Тақырып 2. Технологиялық жабдықтар туралы түсінік. Дәріс жоспары.
1) Анықтамалар (жабдықтар, машиналар мен аппараттардың құрылымы)
2) Жабдықтарға қойылатын талаптар
3) Жіктелуі
Ет өнеркәсібінің технологиялық жабдықтары деп әртүрлі технологиялық операцияларды атқарып өткізетін машиналар мен аппараттарды атайды.
Технологиялық машиналар жалпы және арнаулы деп бөлінеді. Біріншісіне – механикалық, гидромеханикалық, жылу- массаалмасу процестері жатады. Мысалы – ұсақтау, сепарациялау, қайнату, кептіру және т.б. Екіншісіне- құлақ қатандыру, малдың терісін сыдыру және т.б. Технологиялық жабдықтар ең бірінші: 1. Машиналарға
2. Аппараттарға бөлінеді
Басқа да технологиялық жабдықтар кездеседі, мысалы: тетіктер, ағрегаттар, ағынды желілер олар қосалқы операцияларды атқарады.
Бірақ ТЖ курсы ең бірініші машиналар мен аппараттар қарастырылады.
Машиналар мен аппараттардың айырмашылығы олардың құрылымдық формасына байланысты болады: Ең қарапайым машиналар өзінің құрылымдық формасына қарай минимум үш негізгі бөлімнен тұрады:
1. орындаушы ( немесе ) жұмысшы механизмнен;
2. беріліс беретін (немесе жетекші) механизмнен;
3. Қозғалтқыш механизмнен (электроқозғалтқыштан, іштен жану және жылу двигателдерінен).
Аппараттар ең бірінші: орындаушы (немесе жұ мысшы) органнан немесе жұ мысшы камерадан тұ рады (қ озғ алтқ ыш жә не беріліс механизмі, кей жағ дайда қ осымша жұ мысшы механизм тү рінде немесе мү лдем жоқ болады).
Машиналар және аппараттардың классификациясы Құрылымы бойынша машиналар келесі тү рлерге бө лінеді: (автоматтану дә режесі бойынша)
1. жай қарапайым машиналар
2. жартылай автоматтар
3. автоматтар.
а.) Жай қ арапайым машиналар ү ш бөлімнен (тораптан) тұрады, біреуі жұ мысшы механизм болып табылады. Олар бір нақты технологиялық операцияны орындауғ а арналғ ан.
Мысалы:
Еткескіштер- ұсақ тауға; араластырғыш – араластыруға және т.б. арналған.
б) Жартылай автомат: бірнеше бөлімдерден (беріліс беретін қ ұ рал, қозғ алыс беретін құрал) және жұмысшы органдарынан тұрады. Мұ нда автоматтық цикл бойынша, жұмысшының көмегі арқылы бірнеше технологиялық операцияны орындалады.
3. Автоматтарда бірнеше бөлімдерден (беріліс беретін құрал, қозғалыс беретін құрал) және жұмысшы органдарынан тұрады. Мнда барлық операциялар (негізгі және қосымша) автоматтық цикл бойынша, жұ мысшының көмегінсіз орындалады.
Барлық ТЖ жұмыс циклінің құрылымы бойынша: 1. Толасты түрде жұмыс істейтін машиналар мен аппараттарға;
2. Толассыз (үзіліссіз) түрде жұмыс істейтін машиналар мен аппараттарға бөлінеді.
Сондай-ақ жартылай толассыз тү рде жұ мыс істейтін машиналар кездеседі, бірақ олар сондай көп емес.
Ет өндірісіндегі технологиялық жабдық тардың жіктелуі
(классификациясы)
Профессор Пелеевтың А.И. ұсынысы бойынша барлық технологиялық жабдықтар алты негізгі топқа бөлінеді:
1. Еткомбинаттарындағы көтергіш - тасымалдағыш жабдықтар: 1.1. Аспалы жолдармен конвейерлер және оларға қызмет көрсететін жабдық тар мен тетіктер.
1.2. Еден үстінде тұрақ ты орнатылған және жылжымалы көтергіш - тасымалдағыш жабдықтар.
1.3. Ет өнімдерін және әр түрлі шикізаттарды, мысалы: (ішек, май, фарш) қ ұ бырлар арқ ылы тасымалдайтын аспаптар яғ ни сораптар, щприцтер.
2. Мал мен құсты союға арналған жабдықтар кіреді: 2.1. Тері сыпыратын машина
2.2. Жүн және қауырсын жұлатын
2.3. Ішек өңдейтін машина
3. Етті механикалық тү рде ө ң дейтін машиналар ет ө німдерін жуатын машиналар: 3.1. Етті бө лшектеп кесетін жә не ө те ұ сақ тү рде майдалап кесетін машиналар (аралар, мү лік шабатын, басты екіге бө летін, мал ұ шасын ү лкен кесектерге бө летін таспалы аралар).
3.2. Жуғ ыш барабандар жә не басқ а жуғ ыш машиналар, жартылай мал ұ шасын жуатын машиналар.
3.3. Араластырғ ыш машиналар немесе бұ лғ ауыш машиналар (фарш араластырғ ыш машиналар)
4. Бө лу, ө лшеу жә не қ алыпқ а келтіру жабдық тары. 4.1. Ет ө німдерін пресстейтін машиналар.
4.2. Графитациялық жә не ортадан тепкіш кү штер арқ ылы бө летін машиналар мен аппараттар.
4.3. Котлет формалайтын, тұ шпара шығ аратын, май қ ұ йатын, фарштарды буып-тү йетін, консерві қ албырларын толтыратын машиналар жә не т.б.
5. Ет жә не ө німдерін Жылу арқ ылы жә не диффузия арқ ылы ө ң дейтін жабдық тар. 5.1. Ет пісіретін қ азандар; колбаса, ет, шұ жық пісіретін, қ уыратын қ аптайтын камералар жә не пирожок қ уыратын автоматтар.
5.2. Ет тұ здайтын аппараттар мен тері тұ здайтын аппараттар.
6. Консервы заводтардың жабдық тары. Технологиялық жабдық тарғ а қ ойылатын негізгі талаптар
1. Машиналар мен аппараттар ө те сапалы ө німді шығ аруы керек.
2. Машиналар мен аппаратқ а кірген шикізаттан шық қ ан ө нім арасындағ ы массалы айырмашылық ө те аз болуы керек.
3. Машиналардың жұ мысты атқ аратын қ ұ ралдары артық тү рде қ ажамау, ү гілмеуі керек.
4. Машиналар мен аппараттардың жұ мыс атқ аратын қ ұ ралдары тек қ ана тот алмайтын материалдардан жасалынуы қ ажет.
5. Машиналар мен аппараттардың конструкциялық қ ұ рылғ ы ө те жең іл шұ ғ ыл тү рде ажыратылып қ айта жиналуы керек.
6. Машиналар мен аппараттардың конструкциялық қ ұ рылғ ысында жуатын қ ұ рал немесе кісі қ олы жетпейтін соң ылаулар, шұ нқ ырлар болмауы керек.
7. Машиналар мен аппараттардың қ ұ рамына кіретін электроаспаптардың ішіне су тимеуі керек. Сондық тан ондай аспаптар герметикалық тү рде орналасуы керек немесе су кіріп кететін жерінде тұ рмауы керек.
8. Машиналар мен аппараттар қ ауіпсіздік технологиясының талаптарына сә йкес болуы шарт.