Т. Н. Ер ме ко ва Ж. К. Отар бе ко ва Г. Б. Тоқтыбаева

 Б Л Т Р Л
А А ТАНДАҒ
ЕН
Л ДЕР 
Р
Л И
1 0 1
Есім сөздердің (зат есім, сын есім, сан есімнің) орнына жүретін сөз 
табы 
 деп аталады. Есімдік заттың өз атауын да, белгісінің, 
санының да атын білдірмейді, тек соларды нұсқап, меңзеп көрсетеді 
де, солардың орнына қолданылады. Сондықтан да кейде есімдікті 
«орынбасар сөздер» деп атайды.
Есім дік тер әр түр лі сөз та бы ның ор ны на жү ре тін дік тен, сөй лем де 
әр түр лі мү ше нің қыз ме тін ат қа ра ды.
1. Есім дік тер атау сеп тік те тұ рып, бас тауыш бо ла ды. Мы са лы: Өзің 
осы жолы сын шы боп қай тып сың ғой. (М.Әуезов)
2. Есім дік тер ба рыс, та быс, жа тыс, шы ғыс, кө мек тес сеп тік тер дің бі­
рін де тұ рып, то лық тау ыш бо ла ды. Мы са лы: Ер мек еш қай сы сы на 
жа уап қай ыр ған жоқ. (Ғ.Мү сі ре пов)
3. Есім дік тер сын есім мен сан есім нің ор нын да қол да ны лып, анық­
тау ыш бо ла ды. Мы са лы: Еш қан дай із кө рін бей ді. (М.Ма ғауин)
4. Есім дік тер мез гіл, ме кен ма ғы на ла рын да үс теу дің ор ны на қол да­
ныл са, пы сық тауыш бо ла ды. Мы са лы: Аку ла еш қа шан той май ды. 
(«Әлем де талай қы зық бар»)
5. Есім дік тер жік те ліп қол да ныл са немесе сөй лем ді тиянақ тап тұр са, 
ба ян дау ыш бо ла ды. Мы са лы: Жеткізетін сенсің ғой. Ба ға на ғы 
кү ліп тұр ған ба ла шә кірт – осы. (М.Әуе зов)
Есімдік құрамына қарай дара және күрделі есімдік болып екіге 
бөлінеді. Дара есімдік бір сөзден тұрады. Мысалы: мен, олар, біреу, 
барлық, қайда, мынау т.б. Күрделі есімдік екі түбірден жасалады. 
Мысалы: кімде-кім, өз-өзіне, әлдеқашан, әркім, ешбір т.б.
2 .
Оқы лым мә ті нін негізге алып, су туралы 5 сөйлем жа зың дар. Есім -
дік тің қай сөз табының орнына жұмсалып тұрғанын көр се тің дер.
Ешкім сусыз өмір сүре алмайды.
Есімдік зат есім нің ор ны на қол-
да ныл ып тұр .
Жер ға рыш тан мұ хит тар пла не та сы си яқ ты бо лып кө рі-
не ді. Оның бе ті нің 70%-дан ас та мын су ба сып жа тыр. Су дың 
ша ма мен 97%-ы мұ хит тар да жи нақ талып, Жер ау да ны ның 
360 мил лион шар шы км-ін алып жа тыр. Кей бір жер лер де 
мұ хит тың те рең ді гі 10 км-ден аса ды.
(«Сұ рақ жә не жау ап» эн цик ло пе дия сынан)

жүктеу/скачать 4,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: