Тақырыбы: Алаш қаласының тарихы Орындаған: Асхатова Фания Асхатқызы, Дги 101-с тобы
жүктеу/скачать 136,81 Kb.
|
Алаш қаласының тарихы
|
Тақырыбы: Алаш қаласының тарихы Орындаған: Асхатова Фания Асхатқызы, Дги 101-с тобы 19 ғасырдың бірінші жартысында, Ертіс өзенінің сол жағалауында, Семей қаласын екі бөлікке бөлген Уақ болысының старшинасы, екінші гильдияның көпесі Тыныбай Кәукенов және болыс Жоламан Жандарбеков ағаш ғимараттар салды, соның ішінде: тұрғын үй, асхана, монша, сауда қоймалары, сонымен қатар мешіт-медресе тұрғызды және бұл уақыт өткен сайын өсіп келе жатқан жаңа қоныстың құрылуына негіз салды. Бұл қоныс 19 ғасырдың аяғында «Заречная Слобода» деп аталды. 1917 жылы самодержавиені құлату және жергілікті өзін-өзі басқарудың дамуы нәтижесінде негізінен қазақтар тұратын Заречная Слобода тұрғындары 15 наурызда Заречная Слобода менеджерінің көмекшісі Грязевті құлатып, оның орнына екі жылдық Заречная мектебінің мұғалімі К.Мұздыбаевты сайлады. 1917 жылғы мұсылмандар мейрамы кезінде жиналыстар мен митингілерде тұрғындар дербес қалалық дума ашуға шешім қабылдады. Осылайша Заречная Слободаны тәуелсіз әкімшілік бірлікке бөлінуі туралы жарияланды. Сол жылы Заречная Слобода «Алаш» қаласы болып өзгертілді. 1917 жылы 19 қарашада Алаш қалалық думасына сайлау өтті, оған 3476 адам қатысып, Думаның төрағасы болып – Бияхмед Сәрсенов, оның орынбасары – М.Молдабаев және П.И.Шевченко сайланды. 1917 жылы 5-13 желтоқсанда Орынборда өткен Екінші жалпықазақ сиезі қазақ-қырғыз автономиясын құрып, оны «Алаш» деп атады, сонымен қатар Уақытша халықтық кеңес – Алаш-Орда құру туралы шешім қабылданды да оның төрағасы Әлихан Бөкейхановты демократиялық негізде сайлады. Алашорда тұрғындары өздерінің әкімшілік орталығы ретінде Семейдің сол жағалауын – Алаш қаласын таңдады. Мұнда 1918 жылы сақталған Тыныбай мешітінің жанында бүкіл үкіметтік орам орналасқан еді. 1917-1919 жылдары Алаш қаласында Әлихан Бөкейхановтың басшылығымен Алаш партиясының облыстық комитеті, содан кейін Алаш-Орда үкіметінің аймақтық кеңесі, соңында Алаш үкіметі құрылды. Үкімет ғимараттарының бірі көпес Мұхамедхан Сейітқұловтың үйінде орналастырылды. Мұхамедхан Сейітқұлов Алаш-Орданың үні – «Сарыарқа» газеті мен «Абай» журналының шығуына демеушілік көрсеткен жомарт меценат болды. Бұл үйдің қабырғасында тарих, мәдениет және әдебиет туралы, қазақ халқының өткені мен болашағы туралы қызу пікірталастар өткізілді. Үкіметтің тағы бір ғимараты көпес Қаражан Үкібаевтың үйі болды. Кеңес өкіметіне қарсы ұрыс қимылдарының басталуына байланысты Алаш қаласында қазақ әскери ұйымын құру басталды. 1918 жылы 5 маусымда далада ұйымдастырылған 500 адамнан тұратын қазақ атты әскер отряды осы жерге офицер-нұсқаушылармен келді. Бұл жасақ қаруланған және соғыс өнеріне машықтанған еді және жағасы былғарыдан тігілген, ұлттық камзолға ұқсас өзіндік формасы болған. Отрядқа ақ ту орнатылды, оның ортасында «Қазақ» газетінің атауындағыдай киіз үй бейнеленген болатын. 1918 жылдың желтоқсан айының басында подполковник Х.Тохтамышев екінші Алаш полкін құра бастады. Жоспар бойынша округтердегі жастарды оқу тобына қызмет етуге шақырып, жаңадан ашылған офицерлер мектебіне қабылдануы керек еді, бірақ бұл жоспар іске аспады. «Сібір үкіметі» оның қазақ автономиясын қолдамайтындығы туралы ресми мәлімдеме жасады, ал адмирал Колчак ұлттық автономияға қысымын одан әрі күшейтті. Өз кезегінде Алаш көсемдері одан әрі қантөгіске жол бермеу үшін Кеңес өкіметіне жақындауға мәжбүр болды. 1919 жылы Алаш-Орда өмір сүруін тоқтатты. Алашорда тұрғындарына бастапқыда амнистия жарияланғанымен, оларға қарсы біртіндеп қудалау басталды. Алаш қозғалысының барлық басшыларына және оның қарапайым мүшелеріне шабуыл жасалды, қоғамдық, саяси өмірден оқшауланды, ақыры қуғын-сүргінге ұшырады және өлім жазасына кесілді. 1927 жылы Алаш қаласы Жаңа-Семей болып өзгертілді. Әдебиеттер тізімі: Ескендіров М. Алаш қаласы және ондағы тарихи орындар [Мәтін] / М. Ескендіров ; М. Ескендіров // Алаштану. – 2008.- №1.- C. 56-60 Кенемолдин, М.Алаш қаласы [Мәтін] / М. Кенемолдин ; М. Кенемолдин // Абай. – 0. – 2014.- №5.- Б. 26-33 Сыдықов.Е. Алаш қаласының тарихы [Мәтін] : Зерттеу / С. ; Е Сыдықов. – Семей, 2010. – 214 б. Сыдықов, Е. Алаш қаласының тарихы [Мәтін] : Зерттеу. Т.1 / Е. Сыдықов ; Жалпы ред. Ескендіров М.Ғ. – Семей : Семей қаласының Шәкәрім атынд.мемл.ун-ті, 2017. – 383 б Сыдықов, Е. Алаш қаласының тарихы. [Мәтін] : Зерттеу. / Е. Сыдықов ; Шығарушы редактор Тұрдыкұл Шаңбай. – Семей : Курсив” ЖШС, 2010. – 214 б. Жұртбай. Т. “Ұраным – Алаш !…” [Мәтін] : Түрме әфсанасы. Т.3 : Талқы / Ж. ; Т Жұртбай. – Алматы : Алаш, 2012. – 447 б. Жұртбай.Т. Біртұтас алаш идеясы [Мәтін] / Ж. ; толғаныстар. – Алматы : Хан Тәңірі, 2016. – 380 б. Шаянбаева, С. Алаш қаласының айшықты тұстары. [Мәтін] / С. Шаянбаева // Ертіс өңірі. – 2010.- 27 қазан.- C.13 Аққұлұлы, С. Алаш арыстаны. [Мәтін] / С. Аққұлұлы, Л. Қоныс. – : c-портр.// Өмір-ай. – 2014.- №23(186) – 11 маусым – Б.4 Аққұлұлы, С.Х.Алаш. Әлихан. ЮНЕСКО [Мәтін] / С.Х. Аққұлұлы. – : порт., фото.// Қазақ әдебиеті. – 2015. – 25 желтоқсан. – Б.8 жүктеу/скачать 136,81 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|