Таубаева ш. Т., Иманбаева с. Т., Берикханова а. Е


Балалардың психофизиологиялық әркелкі дамуы



Pdf көрінісі
бет130/282
Дата19.09.2023
өлшемі2,48 Mb.
#108736
түріОқулық
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   282
Байланысты:
Таубаева Ш.Т., Иманбаева С.Т.,Берикханова А.Е.Педагогика Оқулық. 2018 (1) (1) (1) (2)

4.5. Балалардың психофизиологиялық әркелкі дамуы.
Қазақстан 
Республикасы «Білім туралы» Заңда мемлекеттік саясат негізінде ең алғаш 
рет «Әр баланың қабілетіне қарай интеллектуалдық дамуы жеке адамның 
дарындылығын таныту»,- деп атап көрсеткендей дарындылық тұлғаның 
ақыл-ойы, танымы, сана, оқуы, шығармашы-лық, тұлғаралық қатынаста және 
психомоторлық қызметтерінде көрініс береді. 
 
Акселерация
биологиялық 
фактор, 
әлеуметтік 
жағдайлардың 
жақсаруы, урбанизация (қалалардың өркендеп өсуі) факторы, елдің 
миграциялық өсуі, транспортпен байланысты қатынастың дамуы, ра-
диотолқындардың және географиялық климаттық жағдайлардың өзге-руі 
сияқты мәселелерді қамтиды. Сондықтан, білім беру мен тәрбие жұмысының 


144 
мазмұны, 
әдісі, 
жұмыс 
факторлары 
акселерация 
құбылы-сының 
ерекшеліктеріне сай құрылуы керек (мысалы, баланы алты жастан оқыту, 
т.б.). Балалардың дене және психикалық дамуында ай-қындалған күрделі 
өзгерістердің бірі – организмнің жедел дамуы. Бұл құбылыстарды 
акселерация (лат.– жедел) деп атайды. Акселерацияға тән ерекшелік: 
баланың бойының, салмағының, бұлшық етінің жедел түрде өсіп жетілуі.
Тәрбие – бала дамуын бағыттайды, басқарады, сондықтан тәрбие – 
баланы қалыптастырудағы негізгі күш. 
Дарынды адамдарға тән қасиеттер: зейінділік, жинақылық, тұ-
рақтылық, әрқашан қызметке дайын болу; мақсатқа жетуде ақылға сай 
табандылыққа ие, еңбекте шаршап-шалдығуды білмейді, басқалармен 
салыстырғанда интеллекттік деңгейі жоғары. «Дарындылық» — бұл адамның 
белгілі іс-әрекет аумағында ерекше табыстарға жетуге көмек-тесетін, қабілет 
дамуының жоғары деңгейі. Дарындылық пен қабілеттілік түсініктері бір- 
біріне өте жақын ұғымдар. «Қабілеттілік, - деп атап көрсетеді Д.Н.Ушаков, 
ол табиғи дарын, бір нәрсені жасай алу мүмкіндігі». Қабілеттілік тұлғаның іс 
-әрекеттің бір саласына, нақты бір ғылымға өзіндік бейімін, қасиетін көрсете 
білуі. Бұл тұлғаның бойында білім, білік, дағды, тәжірибелік іс-әрекетінен, 
тәрбиелік қа-рым-қатынасынан, зеректік, тапқырлық, байқағыштық 
қасиеттерінен еркін көруге болады. Қабілетсіз тұлға болмайды. Қабілеттің 
өзі жалпы және және арнайы болып екіге бөлінеді. Жалпы қабілет көптеген 
дара тұлғалардың зеректік, тапқырлық, байқағыштық қасиеттері арқылы кө-
рініс береді. Ал, арнайы қабілет әсіресе өнер адамдарында, айтыскер 
ақындардың суырып салмалығы, композитор, әнші, суретші т.б. атауға 
болады.
Дарындылық — адамның белгілі бір іске деген айрықша қа-білеттілігі, 
өмірдің қандай да бір саласында өзін ерекше қырынан көр-сетуі. М.Горький 
«адамдағы дарындылық қасиеттің туа бітетіні, жүре пайда болатыны да 
болады. Туа бітетіні тұқым қуалаушылық. Бұл биік деңгейлерге көтерілуі 
де мүмкін, өшіп те қалуы мүмкін. Дарын-дылықты үнемі дамытып отыру 
қажет», - деп атап көрсетеді.
В. Крутецкийдің анықтауы бойынша «егер қабілеттіліктер де-ген 
ұғымды жеке психикалық қасиеттер деп түсінсек, онда дарын-дылық дегенді 
адамның ерекше қабілетінің жиынтығының бірлігі деуге болады»,- деген 
тұжырымынан дарындылықты қабілеттіктің жиын-тығы, іс-әрекет саласында 
ерекше жетістікке жеткізетін адам қабілетінің дамуының жоғары деңгейі, 
дара ерекшелік деп бағалауға болады.
Талант (гр. talanton — бастапқыда салмақ, өлшем, кейіннен ауыспалы 
мағынада — қабілеттер деңгейі) — қабілеттердің ең алдымен, арнайы 
қабілеттердің дамуының биік деңгейі.
Балалардың психофизиологиялық әркелкі дамуы олардың тем-
пераментіне, қабілетіне, дарындылығына, талантына т.б. тікелей байланысты 
болады. 


145 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   282




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет