1.1.2 Тәжірибелік жұмыстарға арналған тапсырмалар
1 тапсырма
Химиялық талдаумен анықталған сутегі иондары концентрациясының келтірілген мәндері берілген. Судың pH және 1 кестеде берілген нұсқауларға сәйкес судың атауын анықтаңыз.
Кесте 1 – 1 тапсырмаға берілген бастапқы мәндер
Нұсқау №
|
Сутегі иондарының концентрациясы, г-моль/л
|
Нұсқау №
|
Сутегі иондарының концентрациясы, г-моль/л
|
0
|
10-5
|
11
|
10-9
|
1
|
10-6
|
12
|
10-4
|
2
|
10-8
|
13
|
10-5
|
3
|
10-10
|
14
|
10-6
|
4
|
10-3
|
15
|
10-7
|
5
|
10-2
|
16
|
10-9
|
6
|
10-3
|
17
|
10-5
|
7
|
10-6
|
18
|
10-4
|
8
|
10-9
|
19
|
10-2
|
9
|
10-8
|
20
|
10-9
|
10
|
10-7
|
|
|
№0 нұсқау үшін тапсырма шешімінің мысалы
Берілгені:
Н+ = 10-5 г-моль/л
Табу керек: pH, судың атауы
Шешімі:
Сутегі ионының концентрациясын анықтау үшін минуспен берілген оның логарифмін қолданады pН= - lg(Н+), сәйкесінше pН= - lg(10-5)=5.
Жауабын табу үшін сутегі көрсеткішінің мәні бойынша су жіктемесін қолданыңыз (А қосымшасы).
Қорытынды: pH мәні бойынша су ащы.
2 тапсырма
2 кестеде берілген жер асты суларының химиялық талдау нәтижелерін қолданып, О.А. Алекин жіктемесі бойынша судың класын, тобын, типін, Н.И. Толстихиннің шаршы-графигі бойынша оның номерін анықтаңыз.
Кесте 2 – 2 тапсырмаға берілген бастапқы мәндер
Нұсқау №
|
Ион құрамы, мг экв/л
|
HCO3-
|
SO42-
|
Cl-
|
Na+
|
Ca2+
|
Mg2+
|
0
|
5,79
|
2,62
|
4,74
|
10,74
|
0,40
|
2,14
|
1
|
5,00
|
1,56
|
1,64
|
5,22
|
2,46
|
0,46
|
2
|
6,32
|
10,42
|
1,86
|
3,67
|
12,29
|
2,60
|
3
|
2,31
|
3,67
|
5,14
|
2,42
|
6,07
|
2,63
|
4
|
2,87
|
0,12
|
0,39
|
0,26
|
2,30
|
0,82
|
5
|
2,45
|
4,11
|
0,54
|
5,62
|
3,21
|
0,68
|
6
|
-
|
3,43
|
60,69
|
52,94
|
1,23
|
5,10
|
7
|
5,79
|
2,45
|
1,65
|
3,21
|
2,13
|
3,422
|
8
|
2,62
|
6,51
|
6,24
|
2,13
|
4,12
|
3,54
|
9
|
4,74
|
4,32
|
2,34
|
1.24
|
2,56
|
2,45
|
10
|
15,25
|
4,32
|
3,12
|
5,22
|
0,87
|
0,98
|
11
|
2,30
|
2,34
|
3,12
|
3,72
|
1,28
|
0,76
|
12
|
2,86
|
5,24
|
0,96
|
2,34
|
2,69
|
1,25
|
13
|
-
|
4,12
|
60,68
|
51,23
|
5,43
|
4,91
|
14
|
6,33
|
1,26
|
1,23
|
0,34
|
5,23
|
2,13
|
15
|
2,56
|
2,34
|
3,24
|
5,34
|
4,90
|
2,14
|
16
|
5,46
|
3,42
|
6,45
|
3,56
|
5,01
|
1,24
|
17
|
4,78
|
1,32
|
2,34
|
5,12
|
4,32
|
5,12
|
18
|
3,65
|
1,53
|
5,43
|
3,21
|
1,09
|
2,34
|
19
|
7,65
|
2,31
|
6,12
|
4,21
|
1,34
|
1,80
|
20
|
2,55
|
3,12
|
2,67
|
1,23
|
2,09
|
1,09
|
№0 нұсқау үшін тапсырма шешімінің мысалы
Берілгені:
HCO3- = 5,79 мг экв/л;
SO42- = 2,62 мг экв/л;
Cl- = 4,74 мг экв/л;
Na+ = 10,74 мг экв/л;
Ca2+ = 0,40 мг экв/л;
Mg2+ = 2,14 мг экв/л;
Табу керек: О.А. Алекин жіктемесі бойынша судың класын, тобын, типін, Н.И. Толстихиннің шаршы-графигі бойынша оның номерін.
