Тақырыбы: Мектепке даярлық тобының жетекші іс-әрекетін ұйымдастырудың психологиялық негіздері

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
I ТАРАУ. Мектепке даярлық тобындағы балалардың психологиялық даму ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.1 Мектепке даярлық тобындағы балалардың физиологиялық.психологиялық даму заңдылықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 6
1.2 Мектепке даярлық тобындағы балалардың таным процестерінің даму ерекшеліктері 18
II ТАРАУ. Балалардың мектепке дайындығын жетілдіруде психологиялық қызмет көрсету мәселелері ... .. ... ... ... ... ... ... ...29
2.1 Мектеп жасына келген балалардың оқуға даярлығын зерттеу әдістемелері және оларды пайдалану жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... .29
2.2 Мектепке даярлығы төмен балаларға психологиялық қызмет көрсету жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .37
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 53
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 55

Зерттеу жұмысының өзектілігі: Қазақстан Республикасы Президенті Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауында «Үкіметке әкімдермен бірлесе отырып үстіміздегі жылдың бірінші жартысында-ақ балаларды мектеп жасына дейінгі оқумен және тәрбиемен қамтамасыз етуді арттыруға бағытталған «Балапан» арнайы бағдарламасын әзірлеп, іске асыруға кірісу» тапсырылды .Л.С.Выготский балалардың жас кезеңдерін олардың жетекші іс-әрекеттің түрі арқылы анықтауды ұсынып, сол кезден бері бұл теория жас психологиясындағы негізгі теориялардың бірі болып келеді. Бұл идеяны дамыта отырып, Д.Б.Эльконин бала іс-әрекетінің типтерін, алмасу заңдылығын ашып, жетекші іс-әрекет түрлерінің әр жас кезеңінде орындайтын функцияларын жүйеге келтірген.

Қазіргі кезде балалардың іс-әрекет типтерінің ауысуына байланысты бала психикасы детерминациялық байланыста дамитыны дәлелденді.А.Н.Леонтьевтың әрекеттік теориясы адамның барлық психологиялық қасиеттері іс-әрекет барысында қалыптасатынын дәлелдеген. А.Н.Леонтьевтің тұжырымдамасы бойынша бала іс-әрекет барысында заттарды пайдалану жолдарын үйреніп, қарым-қатынас жасау құралдарын меңгереді және оның мотивациялық жүйесі іс-тәжірибесіне негізделеді.Мектепке дейінгі жас кезеңіндегі балалардың анатомиялық, физиологиялық және психологиялық дамуы ерекшеліктеріне байланысты ойын олардың жетекші әрекеті болып табылады Мектепке даярлық тобындағы және кіші жастағы балалардың іс-әрекеттерін ұйымдастыру ерекшеліктерін көптеген ғалымдар зерттеген. Ж.Пиаже , Л.С.Выготский Л.И.Божович , Д.Б. Эльконин , А.Ф.Обухова , Л.А.Венгер т.б. көптеген психологтар еңбектерінде мектепке даярлық тобындағы балалардың жеке тұлғалық қасиеттері мен таным процестерінің дамуына олардың іс-әрекеттерінің қосатын үлестерін жан-жақты талдап, мектепке даярлық кезеңдегі балалардың танымдық әрекеттерінің және қарым-қатынас мәдениетінің қалыптасуына іс-әрекет түрлерінің қосатын үлесі ерекше екенін көрсеткен.Қазіргі кезде балаларды мектепке қабылдау барысында психологиялық қызмет көрсету жүйесі арқылы олардың оқуға даярлығын бағалау және таным процестері мен жеке тұлғалық қасиеттері зерттелінеді.

Психодиагностикалық зерттеу нәтижесі бойынша мектепте оқытуға даярлығы төмен болған балалармен түзету-дамыту жұмыстарын жүргізу балаларға психологиялық қызмет көрсетудің көкейкесті мәселесінің бірі болып отыр. Практикалық психологияда мектепке даярлық тобындағы және мектепке жаңа қабылданған балалардың іс-әрекетінің үйлесімділігі мен таным процестерінің жетілгендігін зерттеуге пайдаланылатын әдістеелер жеткілікті мөлшерде жасалған. Олардың ішінде И.В.Забрамная , Йирасек-Керн , О.И.Мотков , А.Анастази Р.С.Немов , Е.И.Рогов , Р.В.Овчарова , Т.Р.Нұрмұхамбетова т.б. ғалымдар ұсынған әдістемелер көмегімен мектепке қабылдаған балалардыдың таным процестері мен танымдық әрекеттерінің үйлесімділігін бағалап, олардың дамуында кемістіктер анықталған жағдайда балалармен неше түрлі түзету және дамыту жұмыстарын арнайы әдістемелер көмегімен жүргізуге болады.Мектеп психологиялық қызметі осы мәселелерді қолға алғанда ғана баланың мектеп режиміне үйренуі және оқу барысында табысты болуы қамтамасыз етіледі.

