған мемлекеттік және қоғамдық шаралардың жүйесі болып 
табылады. Жануарлар әлемін қандай заң реттейді?
A.
«жануарлар әлемін қорғау, көбейту және пайдалану туралы»
B.
«атмосфералық ауаны қорғау туралы»
C.
«ерекше қорғалатын табиғи территориялар туралы»

61 
D.
«жер қойнау және табиғатты пайдалану туралы»
E.
«азаматтардың денсаулығын қорғау туралы»
30. Адам өзінің шаруашылық іс
-
әрекеті салдарынан қоршаған ортаны барынша 
өзгертеді. Қоршаған ортада белгілі бір мөлшерде болуы ағзаның қалыпты іс
-
әрекетінің міндетті жағдайы болып табылатын биосфераның табиғи сипатын
құрайтын факторлары деген не?
A.
табиғи 
факторлар 
B.
антропогенді
факторлар
C.
тіршілік ету ортасы
D.
биогеоценоз
E.
жаһандық
экожүйе

жүктеу/скачать 1,71 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: