Тарих 125 сұрақ Эф-22-5к1


Ұжымдастырудың әдістері мен қарқыны



Pdf көрінісі
бет81/103
Дата02.06.2023
өлшемі1,52 Mb.
#97946
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   103
Байланысты:
Тарих 125 с ра Эф-22-5к1

96.Ұжымдастырудың әдістері мен қарқыны. 
Бірінші дүниежүзілік соғыс
, оның артын ала келген революциялық өзгерістер, бүкіл Кеңес 
елінің кеңістігін қамтыған 
азамат соғысы
қазақ даласына да орасан зор ауыртпалықтар ала 
келді. 1916—1921 жылдар арасында аштықтан қырылған және оққа ұшқан қазақтардың 
саны 800 мыңға, ал атамекенінен көшіп кеткендердің саны 200 мың адамға жетті. Бұл сол 
кезеңдегі қазақ халқының шамамен бестен бір бөлігі еді. Ал 1921— 1922 жылдардағы 
ашаршылық қазақ қоғамын біржолата тұралатып кетті. Шаруашылық дағдарысы 
жұмыссыздардың санын күрт өсіріп, кедей-жатақтардың қоғамдағы үлес 
салмағын
 
ұлғайтып жіберді. Жаңа ғана орнаған кеңестік билік 
күйзеліске
 ұшыраған қоғамның әл-
ауқатын жөндеу және жақсарту қамына кірісудің орнына ең алдымен саяси мәселелерді 
шешуге басымдылық берді. Қоғамдық құрылыстың мұндай сипат алуы 1923 жылы 17—22 
наурыз күндері 
Орынбор
 қаласында болып өткен Қазақ партия ұйымының III 
конференциясында анық байқалды. Ресей Коммунистік партиясы 
Орталық Комитетінің
өкілі Е.Ярославский мен Қазақ үкіметі төрағасының 
орынбасары
А.Вайнштейн өздерінің 
баяндамалары мен сөйлеген 
сөздерінде
 ендігі уақытта ұлттық мүддеге қатысты 
мәселелерге басымдылық беруден бас тартып, назарды бұқара халықтың таптық санасын 
көтеру ісіне бұруды талап етті.
Бұл іс жүзінде 
Қазақ
елінің өзін-өзі басқару, 
мемлекеттік
басқару ісінде жергілікті 
ерекшеліктерді ескеру, мемлекеттік аппаратты қазақтандыру және басқа осы сияқты 
жалпыұлттық мәселелерді тым көп көтеруді тоқтату жөнінде орталықтан берілген нұсқау 
еді. Сонымен бірге ұлт мәселесінде «ұстамдылыққа» шакырған орталық, оның есесіне 
тапаралық қатынастар мәселесінде ымырашылдыққа 
жол
бермеуге, қазақ кедейлерінің 
«әлі оянбаган таптық түйсігін» шайқап, оларды байларға қарсы қоюға үндеді. Бұл қазақ 
қоғамында үлес салмағы болар болмас (0,5%-ға да жетпейтін) байлар табына және 
олардың меншігіне «қызыл гвардиялық шабуылға» өтуге жасалған даярлықтың көрінісі еді.


Орталық пен оның Қазақстандағы өкілдерінің мұндай ұстанымына ашық 
қарсылық
 
көрсеткен жеке қазақ басшылары аз болған жоқ. Солардың бірі — 
Смағұл Сәдуақасов
 
қазақ қоғамындағы таптық қайшылықтармен тым әуестенушіліктің жағымды нәтиже 
бермейтіндігін, қазақ шаруаларының сол тарихи кезеңде таптық қанаудан емес, 
жұмыссыздықтан
, шаруашылығын жандандыруға қажет 
қаржының
жоқтығынан азап шегіп 
отырғандықтарына, яғни ендігі уақытта елдің 
революциялық
сілкіністерге емес, бейбіт 
еңбекке
мұқтаж екенін түрлі дәреже-деңгейде дәлелдеуге тырысты.
Сондай-ақ С.Сәдуакасов қазақ байларымен күресті төтенше революциялық шаралар 
арқылы емес, бейбіт әдіс-тәсілдер арқылы жүргізуді ұсынды. 
С.Сәдуақасов

Н.Нұрмақов

Ы.Мұстанбаев

Ж.Мыңбаев

С.Қожанов
сияқты қазақ саяси қайраткерлерінің бұл ортак 
ұстанымын большевиктік басшылық социалистік құрылысқа қарсы көрсетілген жергілікті 
ұлтшылдардың қарсылығы ретінде қабылдады. Ал ұлт қайраткерлері болса ендігі уақытта 
мұндай ұстанымдарының 
ұлтшылдық
 пиғылдан емес, жергілікті өмір ерекшеліктерінен 
туындап отырғандығын, соған байланысты өздерінің шынайы интернационализм 
ұстанымынан
 ауытқымағандықтарын ылғи да дәлелдеп отыруға мәжбүр болды.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   103




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет