Тақырыбы:"Қазақ хандығы дәуіріндегі ақын-жыраулар мен би-шешендердің шығармашылығындағы рухани құндылықтар " Орындаған: Жолдасбек Меруерт Тексерген: Алтынбекова Зағипа Тараз 2022
жүктеу/скачать 26,1 Kb.
|
Қазақ хандығы дәуіріндегі ақын-жыраулар мен би-шешендердің шығар-emirsaba.org
- Бұл бет үшін навигация:
- Қазақ жыраулары
Қазақ жыраулары:Доспамбет жырау (1490-1523) - ақын, лирикалық та, батырлық та өлеңдердің авторы. Оларға терең қайғы туралы және уақыт туралы өзара қарым-қатынас туралы материалдар сұлулық туған табиғат. Сонымен қатар, Доспамбет жырау - туған жеріне деген сүйіспеншілік пен абырой сезімі бар айбынды жауынгер болған.Шалкиіз жырау (1456-1560) - өз заманының атақты ақындарының бірі. Оның шығармалары импровизация өнерінің классикалық үлгілері болып табылады. Шалкиіз өлеңдерінде билеушіге, Әмір Темірге кеңестер, ілімдер айтылады. Оларға ұсыну адамдар орта ғасырлық уақыт хандар, құндылықтары туралы адам. Шалкиіз жырау ханға халыққа жақын болуға, олардың қайғысына мұқият болуға, ешкімді ренжітпеуге кеңес береді. Егер аспан бұлтты болса, бұл жақында жаңбыр жауады дегенді білдіреді. Егер көлдегі Аққулар айқайласа, бұл тұман ұшуды азайта бастады. Егер біреу ащы жыласа, адамдар тобында жалғыз болса, бұл зұлым адам оны ренжіткенін білдіреді деп айтып кеткен.Қазақ жырауларыЖиембет жырау (XVII ғасыр) Бортоғашұлы XVI ғасырдың соңғы ширегі, XVII ғасырдың алғашқы жартысында өмір сүреді. Алшын руын ежелден билеген ірі феодалдар тұқымынан шыққан Жиембет Еңсегей бойлы Ер Есімнің Кіші жүздегі ел басқарушы биі, әскербасы батыры қызметін атқарады. Есімнің көрші хандықтармен арадағы соғыстарына қатысады, ерлігімен, іскерлігімен танылады. Жиембет әсіресе 1620 жылы ойраттармен арада шыққан соғыста қазақтардың жауды ойсырата жеңуіне мұрындық болады. 1627 жылы Қазақ Ордасы құрамынан бөлініп, өз алдына тәуелсіз хандық құрғысы келген Ташкент ханы Тұрсынның көтерілісін басу кезінде де Жиембет елеулі роль атқарады. Алайда, көп ұзамай-ақ орталық үкіметке сөз жүзінде ғана бағынып, кіші жүзде дербес билік құра бастаған Жиембеттің өзі де ханның қаһарына шалынады.Ақтамберді жырау (1675-1768) Сарыұлы 1675 жылы Оңтүстік Қазақстанда, Қаратау бойында ауқатты семьяда дүниеге келеді. Болашақ жырау жамағайын туысы Бердіке деген батырдың қолында өседі. Ақындық талантын тым ерте, 10-11 жасында танытқан Ақтамберді 17 жасынан бастап қазақтардың Орта Азия хандықтарымен арадағы соғыстарына қатынасады. Өзінің жанкешті ерлігімен, ақыл-айласымен көпке танылады. Талай рет өлім аузынан қалады. Бірде, тіпті, жортауылда жау қолына түсіп, өлім жазасы орындалар қарсаңда ғана қашып құтылады. 1723 жылы қазақтар ойраттардан ойсырай жеңіліп, бүкіл оңтүстік және шығыс аймақтан айрылған шақта Ақтамберді атақты батыр, Орта жүздің рубасы ақсақалдарының бірі еді. Батыр жырау өзінің белсенді ісімен де, жалынды жырымен де жоңғарға қарсы күресті ұйымдастырушылардың бел ортасында болады, қазақ жасағының алдыңғы сапында шайқасады.жүктеу/скачать 26,1 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|