Тақырыбындағы халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары



Pdf көрінісі
бет50/277
Дата07.01.2022
өлшемі4,33 Mb.
#20557
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   277
Байланысты:
1 2019

4. 
Geçişte zamanlama ve aşamalar: 
Latin  alfabesine 
geçiş süreci ne kadar uzun olursa halk üzerindeki olumsuz etkisi o kadar çok olacaktır. Bu 
konuda 
diğer devletlerin geçiş sürecini göz önünde bulundurmak gerekir. Örneğin Türkiye Cumhuriyeti 1 Kasım 
1928’de Latin alfabesine 
geçmiş ve ülke genelinde Millet Mektepleri açılmış; Haziran 1929’dan sonra da ülkede 
Arap  harflerinin 
kullanılması tamamen yasaklanmıştır. Hâlbuki değişim öncesi kurulan Dil Encümenince, yeni 
harflere 
geçişin  yavaş  olması,  yeni  harfler  öğretilirken  eski  harflerin  kullanımının  da  hemen  bırakılmayıp 
sürdürülmesi  teklif 
edilmiştir.  Yabancı  basının  da  yakından  takip  ettiği  ve  Arap  harflerinden  Latin  alfabesine 
geçişin çok uzun bir süreyi bulacağını öne sürdükleri geçiş süreci ile ilgili olarak, örneğin Amerikan basını, on beş 
yıllık bir süre öngörmüştür [12]. Ancak, Mustafa Kemal Atatürk, bu fikirden, halkı tembelliğe iteceği görüşünden 
dolayı vazgeçmiştir ve yedi ay gibi kısa bir sürede geçişi tamamlamıştır.  
Özbekistan’da  ise  Latin  alfabesine 
geçiş uzun zaman sürdü, yeni alfabe projesinde zaman içerisinde 4 defa 
değişiklik yapıldı. Azerbaycan’da da benzer bir durum vardır. 2001 yılına kadar kitap ve gazetelerin %90’ı Kiril 
alfabesinde 
çıkmış;  bazı  gazetelerde  baslıklar  ve  yazar  isimleri  Latin  alfabesi  ile  yazılırken  metinler  Kiril 
alfabesinde  okuyucuya 
sunulmuştur.  Hatta  devlet  başkanının  Latin  alfabesine  geçiş  için  yayımladığı  emirden 
sonra bile 
bazı gazeteler Kiril’le çıkmaya devam etmiştir. 
Bu  ülkelerdeki  Latin  alfabesini  kabul  etme 
reformlarının  özellikleri  ve  eksiklikleri  aslında  birbirlerine 
benziyorlar. Ama yine  de 
farklılıklar yok değil. Azerbaycan’ın Latin alfabesine değişmedeki en büyük eksikliği 
yeni  alfabeyle 
yazılmış  çocuk  edebiyatının  olmamasıdır.  Özbekistan’ın  en  büyük  hatası  Latin  alfabesine 
değiştirmek için kurulan üyelerin arasında dil bilimcilerin az olması, bu yüzden de alfabe ile imla kurallarının 4 
kere 
değişmesine yol açmıştır.  
Kazak Devleti ve Milli 
Eğitim Bakanı dilbilimcilerden oluşan komisyonları kurup ülke genelinde uygulanacak 
ve gelecekte 
değiştirilmesine gerek duyulmayacak alfabe işaretler sistemini oluşturmalıdır. Ardından basım yayın 
için gerekli matbaa 
altyapısı oluşturulmalı ve özellikle çocuk kitapları olmak üzere gerekli çeviri ve yeni yayınlar 
yapılmalıdır. Ayrıca kurs yerleri ve kurs verecek öğretmen ihtiyacını karşılama yoluna gidilmelidir.  
Sonuç 
Siyasal 
gelişmelere  bağlı  olarak  birçok  toplum  alfabe  değişimine  gitmiştir.  Kazakistan  da  tarihi  süreç 
içerisinde bunu birkaç defa 
yaşamış ve uyum sağlamıştır. Her değişim sürecinde aydınlar farklı gruplara ayrılmış, 
her dönemde eski ve yeni alfabeyi savunan 
aydınlar çıkmış, çeşitli gerekçelerle savundukları alfabenin halkı için 
önemini  dile 
getirmiştir. Kabul  edilen  her  yeni alfabe  öncesinde sancılı bir  dönem  yaşanmıştır. Bu süreç  yeni 
alfabenin  kabulüyle  sona 
ermemiştir.  Buna  müteakip  eserlerin  tekrar  basılması,  yeni  alfabeye  uyum  süreci 
başlamıştır. Her değişim sürecinde maddi manevi sıkıntılar yaşanmıştır.  
Kazakistan’ın  Latin  alfabesine  geçişi  başarıyla  atlatacağına  şüphe  yoktur.  Gerekli  altyapı  oluşturulduğunda 
geçiş süreci başlayacak ve sorunsuz bir şekilde adaptasyon sağlanacaktır. Böylece hem Kazak dili açısından hem 
de uluslar 
arası arenadaki yeri bakımından Kazakça layık oldu yere daha emin adımlarla ilerleyecektir.  


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   277




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет