Тақырыбындағы халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары
жүктеу/скачать 4,33 Mb. Pdf көрінісі
|
1 2019
| 4.
Geçişte zamanlama ve aşamalar: Latin alfabesine geçiş süreci ne kadar uzun olursa halk üzerindeki olumsuz etkisi o kadar çok olacaktır. Bu konuda diğer devletlerin geçiş sürecini göz önünde bulundurmak gerekir. Örneğin Türkiye Cumhuriyeti 1 Kasım 1928’de Latin alfabesine geçmiş ve ülke genelinde Millet Mektepleri açılmış; Haziran 1929’dan sonra da ülkede Arap harflerinin kullanılması tamamen yasaklanmıştır. Hâlbuki değişim öncesi kurulan Dil Encümenince, yeni harflere geçişin yavaş olması, yeni harfler öğretilirken eski harflerin kullanımının da hemen bırakılmayıp sürdürülmesi teklif edilmiştir. Yabancı basının da yakından takip ettiği ve Arap harflerinden Latin alfabesine geçişin çok uzun bir süreyi bulacağını öne sürdükleri geçiş süreci ile ilgili olarak, örneğin Amerikan basını, on beş yıllık bir süre öngörmüştür [12]. Ancak, Mustafa Kemal Atatürk, bu fikirden, halkı tembelliğe iteceği görüşünden dolayı vazgeçmiştir ve yedi ay gibi kısa bir sürede geçişi tamamlamıştır. Özbekistan’da ise Latin alfabesine geçiş uzun zaman sürdü, yeni alfabe projesinde zaman içerisinde 4 defa değişiklik yapıldı. Azerbaycan’da da benzer bir durum vardır. 2001 yılına kadar kitap ve gazetelerin %90’ı Kiril alfabesinde çıkmış; bazı gazetelerde baslıklar ve yazar isimleri Latin alfabesi ile yazılırken metinler Kiril alfabesinde okuyucuya sunulmuştur. Hatta devlet başkanının Latin alfabesine geçiş için yayımladığı emirden sonra bile bazı gazeteler Kiril’le çıkmaya devam etmiştir. Bu ülkelerdeki Latin alfabesini kabul etme reformlarının özellikleri ve eksiklikleri aslında birbirlerine benziyorlar. Ama yine de farklılıklar yok değil. Azerbaycan’ın Latin alfabesine değişmedeki en büyük eksikliği yeni alfabeyle yazılmış çocuk edebiyatının olmamasıdır. Özbekistan’ın en büyük hatası Latin alfabesine değiştirmek için kurulan üyelerin arasında dil bilimcilerin az olması, bu yüzden de alfabe ile imla kurallarının 4 kere değişmesine yol açmıştır. Kazak Devleti ve Milli Eğitim Bakanı dilbilimcilerden oluşan komisyonları kurup ülke genelinde uygulanacak ve gelecekte değiştirilmesine gerek duyulmayacak alfabe işaretler sistemini oluşturmalıdır. Ardından basım yayın için gerekli matbaa altyapısı oluşturulmalı ve özellikle çocuk kitapları olmak üzere gerekli çeviri ve yeni yayınlar yapılmalıdır. Ayrıca kurs yerleri ve kurs verecek öğretmen ihtiyacını karşılama yoluna gidilmelidir. Sonuç Siyasal gelişmelere bağlı olarak birçok toplum alfabe değişimine gitmiştir. Kazakistan da tarihi süreç içerisinde bunu birkaç defa yaşamış ve uyum sağlamıştır. Her değişim sürecinde aydınlar farklı gruplara ayrılmış, her dönemde eski ve yeni alfabeyi savunan aydınlar çıkmış, çeşitli gerekçelerle savundukları alfabenin halkı için önemini dile getirmiştir. Kabul edilen her yeni alfabe öncesinde sancılı bir dönem yaşanmıştır. Bu süreç yeni alfabenin kabulüyle sona ermemiştir. Buna müteakip eserlerin tekrar basılması, yeni alfabeye uyum süreci başlamıştır. Her değişim sürecinde maddi manevi sıkıntılar yaşanmıştır. Kazakistan’ın Latin alfabesine geçişi başarıyla atlatacağına şüphe yoktur. Gerekli altyapı oluşturulduğunda geçiş süreci başlayacak ve sorunsuz bir şekilde adaptasyon sağlanacaktır. Böylece hem Kazak dili açısından hem de uluslar arası arenadaki yeri bakımından Kazakça layık oldu yere daha emin adımlarla ilerleyecektir. жүктеу/скачать 4,33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|