Топографиялық картамен жүмыс жасау кезеңдерінде бұрыштар бағыттын анықтау қажеттілігі пайда басады.
Топографиялық картамен жүмыс жасау кезеңдерінде бұрыштар бағыттын анықтау қажеттілігі пайда басады.
Бағыттау бұрыштары бастапқы бағытқа қарап анықталады.
Ал бастапқы нүкте немесе бағытқа кез-келген географиялық объекті алынады.
Мысалы: географиялық меридиан, магниттік меридиан, остік меридиан т.б.
Бағыттау бұрыштары
Географиялық азимут
Магниттік азимут Дирекциялық бұрыш
Географиялық азимут – дегеніміз географиялық мередианнан берілген нысанға дейін сағат тілінің бағытымен алынған 0º - 360º аралығында градуспен өлшенетін шама.
Географиялық азимут – дегеніміз географиялық мередианнан берілген нысанға дейін сағат тілінің бағытымен алынған 0º - 360º аралығында градуспен өлшенетін шама.
Ол карта бетінен транспортирдің көмегімен өлшенеді.
Магниттік азимут дегеніміз – магниттік меридианның солтүстігінен сағат тілінің бағытымен 0º - 360º аралығында градуспен өлшенетін шама, ал жергілікті жерде компаспен өлшенеді.
Магниттік ауытқу дегеніміз – географиялық азимут пен магниттік азимут арасындағы бұрыш меридианнан шығысқа қарай оң бағыт, батысқа қарай теріс бағытты көрсетеді.
Жерде азимутты компастың тілінің солтүстік ұшы көрсеткен бағыттан, анықтайтын заттың бағытына дейін сағат тілінің жүрісі бойынша анықталады.
Жерде азимутты компастың тілінің солтүстік ұшы көрсеткен бағыттан, анықтайтын заттың бағытына дейін сағат тілінің жүрісі бойынша анықталады.
Бірақ магниттік меридианның орны географиялық меридианмен сәйкес келмейді, олар сүйір бұрыш жасап қиылысады географиялық және магниттік меридиандардың аралығында пайда болған бұрыш магниттік бұрылу деп аталады.
Егер магнит тілінің солтүстік ұшы географиялық меридианнан шығысқа қарай бұрылса, бұрылу шығыстық деп, батысқа қарай бұрылса, батыстық деп аталады.
Картада нағыз меридиандар көрсетілген, сондықтан азимут географиялық немесе нағыз меридианнан бастап өлшенеді де өлшенген шамаға магниттік бұрылу үшін түзету енгізеді.
Картада нағыз меридиандар көрсетілген, сондықтан азимут географиялық немесе нағыз меридианнан бастап өлшенеді де өлшенген шамаға магниттік бұрылу үшін түзету енгізеді.
Магниттік бұрылу жер шарының барлық нүктесінде бірдей емес.
Оның нағыз азимуттан магниттік азимутқа өту кезінде есепке алынған мөлшері топографиялық картаның әрбір табақ бетінде сызықтық масштабтың сол жағында цифрмен көрсетіледі.
Демек, компас бойынша және карта бойынша өлшенетін азимутты ажырата білу керек.
Мұның компас бойынша анықталатыны магниттік азимут деп, ал карта бойынша анықталатыны нағыз азимут деп аталады.