Шешімі:
Судың химиялық құрамын % экв аударыңыз. Катиондар мен аниондардың әр қайсысының қосындысы 100 % тең болу керек. Одан кейін әр катион мен анионның % экв есептелінеді.
Аниондар қосындысы – 13,15 мг экв/л – 100 %,
х(HCO3- ) = (5,79х100%) / 13,15 = 44 %. Мәндерді 3 кестеге енгізу керек.
Кесте 3 – Жер асты суларының химиялық құрамы
Аниондар
|
Құрамы
|
Катиондар
|
Құрамы
|
мг/л
|
мг-экв/л
|
%-экв
|
мг/л
|
мг-экв/л
|
%-экв
|
HCO3-
|
|
5,79
|
44
|
Na+
|
|
10,74
|
81
|
SO42-
|
|
2,62
|
20
|
Ca2+
|
|
0,40
|
3
|
Cl-
|
|
4,74
|
36
|
Mg2+
|
|
2,14
|
16
|
барлығы
|
|
13,15
|
100
|
барлығы
|
|
13,28
|
100
|
В, Г қосымшалары бойынша судың атауы мен номерін анықтаңыз.
Қорытынды: О.А. Алекин жіктемесі бойынша су гидрокарбонатты класқа, натрийлі топқа және I типке (HCO3->Ca2+ + Mg2+) жатады. Н.И. Толстихин бойынша №58.
3 тапсырма
4 кестеде берілген жер асты суларының химиялық талдау нәтижелерін М.Г. Курлов формуласы түрінде жазыңыз. Химиялық талдау нәтижесінде анықталған деректер бойынша судың атауы мен оның қаттылығын анықтаңыз.
Кесте 4 – 3 тапсырмаға берілген бастапқы мәндер
Нұсқау №
|
Құрғақ қалдық
|
рН
|
Температура,оС
|
Ион құрамы, мг/л
|
HCO3-
|
SO42-
|
Cl-
|
Na+
|
Ca2+
|
Mg2+
|
0
|
1000
|
7,3
|
12
|
930
|
76
|
24
|
93
|
194
|
45
|
1
|
960
|
8,3
|
56
|
907
|
68
|
14
|
70
|
103
|
38
|
2
|
340
|
7,6
|
9
|
233
|
11
|
9
|
49
|
37
|
5
|
3
|
1409
|
8,4
|
89
|
338
|
340
|
288
|
480
|
-
|
4
|
4
|
1956
|
7,9
|
48
|
72
|
319
|
822
|
468
|
21
|
112
|
5
|
4413
|
7,0
|
29
|
3904
|
6
|
387
|
1526
|
104
|
41
|
6
|
17374
|
6,6
|
21
|
31
|
65
|
9771
|
3400
|
2306
|
202
|
7
|
9179
|
3,1
|
5
|
-
|
6310
|
14
|
212
|
1112
|
852
|
8
|
4321
|
2,3
|
7
|
353
|
126
|
168
|
247
|
8
|
26
|
9
|
1697
|
4,5
|
87
|
408
|
183
|
6245
|
3438
|
499
|
166
|
10
|
4523
|
6,4
|
56
|
649
|
231
|
722
|
468
|
34
|
140
|
11
|
6543
|
7,5
|
7
|
264
|
4846
|
5395
|
131
|
3825
|
767
|
12
|
1323
|
8,6
|
4
|
435
|
524
|
996
|
234
|
269
|
125
|
13
|
1134
|
9,7
|
5
|
244
|
412
|
6068
|
523
|
543
|
491
|
14
|
1034
|
8,5
|
3
|
324
|
126
|
123
|
34
|
523
|
213
|
15
|
3421
|
7,6
|
2
|
12
|
234
|
324
|
534
|
490
|
214
|
16
|
4532
|
8,5
|
8
|
-
|
342
|
45
|
356
|
501
|
124
|
17
|
