Танымдық белсенділікті психологиялық педагогикалық құбылыс ретінде анықтау, бұл мектепалды даярлық кезеңіндегі балалардың тұлғалық сапасының ерекшелігіне талдау жасауға

Балалардың танымдық
процесін зерделеу
Агджигитова Айжан
Толет Назерке
Туркестанова Тойгуль

Танымдық белсенділікті психологиялық - педагогикалық құбылыс ретінде анықтау, бұл
мектепалды даярлық кезеңіндегі балалардың тұлғалық сапасының ерекшелігіне талдау
жасауға, тәрбиелеу мен оқыту үрдісін қалыптастыру жағдайлары мен құралдарын
қарастыруға мүмкіндік береді.

Танымдық 
қызығушылықтарды 
дамыту 
мәселесі
әрдайым мұғалімдердің алдында тұрды. Мысалы:
Сократ шәкірттеріне шындықты іздеп, ойлана отырып,
логикалық ойлау қабілетін үйретті. 
Ж. - Ж. Руссо жаңа білім тапқысы келетін оқушыға
танымдық 
шиеленіске 
мәжбүр 
ететін 
арнайы
жағдайлар жасады. 
Песталоцци және басқа мұғалімдер оқушы дайын білім
алып қана қоймай, оны өз бетінше өндіріп алатындай
етіп оқытты. 
Яғни,бұл мәселе ХХ ғасырдың педагогикасыннан
бастау алғанын білуге болады

Танымдық қызығушылықтардың дамуы кезең-кезеңімен жүреді.
1. қызығу,
2. қызығушылық,
3. танымдық қызығушылық,
4. теориялық қызығушылық

Қызығу - бұл сыртқы, көбінесе күтпеген жағдайларға байланысты
оқушының назарын аударатын жағдайлар. Жағдайдың жаңалығына байланысты элементарлы
бағдарлаудың танымдық қызығушылықтарды дамыту үшін үлкен маңызы болмауы мүмкін
екенін атап өткен жөн. Қызығу кезеңінде оқушы белгілі бір заттың немесе жағдайдың
қызықтығына байланысты тек бағыттылыққа ғана қанағаттанады. Бұл кезең білімге деген
шынайы құштарлықты әлі ашпайды, бірақ оның бастапқы серпіні бола алады.

Қызығушылық – тұлғаның құнды қасиеті. Оны жеке адамның өзі көргенінің шегінен шығуға
деген ұмтылысы деп сипаттауға болады.
Қызығушылықты дамытудың бұл кезеңі үшін эмоциялардың жеткілікті қарқынды көрінісі тән.
С.И. Кудинов қызығушылықты мотивациялық-семантикалық және аспаптық-стильдік
сипаттамалардың интегралды құрылымы ретінде анықтады, ол ұмтылыстың тұрақтылығын
және адамның жаңа ақпаратты игеруге дайындығын қамтамасыз етеді.

Танымдық қызығушылық әдетте себеп-салдарлық байланыстар мен заңдылықтарды білуде,
әртүрлі жағдайларда әрекет ететін заттар мен құбылыстардың жалпы принциптерін
анықтауда көрінеді. Танымдық қызығушылық кезеңі оқушының проблемалық мәселені
шешуге ұмтылуымен байланысты. Оқушының назары белсенділік емес, сұрақ пен мәселе.
Танымдық қызығушылық адамның айналадағы дүниені тануға бағдарлануының бір түрі
ретінде оқушының білімсіздіктен білімге өтуіне, аз толықтықтан толыққандыға және оның
мәніне терең енуіне ықпал ететін үздіксіз бірізді қозғалыспен сипатталатын құбылыстар.
Танымдық қызығушылық ойдың шиеленісуімен, ерік-жігердің күшеюімен, сезімнің
көрінуімен сипатталады, мәселелерді шешудегі қиындықтарды жеңуге, проблемалық
сұрақтарға белсенді түрде жауап іздеуге жетелейді.

Теориялық қызығушылық белгілі бір ғылымның күрделі теориялық мәселелері
мен мәселелерін меңгеруге ұмтылумен де, оларды білім құралы ретінде
пайдаланумен де туындайды. Бұл жеке тұлғаның дүниетанымына, ғылымның
құдіреті мен мүмкіндіктеріне деген сенімімен тікелей байланысты дүниеге, оның
қайта құрылуына белсенді әсер ету кезеңі. Теориялық қызығушылық тұлға
құрылымындағы танымдық принципті ғана емес, сонымен қатар тұлғаны актер,
субъект, тұлға ретінде сипаттайды.

Танымдық қызығушылықты жандандыру барлық оқу процесін жетілдіруге ықпал етеді. Оның
ықпалымен мұғалім үнемі өз қызметінің тиімділігінің жаңа резервтерін іздейді, қалыптасқан
тәжірибесінің сенімділігін тексереді. Сонымен қатар, белсенділік барысында оқушы
тұлғасының құнды қасиеттері, оның белсенді ұстанымы мен шығармашылық ұмтылысы
қалыптасады.
Танымдық қызығушылықты дамыту жолдары көп. Оларға оқушы білімді еркін таңдау, өзін-өзі
тексеру, өзіндік танымдық және практикалық әрекеттерді талдау жағдайларын жасау, өз
пікірін қорғау, таным процесіне тереңдеу, қосымша әдебиеттерді зерделеуге есептелген
тапсырмаларды орындау жағдайларын жатқызуға болады. Демек, мұғалім қызметін
әртараптандыру, ойын элементтерін тануға қосу, оқушыларды сыныптан тыс, жобалық
жұмысқа тарту, белсенді ұстанымды қалыптастыра отырып, қызығушылық туғызу қажет.

Назар
аударғандарыңызға
рахмет