Табиғат адамзаттан әлдеқайда бұрын пайда болған. Адам оны қорғап, терең зерттеп, көркейте алады, бірақ ол табиғатсыз тіршілік ете алмайды
жүктеу/скачать 0,69 Mb.
|
Ғылыми жоба Жусан ел байлығы
| Жусанның химиялық құрамы
Ол улы шөп-тамырларды аса сақ-тықпен жіңішке ауруларға, тері ауруларына, күйікке қолдана біліпті. Құнанбай қажы ауруынан емдеп жазуға ша-қыртқанында, Ырғызбай емші қоңыр аюдың өтін бауырымен қоса алып, мейіздей етіп кептіріп, марал, бұғы, киік мүйіздерінен жасаған дәріле-рін реттеп, әбден қайнатып тазартқан, мумиесін мысқал–мысқалға бөліп, дайындапты. Ол Құнанбай қажының өт жолының да бұзылғанын біліп, өзіне арнап тігілген киіз үйде жеті, қырық бір, жүз үш түрлі шөптен, қырық бір түрлі жапырақтан, гүл мен тамырдан дәрі жасап, оны жылқының іш майына араластырып қайнатып, жеті түрлі дәмнен тосап дайындайды. Тосапқа аю өтінің тарыдайын екі-үш сүйкеп, жиі-жиі ішкіздіртіп, қырық күн емдеп, Құнанбай қажыны ауруынан жазып алады. Құнанбай қа-жының өтінішімен Сыбан еліндегі ақын Түбекті де емдеп, қатарға қосады. Содан Сұртай ақын Ырғызбай емшіні былайша жырға қосады: ... Ырғызбай елге әйгілі тәуіп еді, Құнекеңе шипалы ем тауып еді. Ажалдан Құнанбайды алып қалды, Әйтпесе, басқа төнген қауіп еді... Құнекең сыйға тартқан сол биені, Сусынға неше жылдай сауып еді. «Емші» өсімдіктертарихынан Ертедегіегипеттіктер алоэ, қараған, анис, медуница, зығыр, лотос, көкнәр, жалбыз, тал, аршатәріздіөсімдіктердіңшипалыққасиетінежелденбіліп, пайдаланған. Ғажапсиқырлыкүші бар шөптерменҮндістанныңатышыққанымәлім. Мұнан 4 мыңжылбұрынүндістандықтар 760 дәрілікөсімдіктердіхалықеміндеқолданғаныжөніндедеректер бар. Ал ендіҚытайдадәрілікөсімдіктержөніндегіалғашқыкітапмұнан 5 мыңжылбұрынжазылыпты. Орта ғасырғалымы Пара-цельстіңертезаманнанкележатқанілімгесүйеніпайт-қантұжырымдамасы: «Емдікөсімдіктіңпішіні, түсі, дәмі мен иісіаурудыңсипатынасайкелугетиіс». Яғни, сарғайыпауырғандардысарытүстіөсім-дікпен, бүйрегіауыратындардыжапырағыбүйректәріздіөсімдікпенемдеуқажет. Қазақтардыңқылшадандәріжасауынбасшылыққаалып П.С. Моссагетов 1924 жылыҚазақстандаөсетінқырықбуынқылшасыныңшипалыққасиетінашты. Дәрілікөсімдіктер Дәрменежусан. Оныменемдеуғылымимедицинағақосылғанүлкенүлес.Қазақтыңхалықемшілерішекқұртыауруынақарсықолданған. Бабаларымызбұлөсімдіктіатамзаманнанберішетелдергесаудакеруендеріарқылыкөпмөлшердежіберіпотырды. 10 Қаражусанныңтамырынтәбеташуға, ішек, асқазан, бауыр, өтқалтасыауруынапайдаланады. 12
жүктеу/скачать 0,69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|