6745
|
4,5
|
78
|
456
|
132
|
34
|
512
|
432
|
512
|
18
|
12342
|
3,7
|
45
|
56
|
153
|
43
|
321
|
109
|
234
|
19
|
3124
|
8,4
|
54
|
78
|
231
|
62
|
21
|
134
|
100
|
20
|
5432
|
4,6
|
2
|
89
|
312
|
267
|
123
|
209
|
109
|
№0 нұсқау үшін тапсырма шешімінің мысалы
Берілгені:
М = 1000 мг/л;
рН= 7,3;
Т = 12 оС;
HCO3- = 930 мг/л;
SO42- = 76 мг/л;
Cl- = 24 мг/л;
Na+= 81,09 мг/л;
Ca2+ = 194 мг/л;
Mg2+ = 45 мг/л;
Табу керек: Қаттылық түрі, Курлов формуласы түрінде жазу, судың атауы
Шешімі:
Мг-экв түрінде берілген аниондар мен катиондардың теориялық қосындысы тең болу керек, сондықтан тапсырманы орындау үшін Б қосымшасында берілген қайта есептелінетін коэффициенттерді қолданып, талдаудың мәндерін мг/л-ден мг-экв/л-ге аудару қажет. Есептеулердің нәтижесін 5 кестеге жазыңыз және катиондар мен аниондардың құрамын қосыңыз. Одан кейін судың химиялық құрамын %-экв түрінде жазыңыз.
Кесте 5 – Жер асты суларының химиялық құрамы
Аниондар
|
Құрамы
|
Катиондар
|
Құрамы
|
мг/л
|
мг-экв/л
|
%-экв
|
мг/л
|
мг-экв/л
|
%-экв
|
HCO3-
|
930
|
15,25
|
87
|
Na+
|
93
|
4,05
|
23
|
SO42-
|
76
|
1,58
|
9
|
Ca2+
|
194
|
9,68
|
56
|
Cl-
|
24
|
0,68
|
4
|
Mg2+
|
45
|
3,70
|
21
|
барлығы
|
1030
|
17,51
|
100
|
барлығы
|
332
|
17,43
|
100
|
М.Г. Курлов формуласын алымында судың анионды (%-экв), ал бөлімінде катионды құрамын кему реті бойынша жазылатын бөлшек (жалған) түрінде білдіреді. 10 %-экв төмен иондар есепке алынбайды. Бөлшектің алдында судың құрамындағы газдар мен өзге элементтер және М г/л жалпы минералдану жазылады, бөлшектен кейін судың температурасын және көз бен ұңғыманың дебитін көрсетеді. Судың атауын сызықша арқылы жазылады: алдымен анионды, кейін катионды құрам.
Курлов формуласы:
М1,0 tº12, pH 7,3
Жалпы қаттылықты мг-экв/л берілген кальций мен магний катиондарының қосындысы ретінде анықтайды: 9,68+3,70=13,38 мг-экв/л. Бұл көрсеткіш бойынша су өте қатты (А қосымшасы).
Жалпы минералдануды ескере отырып, химиялық құрам, сутегі иондарының құрамы (рН), температура мен анықталған қаттылық А қосымшасы бойынша судың толық атауын көрсетеді.
Қорытынды: су тұщы, гидрокарбонатты кальций-натрий-магнийлі, суық, сілтілік, өте қатты.
Достарыңызбен бөлісу: |