Зерттеу объектісі: мектепке дейінгі мекемелердің психологиялық қызметінің мазмұны.

Зерттеу міндеттері:білім беру жүйесіндегі психологиялық қызметтің мектепке даярлық топтағы балаларының жетекші іс-әрекеттерінің даму проблемасы бойынша ғылыми-әдістемелік еңбектерді талдау;

бала бақша психологының мектепке даярлық тобындағы балалардың жетекші іс-әрекеттері мен қызығушылығын зерттеу әдістемелерін жинақтау;

мектепке даярлық тобындағы балалардың іс-әрекеттерінің ерекшеліктерін психодиагностикалық әдістемелер көмегімен зерттеу;

балалардың іс-әрекетке икемділігін зерттеу нәтижелері бойынша олардың ептілігін жетілдіру және дамыту жұмыстарын ұйымдастыру;

мектепке баратын балалардың оқуға қызығушылықтарын қалыптастыру үшін арнайы ойын коррекцияларын жүргізу;

балалардың жетекші іс-әрекеттерін ұйымдастыру барысында олардың таным процестерін дамыту жаттығуларын жүргізу;

жинақталған материалдарды ретке келтіру және диплом жұмысының мәтінін жазу.

Зерттеу әдістері:
Дипломдық зерттеу барысында келесі ғылыми зерттеу әдістері қолданылды: балалардың мектепке даярлығын қамтамасыз етуде жетекші іс-әрекеттің орнын анықтау бағытындағы ғылыми-әдістемелік еңбектерді талдау; мектепке даярлық тобындағылардың танымдық әрекеттерінің қалыптасқандығын бағалау үшін «Жасап көру және корректура», «Фигураны тап» әдістемесі, «Мүсін өнері», «Не салынғанын тап», Мейлидің «Интеллектуалдық талдау тесті», «Карточкалармен жүргізілетін» әдістемелер, дидактикалық ойындар көмегімен диагностикалық зерттеулер жүргізілді. Балалардың мектепке даярлығын жетілдіру жұмысын ұйымдастыруға олардың жетекші іс-әрекеттерін ұйымдастыру «Бояуға арналған диктанттар», «Түспен ажырату», «Баға беру», «Сандар құрамыз», «Бояуға арналған диктант», «Суреттік диктант», «Геометриялық диктант» т.б. танымдық әрекеттерді ұйымдастыру ойындары мен әдістемелері көмегімен жүргізілді.

Зерттеу кезеңдері: Диплом жұмысын орындау екі кезеңде жүрді. Бірінші кезеңде мектепке деярлық тобындағы балалардың жетекші іс-әрекеті және ол әрекеттердің ерекшеліктері туралы ғылыми әдістемелік еңбектер жүйелі түрде талданды, талдау нәтижелеріне сүйене отырып мектепке даярлық тобындағы балалардың танымдық әрекеттерінің қалыптасуына жетекші іс-әрекетінің тигізетін әсері анықталды, мектепке даярлық көрсеткіштері талданды, балалардың танымдық әрекеттерін жетілдіруге арттерапияны пайдалану мүмкіндіктері бағаланды, балалардың таным процестері мен танымдық әрекеттерін бағалау әдіс-тәсілдері жинақталды, дипломдық зерттеу тақырыбы, зерттеу жұмысының ғылыми аппараты анықталды.

Екінші кезеңде мектепке даярлық тобындағы балалардың жетекші іс-әрекеттерін ұйымдастыру барысында олардың таным процестерінің даму деңгейі диагностикаланды, танымдық әрекеттерін дамыту әдістемелеріннің көмегімен дамыту коррекциялары ұйымдастырылды, нәтижелерін талдау барысында балалардың мектепте оқытуға даярлығы бағаланды. Зерттеу барысында жинақталған материалдар жүйеге келтіріліп, диплом жұмысының мәтіні жазылды.